نويسنده: يان گاگين پس از چندين تجربه ناموفق براي آغاز فعاليت بورس‌هاي كالا در آفريقا، يان گاگين، بنيانگذار بورس كالاهاي كشاورزي آفريقا گام‌هايي را كه دولت‌هاي آفريقايي مي‌توانند براي ايجاد محيطي مساعدتر براي توسعه بورس كالا در آينده‌بردارند، شناسايي نموده است. پاسخگويي به اين پرسش نيازمند درك موقعيت كنوني است. بسياري از كشورهاي آفريقايي […]
نويسنده: يان گاگين
پس از چندين تجربه ناموفق براي آغاز فعاليت بورس‌هاي كالا در آفريقا، يان گاگين، بنيانگذار بورس كالاهاي كشاورزي آفريقا گام‌هايي را كه دولت‌هاي آفريقايي مي‌توانند براي ايجاد محيطي مساعدتر براي توسعه بورس كالا در آينده‌بردارند، شناسايي نموده است.
پاسخگويي به اين پرسش نيازمند درك موقعيت كنوني است. بسياري از كشورهاي آفريقايي داراي اقتصادهاي متكي بر كشاورزي هستند. اكثر اين محصولات توسط كشاورزان خرده پا توليد مي‌شود، و در گذشته، بسياري از اين كشور‌ها براي كيفيت كالاهايشان معروف بودند. استفاده از هيأت‌هاي بازاريابي، ناتواني آن‌ها در پرداخت مابه‌التفاوت قيمت براي محصولات با كيفيت، و فقدان اطلاعات بازار به كاهش حجم توليد و كيفيت كالاها انجاميد. زيرا كشاورزان خردهپا براي افزايش ميزان توليد يا رده‌بندي مناسب توليدات خود انگيزه چنداني نداشتند. اخيراً دولت‌هاي آفريقايي كنترل‌هاي موجود در مورد برخي از كالاهاي كشاورزي را كاهش داده‌اند كه آزادسازي بازاريابي محصولات كشاورزي را در پي داشته است. مسلماً بايد براي بازاريابي اين كالاهاي كشاورزي سازماني ايجاد شود.
اين كشورهاي آفريقايي در زمينه بازار و اقتصاد بخش كشاورزي با چالش‌هاي بسياري روبه‌رو هستند. نخستين و مهم‌ترين مشكل، فقدان اطلاعات دقيق و قابل اتكا درباره بازار است. اگرچه براي حل اين مشكل گام‌هايي برداشته شده است، هنوز اقدامات بسياري بايد انجام شود و تأسيس بورس كالاهاي كشاورزي بخش زيادي از اين خلأ را پر مي‌كند. با اعلام قيمت‌هاي فروش و ثبت قيمت‌هاي خريد و قيمت‌هاي پيشنهادي كالاها، تمايلات بازار آشكار مي‌شود. علاوه بر اين، كارگزار در زمينه بهترين فرصت‌هاي بازاريابي و زمان و مكان وقوع احتمالي آن‌ها به مشتريان مشاوره مي‌دهد و بيش از پيش فعالان بازار را توانمند مي‌كند. مشاوره در زمينه بهترين نوع محصول براي هر منطقه، بينش تجاري كشاورزان خردهپا را افزايش مي‌دهد.
بسياري از دولت‌هاي آفريقايي اخيراً تأكيد بر بازاريابي را افزايش داده‌اند. براي مثال، يكي از راهبردهاي اصلي در سياست امنيت تغذيه و مواد خوراكي دولت‌هاي مالاوي (ژوئن سال ۲۰۰۵)، تسهيل دسترسي به بازارهاي محلي، منطقه‌اي و بين‌المللي است. اين سياست بر اطلاعات عملياتي بازار و ايجاد بازارهاي شفاف كشاورزي تأكيد مي‌كند. همين تأكيد در راهبرد رشد و توسعه مالاوي كه در ژانويه سال ۲۰۰۶ به تصويب رسيد، در بيانيه و برنامه عملياتي اتحاديه آفريقا در زمينه كالاهاي آفريقايي (آروشا، نوامبر ۲۰۰۵) نيز به چشم مي‌خورد. به موجب اين بيانيه، بورس‌هاي كالا داراي نقشي محوري هستند و اتحاديه آفريقا بر نقش مهم بورس در بخش كشاورزي صحه‌گذارده است. يكي ديگر از نكاتي كه در اين بيانيه اعلام شده، ضرورت تلاش جامعه بين‌الملل براي حمايت از طرح‌هاي راه‌اندازي بورس كالا در آفريقا است.
بازاريابي و معاملات كشاورزي در آفريقا با مشكلاتي دست به گريبان است:
۱- كمبود اطلاعات موثق در زمينه گردش معاملات
۲ – بازارهاي توسعه نيافته و ساده
۳ – غير رسمي بودن اكثر معاملات
۴- فقدان استانداردهاي كيفي،كنترل كيفي يا شفافيت
۵- ضعف اطلاعات بازار
۶- فقدان بازارهاي قابل شناسايي يا دردسترس
۷- فقدان رقابت
۸- ضعف ارتباطات
۹- فقدان شفافيت
۱۰ – فقدان قراردادهاي داراي ضمانت اجرايي و راهكارهاي حل اختلاف
۱۱ – فقدان اعتماد به سيستم. ايجاد بورس كالاهاي كشاورزي مي‌تواند به رفع اين نقايص كمك كند، ولي اطمينان از حل اين مشكلات نيازمند همكاري دولت نيز هست. يكي از پيش نيازهاي اساسي نيل به اين هدف ايجاد نظم، اطلاعات بازار و نقدشوندگي در بازار است.
اگرچه اكثر كشور‌ها از استانداردهاي درجه‌بندي محصولات برخوردارند، ولي از اين استاندارد‌ها به ندرت استفاده مي‌شود. علاوه بر اين، برخي بخش‌هاي صنعت كشاورزي از استانداردهاي خاص خود استفاده مي‌كنند كه معمولاً به زيان توليدكنندگان است.
بدون استفاده از استانداردي واحد در كل صنعت، توليدكنندگان و معامله‌گران در بازاريابي كالاها با دشواري‌هايي روبه‌رو مي‌شوند، چون خريداران مي‌توانند براي حفظ جايگاه و منافع خود معيار‌ها را تغيير دهند. يك استاندارد رده‌بندي مشترك به نفع كل صنعت خواهد بود، چون باعث مي‌شود كليه فعالان به زباني مشترك سخن بگويند. هدف نهايي، استفاده از استانداردهاي رده‌بندي مشترك براي كل قاره آفريقا مي‌باشد ولي تحقق اين امر نيازمند گذشت زمان است. دولت‌هاي آفريقايي بايد در اين مورد نيز به گونه‌اي مثبت عمل كنند و تصميماتي را كه در اين زمينه اتخاذ گرديده اجرا نمايند. استقرار استاندارد‌ها بسيار خوب است و اگرچه بازار خود استفاده از اين استاندارد‌ها را آغاز مي‌كند، ولي اين مسأله تنها با حمايت و پشتيباني دولت به ثمر مي‌رسد.
اكثر كشاورزان خرده پا بجز فروش فوري محصولات خود پس از برداشت محصول چاره‌اي ندارند، چون محلي براي انبارسازي محصولات ندارند. سيستم بورس گواهي انبار/ سيلو فرصت اين كار را براي كشاورزان خرده پا فراهم مي‌سازد و نقدشوندگي محصولات بخش كشاورزي را كه از نيازهاي اساسي اين بخش است، فراهم مي‌سازد. اين اسناد به توليدكنندگان و معامله‌گران و مصرف‌كنندگان نهايي امكان مي‌دهد تا محصولات خود را در انبارهاي تحت نظارت بورس ذخيره كنند و رسيد انبار/ سيلو دريافت نمايند. بدين ترتيب مي‌توان با استفاده از كالاي موجود در انبار به عنوان وثيقه، از اين سند براي تضمين وام استفاده كرد. اين مسأله به كشاورزاني كه به انبار دسترسي ندارند امكان مي‌دهد كالاهاي خود را در طول سال به قيمت عادلانه بازار بفروشند و از فروش به قيمت‌هاي پايين پس از برداشت محصول كه ناشي از اشباع بازار است، خودداري كنند. بنابراين، ايجاد بورس، زنجيره ارزش كالاهاي كشاورزي را تقويت مي‌كند. تجربيات زيمبابوه ارتباط مستقيم ميان افزايش دسترسي به بازار با افزايش قيمت‌هاي محصولات كشاورزان خردهپا را نشان مي‌دهد كه به نوبه خود به افزايش ميزان و كيفيت محصولات مي‌انجامد. اين مسأله هم‌چنين به دليل افزايش دسترسي به غذاي كافي و با كيفيت، بر فقراي روستايي، به‌ويژه مبتلايان به ايدز نيز تأثير مطلوبي دارد. اين ابتكار بخش خصوصي، پشتيباني دولت‌هاي آفريقايي را مي‌طلبد كه در زمينه ايجاد سيستم گواهي انبار و تأمين تسهيلات انبارسازي دولتي، براي اين برنامه ضروري است.
موفقيت بورس به توسعه اقتصادي و افزايش امنيت مواد غذايي در منطقه كمك مي‌كند. هدف كلي اين برنامه افزايش درآمد خانوارهاي روستايي بااستفاده از عوامل زيرا ست:
* بهبود دسترسي كشاورزان خردهپا به بازارهاي محلي، منطقه‌اي و بين‌المللي
* افزايش قيمت فروش براي كشاورزان خرده پا
*افزايش ميزان توليد كشاورزان خرده پا
* بهبود كيفيت كليه كالاهاي كشاورزي
* ايجاد اطلاعات بازار قبل و بعد از برداشت محصولات كه در حال حاضر وجود ندارد، از جمله كشف قيمت براي كشاورزان جزء و ساير فعالان بازار
* افزايش ارزش محصولاتي كه در بازار عرضه مي‌شوند
* شفافيت كامل بازار، با نگاهي به افزايش توان كشاورزان خرده‌پايي كه ممكن است دسترسي مستقيم به بازار نداشته باشند
*افزايش انضباط و نظم بازار.
به منظور استقرار بورس‌هاي كالا در آفريقا، در كشورهايي هم‌چون كنيا، اوگاندا، زامبيا و نيجريه تلاش‌هاي نافرجامي صورت پذيرفته است. دليل اصلي ناكامي اين اقدامات، اين بود كه فعالان بازار در اين تلاش‌ها ذي‌نفع نبودند و بنابراين برا ي تضمين موفقيت آن‌ها انگيزه‌اي نداشتند. بي‌اطلاعي از الزامات و نيازهاي اين بازار‌ها يكي ديگر از دلايل شكست اين تلاش‌ها بود. ما از اين ناكامي‌ها كاملاً آگاهيم، اما موفقيت‌هايي را كه در زيمبابوه و آفريقاي جنوبي به‌دست آمده شاخص‌هايي مثبت مي‌دانيم.
حالا ين سؤال مطرح است كه دولت‌هاي آفريقايي براي تسهيل فعاليت بورس‌هاي كالاهاي كشاورزي چه اقداماتي مي‌توانند انجام دهند؟
· ايجاد محيطي مناسب براي فعاليت بورس. اين مسأله نيازمند درك نحوه كاركرد بازار نيز مي‌باشد. اتحاديه آفريقا در بيانيه آروشا به روشني اعلام كرده است كه دولت‌هاي آفريقايي بايد با پشتيباني بخش تجارت آفريقا، به توسعه و حمايت از ابتكارات بورس كالا بپردازند، مهارت‌هاي لازم براي درك عمليات بازارهاي بورس را فراهم سازند و توانايي‌هاي نهادي براي شركت در اين گونه فعاليت‌ها را افزايش دهند؛ از تلاش براي گسترش روابط عمومي و آگاه يبخشي به منظور آگاه ساختن عموم از عمليات بورس كالا پشتيباني كنند؛ به تعامل با دولت‌هاي ديگر در جهت شناسايي و حذف موانع استقرار و فعاليت بورس كالا تمايل داشته باشند؛ در پي جلب مشاركت افرادي باشند كه به تأسيس بورس تمايل دارند (همكاري نه تنها با طيف گسترده‌اي از گروه‌هاي مختلف در بخش خصوصي با اهداف اقتصادي متفاوت از جمله بانك‌ها، شركت‌هاي انبارداري و مديران تضامين ، بلكه با نهادهاي دولتي)؛ افزايش حوزه فعاليت خود به گونه‌اي كه بزرگ‌ترين بخش ممكن از جمعيت را پوشش دهد؛ و بنابراين ايجاد تمايل براي همكاري با دولت‌هاي آفريقايي و جامعه بين‌الملل به منظور ارايه خدمات بورس به طيف گسترده و فراگيري از كشور‌ها و گروه ها.
· حذف هر چه سريع‌تر باقيمانده موانع تعرفه‌اي و غير تعرفه‌اي. اين موانع هنوز هم سايه سنگيني بر بازار انداخت‌هاند و اغلب به جاي دلايل اقتصادي، دلايلي كاملاً سياسي دارند.
· حذف كنترل‌هاي دولتي از بازار‌ها در جهت حركت آزاد محصولات كشاورزي بين كشورهاي مختلف كه به گسترش فرصت‌هاي بازاريابي مي‌انجامد.
· خريد نيازمندي‌هاي دولت از بورس، به منظور تشويق استفاده از بورس و حمايت از شفافيت اطلاعاتي كه بورس به بازار ارايه مي‌دهد.
· بيانيه آروشا هم‌چنين خواستار توجه بيش‌تر به موارد زير شد: افزايش سرمايه‌گذاري در امكانات زيربنايي، به‌ويژه در مناطق روستايي و به‌خصوص در زمينه تسهيلاتي هم‌چون حمل و نقل، انبارسازي و آبياري كه امكانات تداركاتي توليد و تجارت كالا را بهبود مي‌بخشد؛ بهبود خدمات پشتيباني از كشاورزي از جمله برگزاري دوره‌هاي آموزشي، درك اين نكته كه قيمت‌هاي عادلانه، برابر و با ثبات كالاهاي آفريقايي نقش مهمي در فقرزدايي و بهبود شرايط زندگي جمعيت روستايي آفريقا ايفا مي‌كند؛ و تأكيد بر اين واقعيت كه توليد كالا بزرگ‌ترين منبع درآمد وا شتغال براي مردم آفريقا است.
· علاوه بر اين، دولت‌هاي آفريقايي بايد مشكل دسترسي فعالان بازار به ارزهاي خارجي را نيز حل كنند و استفاده از حكميت و داوري به عنوان ابزاري سريع براي حل اختلافات را تشويق و پشتيباني كنند.
در اصل، اگر دولت‌هاي آفريقايي بخواهند شرايطي را ايجاد نمايند كه اصول عرضه و تقاضا در معاملات كشاورزي نقشي تعيين‌كننده داشته باشند، بازار به خودي خود كارايي سيستم را تضمين مي‌كند. بورس با ارايه راهكارهاي كشف قيمت، و سيستم قراردادها، رده‌بندي كيفيت، رسيد انبار، و سيستم حل اختلاف گامي بزرگ در دستيابي به اين هدف محسوب مي‌شود.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.