استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌المللی

معادن ایران هنوز درگیر تصدی‌گری دولتی است

استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌المللی، گفت: در ایران استراتژی معدنی وجود ندارد و تصدی‌گر اصلی معادن دولت است. به گزارش مناقصه‌مزایده، آرش رئیسی‌نژاد؛ با اشاره به مطلبی درباره اینکه عربستان در حال توسعه معادن است با جذب سرمایه‌ و تأمین مالی، این کشور به مرکز تولید منابع معدنی و لجستیکی در منطقه آسیا و […]

استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌المللی، گفت: در ایران استراتژی معدنی وجود ندارد و تصدی‌گر اصلی معادن دولت است. به گزارش مناقصه‌مزایده، آرش رئیسی‌نژاد؛ با اشاره به مطلبی درباره اینکه عربستان در حال توسعه معادن است با جذب سرمایه‌ و تأمین مالی، این کشور به مرکز تولید منابع معدنی و لجستیکی در منطقه آسیا و آفریقا تبدیل خواهد شد، در تویئتی نوشت: عربستان‌سعودی با جذب سرمایه‌ و تأمین مالی می‌تواند مرکز تولید منابع معدنی در منطقه ‌شود. ثروت معدنی سعودی اما در برابر معادن ایران شوخی‌ای بیش نیست. ایران در کمربند متالوژنی آلپ-هیمالیا جای‌گرفته و برخوردار از ۱۰ معدن بزرگ و فعال جهانی است. ایران ۶۸ نوع ماده معدنی، ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف‌شده، ۵۷ میلیارد تن ذخایر بالقوه دارد و در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان جای گرفته است. اما علی‌رغم این ثروت افسانه‌ای، تولیدات معدنی کشور کمتر از یک‌درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهد. کشور در مس رتبه ۵ و در سنگ‌آهن رتبه ۸ جهانی دارد. ایران در بخش فولاد هم که زمانی دست بالا را در صادرات منطقه‌ای داشت، با روند نزولی روبه‌رو شده است. در آلومینیوم نیز ایران نتوانسته در زنجیره ارزش جهانی حضوری مؤثر داشته باشد. در مقابل امارات که بوکسیت (ماده اولیه آلومینیوم) را ندارد، رتبه ۵ جهانی در تولید آن را دارد! ابوظبی با قراردادی ۴۰ ساله بوکسیت را از هند وارد کرده و با استراتژی مناسب، جایگاهی مهم در زنجیره‌ ارزش به‌دست آورده است. در ایران اما استراتژی معدنی وجود ندارد و تصدی‌گر اصلی معادن دولت است؛ و اینکه تعداد معادن در اختیار دولت تنها نزدیک به پنج‌درصد با سهم اشتغالزایی پنج‌درصد است. ولی از جهت ارزش‌افزوده و عیار موادمعدنی، سهم معادنِ در اختیار دولت ۷۰درصد است. باقیمانده نیز گرفتار رقابت رانتی اعطای مجوز‌ها می‌شود. گذشته از این، متأسفانه در ایران معدنکاری هوشمند، تولید مواد فرآوری‌‌‌‌‌‌‌شده، ایمن‌‌‌‌‌‌‌سازی معدن و دیجیتالی‌کردن بستر معدنکاری دنبال نمی‌شود. در مقابل، کشور هنوز درگیر خام‌‌‌‌‌‌‌فروشی صرف و تولید بدوی مواد معدنی است. جای شگفتی نیست که ایران معدنِ تجارِ خام‌فروشِ معدنی گشته! گفتنی است که محسن فتح‌الهی؛ کارشناس انرژی با انتشار رشته توئیتی نوشته بود: شرکت معادن عربستان سعودی در سال ۱۹۹۷ توسط دولت عربستان سعودی راه‌اندازی شد. در حال‌حاضر این شرکت، بزرگ‌ترین شرکت استخراج معادن عربستان می‌باشد. عربستان در حال تسریع گام‌‌ها برای تنوع‌بخشی به اقتصاد خود و یافتن جایگزین‌های واقعی برای درآمدهای نفتی است. محقق کردن چشم‌انداز ۲۰۳۰ با سرمایه‌گذاری ۱۷۰ میلیارد دلار برای توسعه معادن با حدود ۶۰درصد شرکت‌های خصوصی و ۴۰درصد دولتی، از دیگر اهداف عربستان است. در همین چارچوب این کشور طی سال‌های گذشته بیش از ۵۰ میلیارد دلار در بخش معادن به‌خصوص طلا، مس و دیگر فلزات مدفون در زیر خاک سرمایه‌گذاری کرده ست. وزیر صمت و منابع معدنی«بندر الخریف»، گفته؛ هدف امسال تأمین مالی ۹پروژه معدنی و فلزی است. همچنین درحال بررسی ۱۴۵ درخواست شرکت‌ خارجی برای اکتشاف معادن جدید هستیم. با جذب سرمایه‌ و تأمین مالی، عربستان به مرکز تولید منابع معدنی و لجستیکی در منطقه آسیا و آفریقا تبدیل خواهد شد. به اذعان معاون وزیر صمت در امور معادن، عربستان ذخایر عظیم معدنی به ارزش بیش از ۱٫۳ تریلیون دلار داراست. مجموع درآمدهای بخش آهن و فولاد عربستان در سال ۲۰۲۰ میلادی ۱۷٫۶ میلیارد ریال سعودی (۴٫۷ میلیارد دلار) به نسبت ۷۵٫۳ درصد از مجموع تولید صنایع معدنی این کشور بوده است. پس از آن بخش آلومینیوم درآمد ۴٫۵۵ میلیارد ریالی (۱٫۲ میلیارد دلاری) داشته است. ریاض همچنین قصد دارد تا درآمد معدنی را که اکنون ۱۷ میلیارد دلار است را تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۶۰ میلیارد دلار افزایش دهد.