اهمیت شناخت دقیق شیوه‌های مصرف مایه حیات اصلاح الگوی خوراک و محصولات تولیدی در مناطق مختلف جهان، تنها راه برای جلوگیری از بروز بحران جهانی آب است. به گزارش سینا‌پرس در چند سال اخیر، بحث کمبود منابع آب شیرین در کشورهای مختلف دنیا با شدت بیش‌تری مطرح شده است. استفاده بی‌رویه از منابع آبی سبب […]
اهمیت شناخت دقیق شیوه‌های مصرف مایه حیات
اصلاح الگوی خوراک و محصولات تولیدی در مناطق مختلف جهان، تنها راه برای جلوگیری از بروز بحران جهانی آب است.
به گزارش سینا‌پرس در چند سال اخیر، بحث کمبود منابع آب شیرین در کشورهای مختلف دنیا با شدت بیش‌تری مطرح شده است. استفاده بی‌رویه از منابع آبی سبب شده امنیت غذایی مردمان بسیاری از مناطق جهان با خطراتی جدی روبه‌رو شود. در این میان، برخی دانشمندان در سراسر جهان راه‌حل‌هایی برای خروج از این بحران و یا کاهش تبعات آن ارایه کرده‌اند. دکتر آرین کوکسترا (Arjen Hoekstra) استاد مدیریت منابع آبی در دانشگاه تونت هلند است. او در مصاحبه‌ای با نشریه نیوساینتیست به تشریح دیدگاه‌های خود در این زمینه پرداخته است.
شما برای نخستین بار، ایده «ردپای آبی» (water footprint) را مطرح کردید. لطفاً بیش‌تر در این باره توضیح دهید.
ردپای آبی عبارت است از مجموع مقدار آب شیرین مصرف شده برای تولید محصولات مختلفی نظیر غذا، لباس و انرژی. هر یک از ما انسان‌ها نیز ردپای آبی مشخص داریم، زیرا این محصولات را استفاده می‌کنیم و علاوه بر آن‌‌ها به صورت مستقیم نیز از آب بهره می‌بریم. همچنین، هر کشوری نیز یک مقدار مشخص ردپای آبی دارد.
چرا باید مقدار عددی ردپای آبی را محاسبه کنیم؟
بسیاری از مردم فکر می‌کنند که آب به وفور در زمین یافت می‌شود. بی‌تردید سه چهارم سیاره زمین پوشیده از آب است. با این وجود، فقط یک درصد از این آب‌‌‌ها شیرین است که ناشی از نزولات جوی است. میزان سالیانه بارش در قاره‌های مختلف جهان محدود است. به همین دلیل اگر سرعت استفاده از این منابع آب شیرین از سرعت بازیابی آن بیش‌تر باشد و همچنین منابع موجود را آلوده کنیم، بی‌تردید در آینده با بحران جدی آب در بسیاری از نقاط دنیا روبه‌رو خواهیم بود.
چه می‌شود اگر سرعت استفاده از منابع آب شیرین بیش‌تر از سرعت بازیابی آن باشد؟
دریاچه آرال در آسیای میانه، مثال خوبی در این زمینه است. تا سال‌های دهه ۱۹۷۰، آرال یکی از بزرگ‌‌‌ترین دریاچه‌های جهان بود. اما سرمایه‌گذاری‌های کلانی برای هدایت آب این دریاچه به سمت مزارع کشت پنبه و نیز برنج و گندم به انجام رسید. امروزه بخش قابل توجهی از این دریاچه خشک شده است. دلیلش نیز ساده است: اگر میزان آب مصرفی از میزان آب جایگزین بیش‌تر باشد، آب کم‌تری در منطقه باقی می‌ماند.
در صورت پیشی گرفتن سرعت مصرف آب نسبت به سرعت جایگزینی، شاهد بروز بحران خواهیم بود.
چه مشکلات دیگری در زمینه تأمین آب مورد نیاز بشر وجود دارد؟
برخی از مناطق جهان در موقعیت بحرانی قرار دارند. برای نمونه در کشور یمن شاهد هستیم که سطح آب‌های زیرزمینی به چند ده متر رسیده است و دلیل آن نیز استفاده بی‌رویه از آن برای آبیاری مزارع است. این امر بر امنیت آبی و غذایی و نیز ثبات انرژی در منطقه تأثیر می‌گذارد. در ترکیه نیز شاهد هستیم که سدسازی بر روی رودهای دجله و فرات برای تولید انرژی برقابی و نیز آبیاری مزارع، سبب شده که جریان آب وارد شده به دو کشور سوریه و عراق به شدت کاهش یابد.
این مشکلات سبب اثرات نامطلوب بر طبیعت و نیز زندگی مردم در نواحی بی‌ثبات از نظر سیاسی شده است. اما مشکلات به این موارد محدود نمی‌شود، زیرا چندین دهه طول می‌کشد که این خشکسالی‌‌‌ها بر منابع آبی موجود اثر بگذارد.
غذا چه تأثیری بر ردپای آبی ما دارد؟
تولید مواد غذایی نیازمند مصرف حجم زیادی از آب است. به همین دلیل غذا دارای ردپای آبی زیادی است. برای نمونه، برای تولید هر کیلوگرم غلات به چند هزار لیتر آب نیازمندیم. همچنین تولید هر کیلوگرم گوشت گاو نیز نیازمند ۱۵۰۰۰ لیتر آب است. با این‌که هر دوی این اعداد بسیار بزرگ هستند، اما بی‌تردید تولید گوشت گاو نیازمند مصرف مقدار بسیار بیش‌تری آب است. به همین دلیل است که سبک تغذیه ما می‌تواند تأثیر زیادی بر ردپای آبی‌مان داشته باشد.
تولید برخی محصولات غذایی نظیر محصولات گوشتی نیازمند مصرف مقادیر فراوان آب است.
میزان آب مصرفی چقدر اهمیت دارد؟
در اروپا می‌بینیم که میانگین مصرف آب در خانه حدود ۱ تا دو درصد مجموع ردپای آبی است. در واقع بیش‌تر آب مصرفی ما انسان‌ها برای تولید محصولات مختلف استفاده می‌شود. نه تنها آب مصرفی در خانه بسیار اندک است، بلکه می‌توان حجم قابل توجهی از آن را بازیافت کرد. به کلامی دیگر، آب مصرفی در خانه تأثیر چندانی در ردپای آبی ما ندارد. آب مصرفی معمولاً از تصفیه‌خانه و یا رودخانه تهیه شده و پس از مصرف دوباره به آن باز می‌گردد. فعالیت‌هایی نظیر آبیاری باغچه می‌تواند سبب افزایش ردپای آبی شود، اما در هر صورت این مقدار در کل زیاد نیست.
پس چرا این قدر بر روی صرفه‌جویی و کاهش مصرف آب در خانه تأکید می‌شود؟
زیرا انداختن بار بر روی دوش مردم، برای دولت‌‌‌ها ساده‌تر است! راه‌حل فقط در بخش کشاورزی است. حدود ۹۰ درصد از ردپای آبی جهان به تولید موادغذایی مربوط می‌شود. حدود یک سوم از این محصولات برای غذای دام و طیور استفاده می‌شود. برای نمونه، در کالیفرنیا می‌بینیم که بیش‌ترین مصرف آب در زمینه تولید غذای دام و طیور استفاده می‌شود. با این وجود می‌بینیم که خشکسالی در کالیفرنیا جریان دارد و همیشه صحبت از شدت این خشکسالی می‌شود. اما کم‌تر کسی به ریشه این خشکسالی توجه می‌کند.
خشکسالی پدیده‌ای معمول است که هر از گاهی در بخشی از جهان روی می‌دهد. با این وجود پدیده‌ای نظیر تغییرات اقلیمی می‌تواند سبب افزایش تعداد دفعات بروز این مسأله شود. اگر اقتصادمان را بر پایه آب قرار دهیم، در نهایت با مشکلاتی جدی روبه‌رو می‌شویم.
یک فرد معمولی برای کاهش مصرف آب در خانه چه کاری می‌تواند انجام دهد؟
کاهش زمان دوش گرفتن نمی‌تواند چندان به کاهش بحران آب بینجامد، اما در عوض می‌تواند به مصرف کاهش انرژی بینجامد که البته برای اقلیم زمین بهتر است. راه‌حل واقعی این است که به سمت مصرف کم‌تر گوشت برویم تا به این ترتیب از میزان فشار بر محیط‌زیست بکاهیم. این مسأله کاملاً روشن است، با این وجود کم‌تر کسی به آن توجه می‌کند.
راز کاهش مصرف آب در اصلاح الگوی کشاورزی و نیز تغذیه است.
یکی دیگر از کارهایی که می‌توان انجام داد این است که مقدار بیشینه برای ردپای آبی حوضه‌های آبریز تهیه کرده و پس از توافق عمومی، تلاش خود را برای جلوگیری از استفاده بیش از آن مقدار به انجام برسانیم. یک راه دیگر برای اطمینان یافتن از جلوگیری از مصرف بی‌رویه و یا آلودگی منابع آبی این است که ارزش پولی این منابع آبی را تعیین کنیم. در این صورت می‌توان برای استفاده از این منبع دولتی، مالیات تعیین کرد.
شاید وادار کردن مردم به پرداخت مالیات بیش‌تر و مصرف گوشت کم‌تر کار چندان ساده‌ای نباشد.
به همین دلیل است که دولت‌‌‌ها و شرکت‌ها باید تمرکز خود را بر افزایش بهره‌وری قرار دهند. باید برای تولید موادغذایی با مصرف آب کم‌تر تلاش کنیم.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.