رامین شاهی – پیشینه احداث و بهره‌برداری موفق اولین راه‌آهن در ایران به سال ۱۸۸۶ میلادی با احداث خط راه‌آهن محمودآباد (سواحل جنوبی دریای مازندران) به آمل برمی‌گردد. این طرح اگرچه در نظر بود تا تهران ادامه یابد، ولی با کارشکنی‌های پیمانکارهای بلژیکی به شکست انجامید و خطوط آن، برچیده و برای احداث تلگراف […]
رامین شاهی – پیشینه احداث و بهره‌برداری موفق اولین راه‌آهن در ایران به سال ۱۸۸۶ میلادی با احداث خط راه‌آهن محمودآباد (سواحل جنوبی دریای مازندران) به آمل برمی‌گردد. این طرح اگرچه در نظر بود تا تهران ادامه یابد، ولی با کارشکنی‌های پیمانکارهای بلژیکی به شکست انجامید و خطوط آن، برچیده و برای احداث تلگراف استفاده شد. در سال ۱۸۸۲ (میلادی) و ۱۲۶۱ شمسی خط تراموایی بین تهران و شاه عبدالعظیم به طول ۸۷۰۰ متر کشیده شد. عرض این راه‌آهن یک متر بود و به وسیله مسیو بواتال فرانسوی اجرا شد و بعد‌ها به یک بلژیکی واگذار شد.
ازساخت ناقص راه‌آهن محمودآباد توسط پیمانکار بلژیکی و ماشین دودی شهر ری طهران تا ایجاد خطوط ریلی، زمانی به قدمت حدود ۱۴۰ سال است. شکل‌گیری خط‌آهن جلفا تبریز در اواخر دوره قاجاریه و نیز راه‌آهن سراسری جنوب شمال اولین سنگ بناهای ساخت خطوط ریلی در کشور بوده است و هم‌اکنون کشورمان با در اختیار داشتن حدود ۱۱۰۰۰ کیلومتر ریل آهن در کنار موقعیت جغرافیایی بسیار ممتاز در مسیر شرق به غرب قرار دارد. طبعاً در برنامه ششم توسعه کشور نیز مانند برنامه‌های قبلی پنجساله برنامه‌ریزی کاملی برای تکمیل پازل خطوط راه‌آهن کشورمان شده است که ضرورت دارد با برگزاری صحیح مناقصه و استفاده از ظرفیت‌های مالی و صنعتی کشور در راه ایجاد شبکه توسعه یافته‌ایی از سیستم حمل و نقل ریلی گام برداشته شود.
برنامه ششم برای راه‌آهن چه گزینه‌هایی در نظر گرفته است
پس از مدت‌‌ها گمانه‌زنی درباره این‌که صنعت مهم ریلی کشور در ششمین برنامه توسعه ایران چه جایگاهی پیدا خواهد کرد در لایحه‌ای که از سوی دولت ارایه شد یک ماده از این برنامه به‌طور کامل به حوزه ریلی اختصاص پیدا کرد تا لااقل راه‌آهنی‌‌ها امکان پیگیری برخی از اهدافشان را از طریق این قانون پیدا کنند.
با توجه به برنامه‌ریزی ویژه‌ای که دولت برای توسعه صنعت ریلی کشور داشته و اعلام کرده است راه‌آهن به عنوان یکی از اصلی‌‌ترین یادگارهای دولت یازدهم باقی خواهد ماند به نظر می‌رسد حضور جدی ریل در برنامه ششم امری غیرقابل انکار است.
با وجود این اهمیت اما محدودیت جدی منابع اعتباری دولت در طول ماه‌های گذشته باعث شده فشار زیادی به عرصه اجرایی زیرساخت‌ها وارد شود و کار تا جایی بالا بگیرد که حتی صحبت از احتمال خارج کردن حمل‌ونقل ریلی از برنامه ششم نیز مطرح شود.
با وجود این گمانه‌زنی‌‌ها اما براساس اعلام مدیرعامل شرکت راه‌آهن با پیگیری جدی رییس‌جمهوری و مساعدتی که رییس سازمان مدیریت داشته سرانجام ماده‌ای در برنامه ششم به‌طور خاص به صنعت ریلی اختصاص یافته است.
هرچند که بررسی این ماده نشان می‌دهد به جای رسیدن اعتبار مستقیم به پروژه‌های ریلی آن‌چه در هدف‌گذاری‌ها تلاش شده برای آن برنامه‌ریزی صورت گیرد، حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با استفاده از امکانات دولتی است.
براساس ماده ۱۳ لایحه برنامه ششم اعلام شده به منظور تقویت اقتصاد حمل ونقل ریلی و ترغیب سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در این زمینه و تسریع و تصویب اجرای پروژه‌ها و افزایش رضایتمندی و اقبال عمومی از خدمات ارایه شده در این حمل‌ونقل دولت در ۳ حوزه فعالیت‌هایی را پیگیری خواهد کرد.
در بند «الف» این ماده آمده سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در حمل‌ونقل ریلی سرمایه‌گذاری در مناطق محروم تلقی خواهد شد. این به معنی آن است که کلیه قوانین و مقررات مرتبط با سرمایه‌گذاری در این مناطق در حوزه ریلی نیز اجرایی خواهد شد
با اجرایی شدن این بند سرمایه‌گذاران این عرصه می‌توانند از مسایلی مانند معافیت مالیاتی و یا دریافت تسهیلات با سود کم‌تر بهره‌مند شوند که می‌تواند به شدت در افزایش اقبال عمومی به سرمایه‌گذاری در این حوزه کمک کند.
در بند «ب» این ماده به تأسیس شرکتی با محوریت حمل‌ونقل ریلی مسافری حومه‌ای اشاره شده که هدف آن ساماندهی حاشیه شهر‌ها و توسعه این نوع حمل‌ونقل و ساخت خطوط مستقل حومه‌ای خواهد بود.
این شرکت که زیر نظر راه‌آهن به وجود می‌آید با همکاری شهرداری‌های مربوطه متولی کلیه امور حمل‌ونقل ریلی در حومه خواهد شد.
همان‌طور که مدیرعامل راه‌آهن اعلام کرده که این شرکت با پیگیری مصرانه دولت اجرایی خواهد شد و طبق لایحه برنامه ششم باید در ۶ ماه آینده اساس‌نامه‌اش به تصویب هیأت وزیران برسد.
در بند «ج» این ماده نیز بحث مالیات بر ارزش افزوده مطرح شده که براساس آن نرخ این مالیات در خدمات حمل‌ونقل ریلی به استثنای مسافری با نرخ صفر محاسبه می‌شود. این به معنای آن است که بسیاری از سرمایه‌گذاران عرصه ریلی دیگر دغدغه‌ای برای تأمین و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده که در طول ماه‌های گذشته انتقادهایی را برانگیخته بود نخواهند داشت.
با نهایی شدن برنامه ششم حوزه ریل شرایطی به نسبت دیگر بخش‌ها بهتر پیدا می‌کند هرچند با توجه به محدودیت منابع اعتباری باید فکری نیز به حال این موضوع صورت گیرد. هرچند به نظر می‌رسد با لغو تحریم‌ها امکان استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و فاینانس داخلی فراهم خواهد شد.
راه‌آهن در برنامه ششم ۱۱۵ هزار میلیارد تومان پول می‌خواهد
مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران معتقد است: با روی کار آمدن دولت یازدهم نحوه توجه به راه‌آهن در کشور تغییر کرده و این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز اتفاق‌های بزرگ برای حمل‌ونقل ریلی باشد.
محسن پورسید آقایی درباره هدف‌گذاری‌های کلان شرکت راه‌آهن برای سال‌های آینده تصریح‌کرد: قطعاً اصلی‌‌ترین هدف در این حوزه بالابردن سهم راه‌آهن چه در زمینه جابه‌جایی مسافر و چه در حوزه ترانزیت کالاست. ما برنامه‌ریزی کرده‌ایم که بخشی از سهم جاده در جابه‌جایی کالا و بخشی از سهم جاده و هواپیما در جابه‌جایی مسافر را برای راه‌آهن کسب کنیم.
وی با بیان این‌که باید سهم راه‌آهن در جابه‌جایی بار به ۳۰ درصد از کل آمار ترانزیت کشور برسد، تأکیدکرد: در سال ۱۳۹۳ و ماه‌هایی که از سال ۱۳۹۴ گذشته برای نخستین‌بار در تاریخ راه‌آهن این بخش توانسته رشدی بالاتر از رشد کل حمل‌ونقل کشور به ثبت برساند. ما در سال گذشته رشدی معادل ۹٫۲ درصد در جابه‌جایی بار را ثبت کرده‌ایم و این در شرایطی است که کل حمل‌ونقل کشور رشدی ۴ درصدی داشته است.
امیدواریم در برنامه ششم راه‌آهن جایگاهی مناسب پیدا کند
پورسید آقایی درباره اثر لغو تحریم‌ها در صنعت ریلی کشور توضیح داد: با توجه به این‌که سرمایه‌گذاری در عرصه ریلی جزو بخش‌های زیربنایی به حساب آمده و به این دلیل بخش خصوصی علاقه چندانی به ورود گسترده به آن ندارد، دو منبع عمده در این عرصه باقی می‌ماند که آن سرمایه‌گذاری مستقیم دولت و یا جذب سرمایه خارجی است.
وی ادامه داد: وقتی که تحریم‌ها لغو شود چه از طریق افزایش درآمدهای دولت و چه از طریق بازگشت منابع بلوکه شده دست دولت برای سرمایه‌گذاری در عرصه ریلی باز می‌شود که این موضوع قطعاً تأثیری مثبت بر این فرایند باقی خواهد گذاشت. از سوی دیگر با لغو تحریم‌ها بحث تأمین فاینانس از کشورهای خارجی نیز با قدرت بیش‌تری پیگیری می‌شود که امیدواریم نتایج آن به زودی مشخص شود.
مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران با بیان این‌که مذاکرات گسترده‌ای برای جذب فاینانس در حوزه راه‌آهن آغاز شده و ادامه دارد، عنوان کرد: امیدواریم در جریان سفر روزهای آینده رییس‌جمهوری چین به ایران بحث حضور بانک‌های چینی در برخی از طرح‌های اقتصادی کشور نهایی شده و فاینانس آن‌ها به پروژه‌های ایران برسد.
پورسید آقایی با اشاره به نهایی شدن بحث تأمین فاینانس برای راه‌آهن سریع‌السیر تهران – قم – اصفهان تصریح‌کرد: از ماه گذشته و با عملیاتی شدن ال‌سی این پروژه کار با سرعت بالایی ادامه دارد و ما امیدواریم طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته این خط مهم ریلی ظرف ۴۰ ماه آینده به بهره‌برداری برسد.
وی اضافه کرد: در این راستا براساس مشاوره شرکت مشاور خارجی این پروژه در آینده نزدیک راه‌آهن مناقصه‌ای برای مشخص کردن چگونگی بهره‌برداری از این پروژه برگزار می‌کند که بسیاری از شرکت‌های بزرگ از جمله زیمنس آلمان برای آن برنامه دارد. ما در طول روزهای گذشته با مسؤولان شرکت زیمنس مذاکرات خوبی داشتیم و در این زمینه موافقت‌نامه‌های همکاری نیز امضا شد که در آینده می‌تواند به همکاری نهایی نیز منجر شود.
مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران درباره تأمین سهم راه‌آهن از محل اجرای ماده ۷۰ قانون الحاق در بودجه سال آینده نیز گفت: براساس مصوبه سال گذشته مجلس راه‌آهن ۱۰ درصد از سهم صرفه‌جویی از مصرف سوخت را باید به دست می‌آورد که البته با توجه به محدودیت‌های منابع اعتباری دولت بخش قابل توجهی از آن تأمین نشد.
پورسید آقایی ادامه داد: ما امیدواریم با حمایتی که نمایندگان مجلس از اجرای این طرح خواهند داشت در بودجه سال آینده نیز سهم راه‌آهن لحاظ شده و با بهبود نسبی اوضاع منابع اعتباری دولت امکان دریافت سهم کامل راه‌آهن از این ماده فراهم شود.
وی همچنین درباره وضعیت توجه به راه‌آهن در قانون برنامه ششم توسعه نیز اظهار‌کرد: خوشبختانه با پیگیری‌های رییس‌جمهوری و مساعدت رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی برای راه‌آهن در برنامه ششم احکام مناسبی در نظر گرفته شد و در ماده ۱۳ این قانون به‌طور خاص ۳ حکم بسیار مهم برای صنعت ریلی لحاظ شده است.
مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران اضافه کرد: یکی از این‌‌ها بحث ایجاد سازمان قطارهای حومه‌ای از سوی دولت است که امیدواریم به زودی مقدمات آن برداشته شود. از سوی دیگر بنا شده بخشی از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در عرصه ریلی در قالب امتیازات سرمایه‌گذاری در مناطق محروم درآمده و از امتیازاتی مانند معافیت مالیاتی برخوردار شود. بحث نرخ مالیات بر ارزش افزوده نیز موضوع دیگری است که امیدواریم در نهایت در برنامه ششم جایگاهی مناسب پیدا کند.
افزایش ۳۷ میلیونی مسافران ریلی ظرف ۵ سال
همچنین مدیرعامل فعلی راه‌آهن اعلام داشته است: با وجود عمر طولانی راه‌آهن در اقتصاد ایران همواره این نوع از حمل‌ونقل در کنار گزینه‌هایی مانند جاده و هواپیما در حاشیه قرار داشته است، موضوعی که دولت یازدهم قصد دارد آن را متحول کرده و در قالب برنامه ششم راهبردی جدید برای آن تعریف کند. لذا هرچند در طول حدود ۳ سال گذشته با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای محوریت یافتن دوباره راه‌آهن اوضاع این صنعت قدری متحول شده و جایگاه آن در عرصه مسافری و باری بهبود پیدا کرده، اما هنوز نمی‌توان امید داشت جایگاه راه‌آهن در ایران به مدل‌های اروپایی خود برسد.
باقی‌ماندن ظرفیت خالی در برخی مسیرهای ریلی در ایام پیک سفر نوروز در سال گذشته آن هم در شرایطی که در صورت پرشدن تمام ظرفیت‌ها حتی تعداد مسافران راه‌آهن در این ایام به ۳ میلیون نفر نمی‌رسد به خوبی نشان می‌دهد هنوز مردم ایران این نوع از حمل‌ونقل را به عنوان انتخاب نخست خود در نظر ندارند.
محدودیت ظرفیت مسیرهای راه‌آهن، سرعت پایین حرکت قطار‌ها در برخی از محور‌ها و مزیت نسبی کیفیت خدمات ارایه شده در برخی از حوزه‌های حمل‌ونقل در قیاس با راه‌آهن برخی از عواملی است که باعث شده در طول این مدت قطار نتواند خود را به عنوان انتخاب اول در سفرهای درون کشوری مطرح کند موضوعی که به نظر می‌رسد وزارت راه و شهرسازی و دولت یازدهم برای آن چاره‌ای جدی در برنامه ششم توسعه در نظر گرفته است.
طبق اعلام مدیرعامل شرکت راه‌آهن براساس برنامه ششم توسعه میزان جابه‌جایی‌‌ها در حوزه ریلی به عنوان یکی از محورهای مهم مطرح شده که براساس آن باید طی ۵ سال میزان جابه‌جایی بار از ۳۵ میلیون تن به ۹۱ میلیون تن افزایش یابد و تعداد مسافران ریلی نیز در ابتدا از ۲۵ میلیون نفر به ۴۲ و با اضافه شدن ظرفیت ۲۰ میلیونی قطارهای حومه‌ای به ۶۲ میلیون نفر در سال برسد.
پورسید آقایی اعلام کرده در صورت نهایی شدن پروژه‌هایی مانند قطار سریع‌السیر در ایران می‌توان انتظار داشت که این روند با سرعت بیش‌تری پیگیری شود. هرچند بزرگ‌بودن عدد افزایش ۳۷ میلیون نفری مسافران در عرض کم‌تر از ۵سال عددی بسیار بزرگ محسوب می‌شود که راه‌آهن ایران تاکنون نیز نتوانسته به آن دست یابد، اما با توجه به باز شدن امکان متنوع‌سازی منابع مالی در حوزه ریل و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای این بخش از یک سو و تمرکزی که دولت برای افزایش توان زیرساختی عرصه ریل گذاشته از سوی دیگر این امید را به وجود آورده که قدری از این اهداف تأمین شود.
مدیرعامل راه‌آهن چندی پیش در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرده بود که این بخش برای دستیابی به تمام اهداف‌اش به بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز خواهد داشت که شاید بخشی از این منابع در قالب برنامه ششم توسعه تأمین شود. برنامه‌ای که می‌تواند راه‌آهن ایران را به‌طوری جدی متحول کند.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.