فرونشست‌‌ها و ضرورت مدیریت مصرف آب‌های زیرزمینی

این روز‌ها فرونشست‌‌ها به خطری بالقوه برای نقاط مختلف کشور تبدیل شده که در همین زمینه معاون آب و آبفای وزیر نیرو، بر ضرورت مدیریت مصرف آب‌های زیرزمینی تأکید کرد. به گزارش مناقصه‌مزایده، مدت‌‌ها است که اخبار فرونشست‌‌ها در گوشه‌ و کنار کشور نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است. این فرونشست‌‌ها ناشی از افزایش استفاده بیش از حد از سفره‌های زیرزمینی است که باید برای حفظ زمین میزان برداشت‌‌ها کنترل شود. به عقیده کارشناسان، پدیده فرونشست ناشی از عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی در نقاط مختلف دنیاست و در کشور ایران نیز طی سال‌های اخیر به علت برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، خشکسالی و عوامل دیگر پدیدار شده و موجب آسیب‌های جدی به زمین‌های کشاورزی، ساختمآنهای مسکونی و جاده‌ها و بروز خسارت‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی شده است. در همین زمینه، محمد جوانبخت؛ معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، با بیان اینکه میزان آب مصرفی از آب‌های زیرزمینی باید مدیریت شود، گفت: برق ۹۸۱ چاه کشاورزی متخلف که سقف مجاز برداشت آب از منابع آب زیرزمینی را رعایت نکردند، براساس تکلیف قانونی قطع می‌شود. جوانبخت؛ در مورد کم‌آبی که با حضور اعضا و نمایندگان دستگاه‌های ذی‌ربط در شرکت مدیریت منابع آب ایران برگزار شد، افزود: به‌طور قطع همه اعضای کارگروه تصدیق می‌کنند که نباید اجازه دهیم مصارف آب از میزانی که قانون تعیین کرده است، بیشتر شود؛ اتفاقی که در آبخوآنها در حال وقوع است و فرونشست‌‌ها این هشدار را می‌دهد که میزان آب مصرفی از آب‌های زیرزمینی باید مدیریت شود. معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، با بیان اینکه کنترل برداشت از آب‌های زیرزمینی یک ضرورت است، تأکید کرد: انتظار ما این است که در این کارگروه راهکارهایی در این زمینه پیشنهاد شود. جوانبخت؛ خاطرنشان‌کرد: همه، وزارت نیرو را در مورد حل مشکلات این حوزه مسئول می‌دانند، اما انتظار ما این است که تصمیم‌های مشخص، شفاف و قاطع گرفته شود و ما نیز خودمان را موظف می‌دانیم که این تصمیم‌‌ها را اجرایی کنیم. وی اضافه ‌کرد: تکلیف نصب کنتورهای فهام از قبل نیز بوده است، اما هماهنگی بین بخش آب و برق در وزارت نیرو اتفاق نمی‌افتاد و یکی از دلایل اجرا نشدن این تکلیف شاید همین موضوع بود، اما در دولت سیزدهم، شخص وزیر، وقت گذاشت و ۱۲ جلسه برای بخش آب و به همین میزان در حوزه برق نیز جلساتی را برگزار کرد. معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، گفت: تدقیق بین آمار بخش آب و برق ماه‌ها طول کشیده است. یک‌سال‌ونیم تلاش شده است که تا به این نقطه رسیده‌ایم؛ بنابراین وزارت نیرو تلاش کرده است تا این تکلیف قانونی را انجام دهد. جوانبخت؛ اظهار داشت: نکته روشن این است که ۹۸۱ چاه از حجم مجاز براساس محاسبات ما اضافه برداشت کرده‌اند، بنابراین براساس تکلیف قانونی باید برق این چاه‌ها قطع شود و این پایان راه هم نیست. مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، افزود: در گام بعدی، متصدیان امور آب با صاحبان این چاه‌ها صحبت خواهند کرد و چنانچه در گفتگو یا در مراجعه حضوری دریافتند که این کشاورزان کشت سبز دارند که با قطع آب با مشکل مواجه می‌شوند و درخواست آب بیشتری دارند، ضمن یادآوری به آنها مبنی بر برداشت سقف مجاز سال خود، آب مورد نیاز را با محاسبات لازم و از سهمیه آب سال بعد او، در اختیارش قرار دهند؛، چون این کشت‌‌ها از کشت‌های مجدد است. وی این اقدام را نقطه عطف خواند و گفت: در جلسه قبلی تأکید کردم که دور جدید فعالیت‌‌ها مبنی بر اقدام‌های اثرگذار باشد؛ بر این اساس ضرورت دارد که بحث قطع برق چاه‌های متخلف به‌عنوان مصوبه کمیته تأیید شود و وزارت نیرو این کار را آغاز کند. جوانبخت؛ گفت: ما هم خودمان را موظف می‌دانیم که در هر جلسه گزارش ارائه دهیم و به‌طور قطع اگر تبعات ناهنجاری داشته باشد، می‌توان در اجرای آن تغییراتی ایجاد کرد. برپایه این گزارش، کمیته سازگاری با کم‌آبی دو مصوبه داشت که به شرح زیر است:

۱- برق چاه آن دسته از مشترکان چاه‌های کشاورزی که بیش از ۱٫۷ برابر انرژی مجاز را مصرف و تکرار کرده‌اند قطع خواهد شد با این پیش‌شرط که به آنها نسبت به مصرف همه حجم مندرج در پروانه تذکر داده شده است.

۲-چاه‌های کشاورزی با مصرف حدفاصل ۱٫۳ تا ۱٫۷ برابر که ۳۰ درصد مصرف را به‌کرات رد کرده‌اند، به‌منظور مدیریت برداشت آتی تعیین‌تکلیف شوند.

یعنی فراخوان شده و به آنها اطلاع داده شود که اکنون ۸۰ درصد پروانه مجاز را مصرف کرده‌اید، بنابراین یا به نفع آبخوان کشت نکنید یا اینکه کشت بعدی مطابق با ۲۰ درصد باقی‌مانده پروانه سال و محدود باشد. در صورتی‌که کشاورز تمایل به کشت وسیع دارد، تعهد دهد که از سهمیه آینده پروانه چاه کشاورزی جایگزین شود.