پیشروی آرام بانک مرکزی برای یکسان کردن نرخ ارز

تنها چند ماه تا تحقق وعده بزرگ اقتصادی

پیشروی آرام بانک مرکزی برای یکسان کردن نرخ ارز

مسعود طاهری- زمانی پاشنه آشیل دولت قبل بود و حالا افسارش در دست بانک مرکزی است. ماه‌ها است که معتبر‌ترین بانک کشور، افسار بازار ارز را به دست دارد و هر طور که بخواهد آن را مدیریت می‌کند.

بازاری که اگر افسارش ر‌ها شود، همانند دولت قبل خواهد شد که هر روز رکوردی را بر پا می‌کرد و اقتصاد ایران را تضعیف می‌نمود.

از سوی دیگر، امسال سالی است که وعده تک‌نرخی شدن بازار ارز از سوی مسؤولان ارشد اقتصاد دولت یازدهم داده شده است. علی‌طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و ولی‌ا…سیف، رییس‌کل بانک مرکزی بار‌ها از تک نرخی شدن ارز سخن گفته‌اند. مسأله‌ای که اگر درست مدیریت و حل شود یکی از آرزوهای اقتصادی ایران را برآورده خواهد کرد.

همین وعده بود که متولی اصلی ثبات نرخ ارز یعنی بانک مرکزی را واداشت تا از ابتدای سال جاری عملیاتی برای نزدیک کردن تدریجی نرخ دلار دولتی با بازار انجام دهد و آن گونه که در آمار‌ها نیز مشخص شده این است که بانک مرکزی تا حدود زیادی به این امر توفیق یافته است.

 دولت گام به گام به اجرای وعده یکسان‌سازی نرخ ارز نزدیک می‌شود. آن‌گونه که قول داده شده قرار است که تا زمستان امسال، بساط ارز چندنرخی برچیده شود و همه چیز تحت فرماندهی نرخ واحد ارز، پیش رود. البته وعده زمستان را وزارت امور اقتصادی و دارایی داده و بانک مرکزی، همچنان بر روی ماه‌های پایانی امسال تکیه دارد و زمان دقیقی اعلام نکرده است. چند وقت پیش حسین‌میرشجاعیان، معاون اقتصادی علی‌طیب‌نیا این زمان را اعلام کرد و گفت که البته اجرای موفق این سیاست، پیش‌شرط‌هایی نظیر منابع مالی، ارز کافی و سازوکار انتقال پول و ارز به کشور را نیاز دارد.

در مقابل، اکبرکمیجانی، قائم‌مقام بانک مرکزی می‌گوید که ارز تک‌نرخی، زمستان تا پایان امسال محقق می‌شود و دولت کم‌کم در حال فراهم‌سازی مقدمات لازم برای اجرایی کردن سیاست مذکور است. شاید آنچه که بیش‌تر از هر چیزی بانک مرکزی را نگران کرده، نتایج و آثار تورمی احتمالی ناشی از یکسان‌سازی نرخ ارز است، چراکه همه نگرانند، مبادا فنر فشرده ارزی که طی سال‌های گذشته حداقل مطابق با سیاست شناور مدیریت‌شده پیش نرفته است، به یک‌باره ر‌ها شود و روزهای سیاه بحران‌های ارزی سال‌های قبل را رقم زند و به نظر هم می‌رسد که همین امر بانک مرکزی را در اجرای این سیاست، کمی محتاط کرده است.

در این میان البته، روندی که سیاست‌گذار پولی و ارزی کشور در پیش گرفته، فراهم‌سازی مقدمات یکسان‌سازی نرخ ارز است؛ آمارهای نرخ ارز که روزانه از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود این حرکت را به خوبی نشان می‌دهد؛ اگرچه هنوز هم انتقادات زیادی نسبت به سرعت اجرای این سیاست وجود دارد، اما به هرحال به نظر می‌رسد که حداقل طی ماه گذشته، روند افزایش نرخ دلار کمی سرعت گرفته است. به نحوی که نرخ دلار در روز اول مهرماه ۳۱۴۰ تومان بوده و آخرین روز هفته گذشته نیز به ۳۱۶۶ تومان رسید. اما همین حرکت نشانگر این است که به هرحال دولت کم‌کم دارد نرخ ارز دولتی را به نرخ بازار آزاد نزدیک می‌کند.

 بررسی‌های مهر منطبق بر آمار بانک مرکزی نیز از نرخ رسمی ارز حکایت از آن دارد که نرخ دلار از ۳۱۱۰ تومان در ابتدای شهریورماه به تدریج به ۳۱۴۱ تومان در انتهای شهریورماه رسیده است، این در شرایطی است که نرخ ۳۰۹۰ تومانی دلار در روز اول مردادماه به ۳۱۰۶ تومان در انتهای مردادماه رسیده بود. همین روند برای روز اول و آخر تیرماه به ترتیب ۳۰۵۵ تومان و ۳۰۹۰ تومان به ثبت رسیده است.

در عین حال نرخ دلار در روز ابتدای خردادماه ۳۰۳۷ تومان و در انتهای این ماه ۳۰۵۲ تومان بود. برای اردیبهشت و فروردین نیز به ترتیب نرخ ۳۰۲۹ تومانی دلار در روز اول اردیبهشت به ۳۰۳۷ تومان در روز انتهای اردیبهشت ماه رسید؛ در حالی که نرخ دلار ۳۰۲۴ تومانی اول فروردین ماه امسال، به ۳۰۱۹ تومان در ۳۱ فروردین ماه امسال افزایش یافت. پس این روند نشان می‌دهد که نرخ دلار در روز اول فروردین ماه که ۳۰۲۴ تومان بوده به ۳۱۶۳ تومان در ۲۶ مهرماه افزایش یافته است.

گفتنی است در آخرین روز هفته گذشته و در بازار ارز یک دلار آمریکا به قیمت ۳۵۸۸ تومان، یورو به قیمت ۳۹۷۶ تومان و درهم امارات با نرخ ۹۸۵ تومان عرضه شد. این ارز‌‌ها به ترتیب با قیمت‌های ‌۳۵۸۸ تومان برای دلار، ۳۹۷۹ تومان برای یورو و‌ ۹۸۵ تومان برای درهم ‌داد و ستد شد.

با این حساب و در آخرین روز هفته گذشته تفاوت قیمت دلار دولتی و دلار آزاد به نزدیک‌‌ترین رقم ممکن در ماه‌های اخیر رسید که همین شرایط باعث شده تا خیلی از دست اندرکاران بازار ارز از قطعی بودن تک نرخی شدن تا پایان امسال خبر دهند.

صرافان چه می‌گویند؟

در این میان حرف‌های فعالان بازار ارز در چهارراه استانبول هم شنیدنی است. آن‌ها می‌گویند که هر روز فاصله نرخ دلار دولتی و آزاد کم‌تر می‌شود و البته بانک مرکزی به شدت بازار را تحت کنترل دارد و با توزیع ارز از طریق کانال‌هایی که دارد، تلاش می‌کند تا نرخ را در بازار مدیریت کند. اما پیش‌بینی صرافان این است که دولت تا بهمن ماه سال جاری، ارز تک‌نرخی را در بازار رونمایی خواهد کرد.

یکی از صرافی‌‌ها می‌گوید: هم اکنون بازار ارز آرام است و کمبودی وجود ندارد، البته به درستی و شفافیت نمی‌توان از کمبود یا عدم کمبود ارز در بازار صحبت کرد، چراکه تقاضا‌ها هم رنگ و بوی متفاوتی دارد. اکنون تقاضای مؤثر و عمده‌ای در بازار نیست و به نظر هم می‌رسد که راه‌اندازی خرید و فروش ارز بین‌ بانک‌ها، اوضاع را کمی به سمت خود کشیده است.

وی می‌افزاید: برخی روز‌ها نرخ ارز نوسان دارد و از مرز ۳۶۰۰ تومان هم گذر می‌کند و برخی روز‌ها قیمت پایین می‌آید و به نرخ ارز دولتی نزدیک می‌شود، اما آنچه که مسلم است، دولت سیاست نزدیکی نرخ ارز دولتی با بازار آزاد را در پیش گرفته است و هیچ زمانی، تا این اندازه این دو نرخ به هم نزدیک نبوده‌اند.

به گفته این فعال بازار ارز، بسیاری از صرافی‌‌ها نگران تک نرخی شدن ارز هستند و البته هنوز چشم‌انداز روشنی نسبت به نوسانات احتمالی قیمت ندارند؛ در این میان برخی از صاحب‌نظران و فعالان بازار ارز از افزایش نرخ ارز در صورت عرضه و تقاضای واقعی در زمان اجرای سیاست یکسان‌سازی خبر می‌دهند و برخی دیگر بر این باورند که دولت اجازه شکاف قیمتی گسترده را نمی‌دهد. یعنی بازار ارز آشفته نمی‌شود؛ اما به هرحال برخی معتقدند که چند روز اول یا شاید حتی چند هفته اول بعد از اجرای یکسان‌سازی، نرخ‌ها نوسانات لحظه‌ای هم داشته باشد.

یکی دیگر از صرافی‌‌ها نیز می‌گوید: برخی صرافان که البته تعداد آن‌ها شاید خیلی بالا نباشد، اقدام به ذخیره‌سازی ارز کرده‌اند و بر این باورند که بعد از اجرای سیاست ارز تک‌نرخی، قیمت حتماً بالا خواهد رفت؛ ضمن این‌که به نظر نمی‌رسد دولت هم به خاطر درآمدهای بالاتر و البته تشویق برخی رسته‌های اقتصادی، بدش بیاید که نرخ ارز بالا رود. اما به هرحال ملاحظات تورمی هم مؤثر است.

وی می‌افزاید: بازار ارز اکنون به صورت مدیریت‌شده در اختیار بانک مرکزی قرار دارد و به نظر هم می‌رسد که این بانک بتواند از پس اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز بدون ایجاد آشفتگی، در بازار برآید. البته باز هم بازار ارز و رفتار مشتریان و بازیگران آن خیلی در ایران قابل پیش‌بینی نیست و همه چیز ممکن است یک شبه، تغییرات زیادی کند.

به گفته این فعال بازار ارز، دولت به شدت بازار را مراقبت می‌کند و نمی‌خواهد نوسانات قیمت ارز که به سرعت خود را در سبد تورمی نشان می‌دهد، دستاوردهای کنترل تورمی را زیر سؤال ببرد و همواره هم تأکید بر این است که اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز با لحاظ کردن تمام جوانب و شرایط و به خصوص حفظ نرخ تورم خواهد بود.

رییس کل بانک مرکزی نیز در آخرین جلسه شورای پول و اعتبار گفت که در حال حاضر قیمت ارز در بازار واقعی است.

سیف با بیان این‌که طی ۳ سال گذشته نرخ ارز ثابت نمانده است، اظهار داشت: قیمت ارز در بازار حرکتی با شیب ملایم داشته و واقعی است.

وی در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در مورد نرخ ارز اظهار داشت: نرخ ارز طی ۳ سال گذشته ثابت نمانده و بانک مرکزی برخورد بسیار منطقی نسبت به آن داشته است.

وی با بیان این‌که وظیفه بانک مرکزی جلوگیری از نوسانات هیجانی ارز در بازار است، اظهار داشت: قیمت ارز در بازار واقعی است و حرکتی با شیب ملایم داشته است و امیدواریم با افزایش رشد اقتصادی ثبات بیش‌تری داشته باشد.

عضو شورای گفت‌‌‌وگوی دولت و بخش خصوصی با بیان این‌که نرخ ارز شرایط نسبتاً مناسبی دارد، تصریح کرد: البته در مقاطعی نوساناتی را شاهد بوده‌ایم به عنوان مثال در ماه دوم پاییز سال گذشته نرخ ارز افزایش داشت اما بعد از آن باز هم نرخ آن کاهش یافت.

رییس کل بانک مرکزی تصریح کرد: بانک مرکزی جلوی هیجانات نرخ ارز را گرفته و اجازه شوک بی‌منطق به نرخ ارز را نداده است.

همچنین رییس کل و معاون ارزی بانک مرکزی از اصلاح بخشنامه‌های ارزی صادرشده در سال‌های اخیر خبر دادند که بررسی آن‌ها نشان می‌دهد اغلب آن‌ها برای پرداخت ارز مسافرتی، دانشجویی، سپرده‌گذاری ارزی، درمان و ارز برای واردکنندگان و تولیدکنندگان بوده است.

مدتی پیش رییس کل بانک مرکزی از اصلاح و بازنگری بخشنامه‌های ارزی صادر شده در سال‌ها اخیر خبر داد و گفت: به این منظور کارگروهی در بانک مرکزی برای تشکیل و در مدت دو ماه این کار به پایان خواهد رسید.

همچنین غلامعلی‌کامیاب، معاون ارزی بانک مرکزی در گفت‌و‌گو با فارس با اشاره به آغاز به‌کار کارگروه ارزی بانک مرکزی برای بازنگری در بخشنامه‌های صادر شده، گفته بود: به‌طور طبیعی تغییرات بخشنامه‌ها، مشمول همه آن‌ها می‌شود و البته اولویت کارگروه، بازنگری در بخشنامه‌های صادر شده در سال‌های اخیر است.

وی افزود: بازنگری بخشنامه‌های ارزی با توجه به شرایط موجود است و می‌تواند دامنه وسیعی داشته باشد.

اغلب بخش‌های بانک مرکزی در این مدت برای پرداخت ارز مسافرتی، ارز دانشجویی، سپرده‌گذاری ارزی، ارز درمان و ارز برای واردکنندگان و تولیدکنندگان بوده است.

 

به هرحال باید دید که سیاست‌های سیاست‌گذاران پولی و ارزی کشور در میرداماد، چه آثار و تبعاتی در چهارراه استانبول خواهد داشت و صرافی‌ها، چقدر دولت را در اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز کمک می‌کنند؛ اگرچه باید پذیرفت صحنه‌گردان اصلی بازار ارز ایران، بانک مرکزی است و اوست که باید مهره‌های شطرنجش را برای اجرای این سیاست و بازی در زمین مقابل برخی سفته‌بازان با چینشی مرتب کند که کیش و مات نشود.