نگاهی به عوارض خروج از کشور؛ از آغاز جنگ تحمیلی تا پای ثابت ردیف بودجه!

علی غلام‌فراهانی- یکی از موارد خنده‌دار که متأسفانه در برخی از کشورهای جهان نیز وجود دارد، دریافت عوارض خروج است! اینکه چرا کسی فقط به دلیل خروج از کشورش باید مبلغی را پرداخت کند، همچنان یکی از سؤالات لاینحل است. به عبارت دیگر عوارض خروج از کشور که از آن تحت عنوان مالیات سفر نیز […]

علی غلام‌فراهانی- یکی از موارد خنده‌دار که متأسفانه در برخی از کشورهای جهان نیز وجود دارد، دریافت عوارض خروج است! اینکه چرا کسی فقط به دلیل خروج از کشورش باید مبلغی را پرداخت کند، همچنان یکی از سؤالات لاینحل است. به عبارت دیگر عوارض خروج از کشور که از آن تحت عنوان مالیات سفر نیز یاد می‌شود، هزینه‌ای است که مسافران هنگام خروج از مرزهای هوایی، زمینی و دریایی به دولت می‌پردازند. چنین مالیاتی در اکثر کشورهای جهان وجود ندارد و برخی از کشور‌ها هزینه‌ای مشابه را با عنوان هزینه عوارض پرواز بر بلیط مسافران محاسبه می‌کنند. ایران، ترکیه، بنگلادش، لبنان و فیلیپین از جمله معدود کشورهایی هستند که چنین عوارضی را در قانون مالیاتی کشور خود تعریف کرده‌اند و بنابر ملزومات بودجه سنواتی، نرخ سالانه آن را اعلام می‌کنند.

تاریخچه عوارض خروج از کشور

تا پیش از پیروزی انقلاب، چیزی تحت عنوان عوارض خروج از کشور وجود نداشت. نخستین‌بار، عوارض خروج از کشور در سال ۱۳۶۴ و در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. این طرح با توجه به افزایش خروج مسافران از کشور و به‌دلیل جبران برخی از هزینه‌ها توسط دولت ارائه شد. بی‌تردید ارائه این طرح با توجه به شرایط پیچیده اقتصادی در دوران جنگ بود و تداوم موضوع در حال‌حاضر، محل بحث‌های بسیاری است. در آن دوران مسافرانی که قصد خروج از کشور با گذرنامه جمهوری اسلامی ایران را داشتند، مکلف به پرداخت ۵۰ هزار ریال در نوبت اول بودند. در نوبت دوم همان سال نیز مبلغ ۱۰۰ هزار ریال عوارض خروج از کشور از مسافران دریافت می‌شد و در اختیار صندوق درآمد‌های عمومی کشور قرار می‌گرفت. تا پیش از سال ۹۷، سقف میزان عوارض خروج از کشور به ۷۵۰ هزار ریال رسید؛ اما در سال ۹۷ و با توجه به مصوبه کمیسیون اقتصادی مجلس، عوارض خروج از کشور با جهشی غیرمنتظره مواجه شد که سفرهای خارجی ایرانیان را نیز تحت ‌تأثیر خود قرار داد. مبلغ عوارض خروج از کشور در سال ۹۷ در بازه ۲,۵۰۰,۰۰۰ تا ۳,۵۰۰,۰۰۰ ریال قرار گرفت و از آن هنگام، سالانه با توجه به قوانین بودجه سنواتی و با تصویب مجلس شورای اسلامی، مبلغ آن تعیین می‌شود. علت اصلی تصویب اخذ عوارض خروج از کشور، جبران برخی از هزینه‌های دولت در جریان جنگ تحمیلی بود؛ با این ‌حال، پس از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۶۷، قانون اخذ عوارض خروج از کشور به قوت خود باقی ماند و به‌عنوان یکی از منابع درآمد مهم دولت به‌شمار رفت.

افزایش چشمگیر مالیات سفر!

به آمار که نگاه کنیم می‌بینیم درآمد پیش‌بینی‌شده دولت از عوارض خروج از کشور در بودجه سال ۱۴۰۱ افزایشی چشمگیر داشته است و این موضوع نشان‌دهنده افزایش این مبلغ برای هر فرد در سال آینده است. مفاد لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ حاکی از این است که دولت برای سال آینده درآمدی به میزان ۱۵۰۰ میلیارد تومان را از محل دریافت عوارض خروج از کشور پیش‌بینی کرده است. این در حالی است که این مبلغ در بودجه سال ۱۴۰۰ تنها حدود ۱۱۰ میلیارد تومان بوده است. برای سال آینده نیز نمایندگان اخذ ۱۰ یورو را برای خروج از کشور تعیین کرده‌اند! در همین رابطه، فتح‌ا… توسلی؛ نماینده مجلس، درباره اخذ ۱۰ یورو از مسافران پروازهای خارجی به «انتخاب» گفت: بحث اخذ ۱۰ یورو تصویب شد و برای بررسی به شورای‌نگهبان ارسال شده است. وی تأکید کرد: ۱۰ یورو برای مسافران پروازهای خارجی چیزی نیست. در تمام دنیا برای خروج از کشور یک‌ سری شرایط را در نظر می‌گیرند. وی در رابطه با اصلاح این قانون بیان کرد: اگر شورای محترم نگهبان نظر خلافی بدهد به مجلس برمی‌گردد. اگر شورا نظر مثبت داشت مجلس و دولت باید آن را اجرا کنند و نظر شورای‌نگهبان را اجرا کنند. اگر نیاز به اصلاح باشد هم اصلاح می‌شود.