باطله‌های معدنی، ثروت نادیده شده معادن

ظاهرشان به‌درد نخور است، اما ثروتی پنهان در دل خود دارند که چشم خیلی‌‌ها به دنبال آن است. طبق سالنامه آماری معادن فعال کشور، پارسال تولید مواد معدنی حدود ۶۵۰ میلیون تن اعلام شده و تناژ باطله‌برداری نیز (درهمین سال) حدود دو میلیارد تن بوده که با توجه به افزایش تولید ۷۵۰ میلیون تنی مواد معدنی در افق ۱۴۰۴، حجم کلی استخراج و باطله‌برداری به بالای دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون تن در سال می‌رسد. به گزارش مناقصه‌مزایده، از آنجا که طبق برآورد‌‌ها بیش از دوسوم استخراج مواد معدنی در ایران مربوط به باطله‌هاست، توجه به فرآیند بازفرآوری آن‌‌ها به‌عنوان ثروتی پنهان، موجب پیشروی بخش معدن و افزایش هرچه بیشتر ذخایرمواد معدنی در کشور خواهد شد. محسن راضی؛ کارشناس فرآوری مواد معدنی، می‌گوید: کشور‌هایی مثل ژاپن، کره‌جنوبی و حتی چین به دنبال باطله‌اند، به دنبال معدن نیستند، چون باطله سهل‌الوصول است و خیلی سریع می‌توانند عناصر کمیاب را از درون باطله‌ها بیرون بکشند. در واقع اولویت اولشان باطله‌ها و لجن‌هاست و قیمت‌های خوبی هم برای باطله‌ها پرداخت می‌کنند. راضی؛ تأکید می‌کند: به تازگی هندی‌‌ها در خراسان‌رضوی و چینی‌‌ها در خراسان‌جنوبی به‌شدت روی باطله‌ها زوم کرده‌اند، خیلی هم برایشان سودآور است. مهرداد اکبریان؛ رئیس انجمن سنگ‌آهن ایران، معتقد است: علم جدید در موضوع صنایع‌معدنی در دنیا، باطله را یک ماده زائد نمی‌دونه و اسم باطله نیز روی آن نمی‌گذاره بلکه یک ثروته. شما ممکنه که در یک سنگ معدن آن کانی یا عنصری که لازم دارید مانند آهن، مس یا آلومینیوم را استخراج کنید، اما چیزی که باقی می‌ماند ممکنه از ماده اصلی با ارزش‌تر باشد، ممکنه در داخلش طلا، نقره، کبالت، نیکل و… باشد که خیلی هم ارزشمند هستند. اکبریان؛ در این خصوص می‌گوید: کشور‌هایی هستند که در این موضوع پیشرو بودند و آمدند روی این عناصر کار کردند، یک مقدار تکنولوژی آن پیچیده‌تر از تکنولوژی اولیه جداسازی‌هاست که ما در معادنمان یا در صنایع‌معدنی‌مان داریم. به گفته کارشناس فرآوری مواد معدنی؛ ما اکنون باطله‌هایی داریم که شش عنصر داخل آن است که خیلی هم مهم است و یکی از ثروت‌های کشور است. راضی؛ اظهار داشت: چیزی حدود دو میلیارد تن در هفت هزار نقطه معدنی باطله داریم. روی یک انباشت ۲۰ میلیون تنی چیزی حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد دو تا عنصر را داشتم، دو تا عنصر دیگر را حساب نکردم، این ثروت‌‌ها مانده و مدیریت نمی‌شود و همیشه منتظریم که یکی از آن طرف آب بیاد این مشکل را حل کند. وی ادامه داد: اکنون با الزام قانونی در برنامه هفتم و کاهش ذخایرمعدنی روی زمین، بازفرآوری باطله‌ها جزء اولویت‌های معادن مختلف قرار گرفته که فرآوری دوباره آن‌‌ها می‌تواند منبع جدیدی برای افزایش ذخایر و تولید مواد معدنی با ارزش‌افزوده هرچه بیشتری شود. کارشناس فرآوری مواد معدنی، می‌گوید: آن چیزی که اکنون داریم و روی زمین مانده را باید هدف گذاری کنیم. در برنامه هفتم نیز یک بخشی به این موضوع اختصاص پیدا کرده است که متأسفانه ۱۰درصد بازیافت باطله‌ها را مطرح کرده است. راضی؛ معتقد است؛ ما عمدتاً در بحث باطله‌های که اکنون داریم ۳۰ تا ۳۵ درصد عناصر هدف را داریم، ما اگر همت کنیم درآمد این باطله‌ها دو برابر درآمد مواد معدنی است. انباشت‌های باطله ما دو پله مانده به بازفرآوری، اما ماده معدنی پنج پله. در واقع در یک انباشت ۲۰ میلیون تنی شش میلیون تن کنسانتره سنگ‌آهن ۶۶ درصد وجود دارد، یعنی چیزی حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان. سعید عسگرزاده؛ دبیر انجمن سنگ‌آهن ایران، می‌گوید: اکنون باطله‌های سنگینی در کشور ما وجود دارد، ما معادنی داریم که سال‌هاست تولید و باطله‌های خود را انباشته می‌کنند که هر کدام باطله‌های چندین ۱۰ میلیون تنی دارند که یک ثروت کلانی است. دبیرانجمن سنگ‌آهن ایران، معتقد است: چیزی حدود ۱۰۰میلیون تن در سال گذشته سنگ‌آهن استخراج کردیم. ما بین سه تا ۲۰ برابرآنچه که از این ۱۰۰میلیون تن استحصال کردیم، باطله‌برداری انجام شده است. البته درخصوص اینکه معادن ما کجا باشد مهم است، اما در بهترین معادن ما نسبت باطله‌برداری سه به یک و در معادن سخت‌تر نیز این نسبت ۲۰ به یک است. مهران محجوب‌نژاد؛ معاون شرکت فولاد تکنیک، در این خصوص می‌گوید: یک زمانی واقعاً از لحاظ معادن روی زمینی، شرایط مان خیلی مناسب بود، اما عملاً در این چند سال گذشته، چون بحث کسری مواد اولیه پیش می‌آید، بحث باطله‌ها اهمیت خودش را بیشتر نشان می‌دهد. ایرج رخصتی؛ مدیرعامل سابق ذوب‌آهن اصفهان نیز معتقد است: سنگ‌آهنی که قرار است عیارسازی شود در باطله‌‌اش ۳۵ تا ۴۵ درصد اف‌ای پسماند دارد، اما به‌عنوان باطله به آن نگاه می‌شود.