چرایی رتبه ۶۲ ایران در شاخص جهانی نوآوری!

معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، در مورد رتبه‌بندی‌های جهانی، گفت: معیارهای مورد سنجش در این شاخص همه مربوط به حوزه علم و فناوری نیست و بخش‌های متعددی در آن دخالت دارند؛ بر این اساس، برای ارتقای رتبه ایران و رسیدن به جایگاه ۴۲ که در لایحه برنامه هفتم توسعه ذکر شده است، باید اقداماتی صورت گیرد. به گزارش ایرنا، شاخص نوآوری جهانی (GII) یک رتبه‌بندی برای رده‌بندی اقتصاد کشورهای مختلف براساس قابلیت‌های نوآوری در اقتصاد است که سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) براساس ۸۰ شاخص منتشر می‌کند. براساس شانزدهمین و آخرین گزارش این سازمان از وضعیت شاخص جهانی نوآوری کشورهای مختلف ایران در بین ۱۳۲ کشور جهان در جایگاه ۶۲ قرار گرفته و در بین ۳۷ کشور که در گروه کشورهای با درآمد متوسط به پایین دسته‌بندی می‌شوند در رتبه ششم قرار دارد. اما گزارش سال گذشته (۲۰۲۲) این سازمان نشان می‌داد ایران در شاخص جهانی نوآوری با هفت رتبه ارتقاء نسبت به سال ۲۰۲۱ در جایگاه ۵۳ جهان، دوم منطقه آسیای مرکزی و جنوبی و جایگاه سوم کشورهای دارای درآمد متوسط به پایین قرار دارد. دلیل این موضوع را از معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم پرسیدیم. وی توضیح داد که با وجود سقوط رتبه کلی نهایی، ایران در برخی شاخص‌‌ها یا مانند سال‌ گذشته بوده یا عملکرد بهتری داشته است. همچنین داده‌های برخی شاخص‌‌ها از مراجع دیگری غیر از مراجع دولتی به دست سازمان مالکیت فکری جهانی می‌رسد و بعضی داده‌ها را این سازمان اصلاً دریافت نکرده و شاخص‌های مرتبط به آن محسوب نشده و در رتبه کلی نهایی اثر منفی داشته است. سجاد محمدعلی‌نژاد؛ البته این را هم گفت که ایران براساس لایحه برنامه هفتم توسعه باید به رتبه ۴۲ در این شاخص برسد و برای این موضوع برنامه‌ریزی شده است ولی نباید وضعیت فناوری کشور را براساس این یک شاخص سنجید و بررسی کرد.

سازمان جهانی مالکیت فکری برخی داده‌ها را نداشته

محمدعلی‌نژاد؛ در پاسخ به سؤال در این مورد، توضیح داد: رتبه جهانی نوآوری کشور ما معمولاً و به شکل حدودی در سال‌های قبل بین بازه ۵۰ تا ۷۰ بوده و رتبه امسال هم ۶۲ است. شاخص‌های نوآوری فقط مربوط به حوزه علمی و فناوری نیست، هفت رکن دارد که هر رکن هم سه زیرکن و آن هم سه شاخص دارد و در مجموع ۶۳ شاخص را دربرمی‌گیرد که شاخص‌های مختلف حوزه کسب‌وکار، قوانین و مقررات و تجارت را دربرمی‌گیرد و به‌طور کلی پارامترهای (عوامل) مختلفی بر این شاخص مؤثر است. وی افزود: ایران در شاخص خروجی دانشی و فناوری که دو خروجی اصلی مربوط به خلق و انتشار و اثربخشی فناوری می‌شود، وضعیت خوبی دارد و رتبه ما ۵۵ است. همچنین در حوزه سرمایه انسانی و تحقیقات هم رتبه ۶۰ را داریم؛ یعنی در برخی شاخص‌‌ها وضعیت ما از شاخص کلی و نهایی بهتری است. این امر نشان می‌دهد حوزه علم و فناوری در خروجی‌هایی که ناشی از فناوری‌ است، رتبه‌های خوبی دارد که امیدبخش است. اگر زیرساخت‌‌ها را بهتر کنیم، این موارد بهتر می‌شود و این نشان می‌دهد حوزه علم و فناوری با وجود همه مشکلات خروجی‌های خوبی دارد. معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، تأکید کرد: شاخص‌های ورودی مربوط به زیرساخت‌ها، قوانین و مقررات و پیچیدگی بازار و غیره می‌شود که باید بهبود بخشیم ولی در شاخص‌های خروجی همچنان وضعیت بهتری داریم. محمدعلی‌نژاد؛ ادامه داد: ایران در منطقه آسیای مرکزی و آسیای جنوب غربی بعد از هند همچنان در بین کشور‌ها دوم است. در مجموع پارامترهایی که در این شاخص‌‌ها بررسی می‌شود، صرفاً علم و فناوری نیست و پارامترهای متعددی است.

باید به رتبه ۴۲ برسیم

وی ادامه داد: مسئله دیگر این است که سازمان مالکیت فکری جهانی اعلام کرد در گزارش امسال و حتی گزارش سال قبل، داده‌های ۹ پارامتر را اصلاً نداشته است. البته همه مراجعی که اطلاعات را کسب می‌کنند، دولتی نیستند و برای نمونه یکی از مراجع اطلاعات اتاق بازرگانی است و اگر اتاق بازرگانی این اطلاعات را به خوبی نداده باشد، اطلاعات محاسبه نمی‌شود و در نهایت روی رتبه کلی اثر خواهد داشت. معاون وزیر علوم، به نکته‌ای دیگر در این زمینه اشاره کرد و گفت: نمی‌شود صرفاً براساس این شاخص وضعیت حوزه فناوری را بسنجیم؛ ولی براساس لایحه برنامه هفتم باید به رتبه ۴۲ در این شاخص برسیم؛ در حال پیگیری برنامه‌های مختلف در این زمینه هستیم ولی رشد صرفاً براساس خروجی‌های نوآورانه و فناورانه دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری نخواهد بود. از این گذشته در برخی شاخص‌های حوزه فناوری مانند خلق و انتشار فناوری رتبه‌های خوبی داریم. در نتیجه سعی می‌کنیم رتبه خود را بهبود بخشیم ولی این شاخص تنها شاخص نشان‌دهنده وضعیت فناوری در کشور نیست.