سرانجام تکلیف سامانه یکپارچه فروش خودرو چه خواهد شد؟

مهدی قره‌داغلی- با توجه به زمزمه‌هایی که در آخرین روز هفته گذشته توسط ‌منوچهر منطقی؛ معاون وزیر صمت، بیان شد، قرار بود سامانه یکپارچه خودرو حذف شود اما باز هم جامعه را در میان تأیید‌ها و تکذیب‌ها درگیر کرد. همه این ماجرا‌ها از آنجایی شروع شد که وزیر صمت مسئولیت این سامانه را قبول نکرد […]

مهدی قره‌داغلی- با توجه به زمزمه‌هایی که در آخرین روز هفته گذشته توسط ‌منوچهر منطقی؛ معاون وزیر صمت، بیان شد، قرار بود سامانه یکپارچه خودرو حذف شود اما باز هم جامعه را در میان تأیید‌ها و تکذیب‌ها درگیر کرد. همه این ماجرا‌ها از آنجایی شروع شد که وزیر صمت مسئولیت این سامانه را قبول نکرد و اعلام کرد این سامانه را وزارت صمت راه‌اندازی نکرده است اما با گذشت مدت کوتاهی با اظهارنظرات ضد و نقیضی از سوی مسئولان در اولین روز از هفته جاری، بنا بر آن شد که همچنان عرضه خودرو در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو ادامه یابد و مرحله سوم آن برگزار شود. اما این عدم هماهنگی بین مسئولان در حوزه‌های فروش و واردات خودرو جز بی‌اعتمادی آحاد مردم نسبت به سیاست‌های دولت را در پیش نخواهد داشت. به گزارش مناقصه‌مزایده، در همین خصوص، عبدا… توکلی‌لاهیجانی؛ اظهار داشت: افزایش تولید در کنار شفاف‌سازی عرضه خودرو می‌تواند از التهابات ناگهانی بازار بکاهد، اواخر سال ۱۴۰۰ و اوائل ۱۴۰۱ عملاً صنعت خودرو با چند عارضه مواجه بود، اول؛ ‌عرضه غیرشفاف خودرو بود که سبب جولان سوداگران و دلالان و دامن زدن به التهابات بازار شده بود و گاهی برخی خودروسازان نیز با فروش سبدی محصولات به واسطه‌ها و یا عرضه قطره‌چکانی، به آشفتگی بازار دامن می‌زدند. وی افزود: دومین عارضه کاهش تولید خودرو به زیر یک میلیون و انباشته شدن خودروهای ناقص در پارکینگ‌‌ها و سومین عارضه هم،‌ فروش بی‌ضابطه و فراتر از توان تولید برخی خودروسازان بود که موجب می‌شد خودروسازی که توان تولید ندارد، شروع به پیش‌فروش محصولات کند و مردم پایگاهی برای خرید یا پیش‌خرید مطمئن محصولات خودروسازان در اختیار نداشتند، این امر باعث می‌شد که شرکتی که بیشتر از توان تولید خودرو فراتر از مجوز اخذ شده از وزارت صمت، شروع به پیش‌فروش خودرو کند که نهایتاً منجر به عدم تحقق فروش‌های انجام شده می‌شد و واحد‌های نظارتی و وزارت صمت عملاً ابزاری برای نظارت بر میزان فروش‌های انجام شده نداشت. مدیرکل دفتر صنایع خودروی وزارت صمت، اظهار داشت: بنابراین از همان اوائل کار دولت و مطابق با بند پنجم دستورات ریاست جمهوری، شفاف‌سازی عرضه خودرو ‌از طریق عرضه خودرو در سامانه یکپارچه انجام شد که همگام با افزایش تولید، توانست عملاً ثباتی را در بازار خودروی کشور به همراه داشته باشد و البته امکان نظارت بر مجاری عرضه خودرو را فراهم آورد. از سوی دیگر ابتکاری دیگر نیز به منظور مدیریت تقاضا در بازار خودروی کشور و براساس برنامه تولید خودروسازان به کار گرفته شد که با استقبال متقاضیان خودرو مواجه شد. بدین‌ترتیب که از الگوی (فهرست انتظار) مطابق تجربیات بسیاری از خودروسازان جهانی بهره گرفته شد، به‌گونه‌ای که مشتری به جای شرکت در قرعه‌کشی‌های پیاپی با احتمال دستیابی کم به برخی از محصولات ‌براساس برنامه تولید محصولات خودروسازان‌ در لیست انتظار خرید محصول مدنظر قرار می‌گیرد این الگو هم‌اکنون در بسیاری از کشور‌ها توسط خودروسازان برای خرید خودروی نو در حال انجام است. یعنی به جای قرعه‌کشی برای فروش مقطعی محصولات؛ همه متقاضیان خرید محصولات پرطرفدار در صف انتظار و با نوبت مشخص براساس برنامه تولید قرار می‌گیرند. وی اظهار داشت: روش موفق نوبت‌دهی در دو مرحله از اواخر سال پیش در سامانه یکپارچه اجرایی شد و به همه متقاضیان در سامانه خودرو با زمان‌بندی مشخص تخصیص داده شد. البته باید دقت داشت که تخصیص خودرو در سامانه براساس اطلاعیه مندرج در سامانه شامل سه مرحله بود مرحله اول ثبت‌نام و پالایش اطلاعات متقاضی براساس شرایط اعلامی توسط شورای رقابت، مرحله دوم نوبت‌دهی به متقاضی براساس برنامه تولید اخذ شده از خودروساز و مرحله سوم قطعی کردن ثبت‌نام متقاضی براساس فراخوان خودروساز در یکی از طرح‌های فروش یا پیش‌فروش و مادامی که متقاضی ثبت‌نام خود را براساس فراخوان خودروساز نهایی نکند، امکان اخذ خودرو براساس قرارداد فیمابین را نخواهد داشت. توکلی‌لاهیجانی؛ ادامه داد: مطابق نظرسنجی انجام شده این طرح (عرضه ‌در سامانه یکپارچه) در میان سایر روش‌های عرضه خودرو از اقبال بیشتری در میان متقاضیان برخوردار شد. بنابراین می‌توان گفت که سامانه یکپارچه خودرو به‌عنوان یک ابزار قوی شفاف‌سازی عرضه در کنار افزایش تولید و سایر متغیرهای اقتصادی توانست نقش مؤثری در به ثبات رسیدن بازار خودروی کشور بعد از چند سال ایفا کند. این مقام مسئول در وزارت صمت، بیان داشت: طبیعتاً این شفاف‌سازی عرضه منافع برخی از ذی‌نفعان در روش‌های قبلی عرضه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و آن‌ها را جزء منتقدان این‌گونه طرح‌ها قرار می‌دهد، ‌‌اما آنچه که مسلم است سامانه یکپارچه عرضه خودرو به‌عنوان یک ابزار پایش قوی در عرضه خودرو همچنان اثربخشی خود را حفظ خواهد کرد، البته تأکید من بر شفاف‌سازی جریان عرضه است وگرنه فرآیند فروش خودرو کاملاً در دست خودروساز است و هیچگاه نیز در سامانه، فروش خودرو انجام نشد، بلکه خودروساز موظف بود فروش خودرو صرفاً به متقاضیانی که واجد شرایط طرف تقاضا براساس نوبت‌دهی انجام شده با نظارت واحد‌های نظارتی مرتبط بودند‌ انجام دهد. بنابراین تلقی نادرستی است اگر گفته شود که جریان فروش خودروسازان به سامانه سپرده شده است. وی افزود: در واقع سامانه یکپارچه، پنجره واحدی برای پایش نظارت بر عرضه مستمر محصولات تولیدشده به متقاضیان است و حتی این امکان هم فراهم آمده تا ثبت اطلاعات متقاضیانی که خودروی خود را تحویل گرفته‌اند و حتی نظرسنجی درخصوص کیفیت خودروی تحویلی و سایر داده‌پردازی‌های مرتبط در این سامانه انجام شود اما عملیات فروش کاملاً توسط خود خودروساز انجام می‌شود. وی اظهار داشت: نکته مهم دیگر این است که مسئولیت تنظیم بازار خودروی کشور به شورای رقابت سپرده شده است و این شورا در دستورالعمل ۵۴۳ خود شرایط عرضه و قیمت‌گذاری را مشخص کرده است، از جمله این شرایط نیز عرضه خودرو از طریق سامانه است. بنابراین هرگونه تغییر در این خصوص نیز توسط شورای رقابت اطلاع‌رسانی خواهد شد اگرچه که با رقابتی شدن بازار خودرو به‌طور طبیعی عرضه محصولات می‌تواند به صورت مستمر توسط خودروساز و با ثبت در سامانه انجام شود. مدیرکل دفتر صنایع خودروی وزارت صمت، بیان داشت: همین فرآیند اکنون برای برخی از خودروسازان که میزان انصرافی متقاضیان ثبت‌نامی‌شان بالا بوده یا افزایش تولید قابل‌توجهی داشته‌اند آغاز شده، بنابراین دیگر لزومی به نوبت‌دهی درخصوص آن محصولات نیست چون میزان عرضه از تقاضا فراتر است و بنابراین تنها قسمت نهایی مرتبط با نظارت بر مجاری توزیع از طریق سامانه با ثبت اطلاعات عرضه توسط خودروساز انجام خواهد شد که البته این مهم نیز با تشخیص و اعلام شورای رقابت انجام خواهد شد. بنابراین وزارت صمت درخصوص افزایش تولید در کنار شفاف‌سازی عرضه با استفاده از هر ابزار کارآمد نظیر سامانه ثابت قدم است و البته در این مسیر هماهنگی و اتفاق‌نظر مناسبی با شورای رقابت وجود دارد. وی درباره صحبت‌های اخیر وزیر صمت مبنی بر اینکه سامانه یکپارچه متعلق به وزارت صمت نیست بلکه متعلق به شورای رقابت است، گفت: صحبت وزیر صمت درست بود سامانه یکپارچه صرفاً محلی برای کنترل ورودی‌‌ها یعنی ثبت و صحه‌گذاری متقاضیان واجد شرایط (آن هم وقتی تقاضا بیشتر از عرضه باشد که درخصوص بسیاری از خودروهای مونتاژی هم‌اکنون این‌طور نیست) و خروجی‌های بازار خودرو (پایش میزان تحویل انجام شده) است. وی افزود: بنابراین سامانه‌های فروش قبلاً هم وجود داشتند و اتفاقاً بسیاری از شرکت‌ها با یکی از سامانه‌های فروش کار می‌کردند، تفاوت اینجاست که اولا قابلیت پایش و نظارت مبتنی بر تولید فراهم شده است و دوم آنکه امکان نوبت‌دهی و لیست انتظار متمرکز برای جلوگیری از عرضه‌های خارج از شبکه مجاز فراهم است و بنابراین عرضه انجام شده توسط خودروساز در کانالی مطمئن برای متقاضی قابل دستیابی است بنابراین این تمرکز و یکپارچگی از ایجاد هرج و مرج از عرضه‌های پوچ و بدون پشتوانه تولید کافی نیز جلوگیری می‌کند. توکلی‌لاهیجانی؛ بیان داشت: پس سیاست‌گذاری عرضه در سامانه براساس دستورالعمل شورای رقابت انجام می‌شود و باقی موارد هم قرارداد بین خودروساز و شرکت پشتیبانی سامانه برای گرفتن خدمات درخصوص صفحه‌گذاری طرف تقاضا و معرفی به خودروساز برای انجام عملیات فروش است. مدیر روابط‌عمومی مرکز ملی رقابت در این ‌باره نیز، گفت: سامانه یکپارچه خودرو حذف نشده و شیوه عرضه خودرو همچنان در بستر سامانه انجام خواهد شد. همچنین سپهر دادجوی‌توکلی؛ رئیس روابط‌عمومی مرکز ملی رقابت نیز، اعلام کرده است: قرار بود عرضه خودرو‌ها در سامانه یکپارچه هفته قبل انجام شود، اما با توجه به جلساتی که برگزار شده است، احتمالاً طی روزهای آینده اطلاعیه مربوط به عرضه دور سوم در سامانه یکپارچه بارگذاری می‌شود و پیش‌بینی می‌شود طی هفته جاری این عرضه در سامانه یکپارچه صورت گیرد. توکلی؛ درخصوص اینکه آیا این هفته خودروسازان در سامانه یکپارچه عرضه‌ای خواهند داشت یا خیر؟ گفت: این اقدام به ظرفیت‌های خالی اعلام ‌شده از سمت خودروساز ناشی از عرضه محصول جدید و یا ظرفیت‌های خالی ناشی از انصراف و یا افزایش تولید بستگی دارد. با توجه به اظهارات رئیس روابط‌عمومی شورای رقابت، قرار است مرحله سوم فروش خودرو به ظرفیت‌های خالی خودروسازان اختصاص پیدا کند و با این حساب خبری از فروش خودروهای ایران‌خودرو و سایپا نیست و مرحله سوم هم به خودروهای مونتاژی اختصاص دارد.