تعلق خاطر روسیه به جزایر سه‌گانه ایران ریشه در تاریخ دارد!

علی غلام‌فراهانی- تاریخ را که ورق بزنی، می‌بینی بحث بر سر جزایر سه‌گانه کشورمان در خلیج همیشگی فارس بیش از یک قرن است که ادامه دارد. جزایر سه‌گانه‌ای که حاکمیت کشورمان بر آن ریشه در دوره‌های پادشاهی هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. پس از پایان جنگ اول جهانی، امپراطوری عثمانی فرو پاشید و انگلیس بر […]

علی غلام‌فراهانی- تاریخ را که ورق بزنی، می‌بینی بحث بر سر جزایر سه‌گانه کشورمان در خلیج همیشگی فارس بیش از یک قرن است که ادامه دارد. جزایر سه‌گانه‌ای که حاکمیت کشورمان بر آن ریشه در دوره‌های پادشاهی هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. پس از پایان جنگ اول جهانی، امپراطوری عثمانی فرو پاشید و انگلیس بر بخشی از جهان عرب مسلط شد و کشتی‌های جنگی انگلیس با تعداد بیشتری به خلیج‌فارس اعزام شدند. از این هنگام نیروهای نظامی انگلیس در بعضی از جزایر ایرانی از جمله بحرین، ابوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک مستقر شدند. در سال ۱۳۴۹ هجری شمسی وقتی که دولت انگلیس تصمیم گرفت نظامیان خود را از خلیج‌فارس خارج کند، نیروهای ایران اجازه یافتند تا در سه جزیره ایرانی ابوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک وارد شده و حاکمیت ایران را به این سه جزیره بازگردانند.

اختلاف ایران با امیرنشین شارجه!

از این زمان بود که مسئلة ابوموسی به‌عنوان موضوعی اختلافی بین امیرنشین شارجه و ایران درآمد. در آن هنگام دولتی به اسم امارات وجود نداشت و کشوری که اکنون به نام امارات عربی متحده خوانده می‌شود در قالب هفت امیرنشین مستقل با دولت‌های جداگانه و تحت‌الحمایة انگلیس شناخته می‌شد. بنابراین فقط اختلاف بین شارجه و ایران آن هم بر سر چگونگی ادارة ساکنین عرب ابوموسی به وجود آمد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، موضوع این سه جزیره به‌عنوان بهانه‌ای برای فشار آوردن به ایران مورد استفاده بعضی از کشورهای عربی قرار گرفت و یکی از بهانه‌های صدام‌حسین برای جنگ با ایران نیز عدم واگذاری این جزایر به اعراب بود.

روسیه همچنان در پی خنجر زدن به ایران

جدید‌‌ترین اقدام‌‌ها برای تصاحب جزایر ایرانی توسط امارات، در ششمین نشست مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه رخ داد. این مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه – که به ریاست وزیرخارجه مراکش، ناصر بوریته و با حضور سرگئی لاوروف؛ وزیر امورخارجه روسیه و وزرای خارجه کشورهای عربی در مراکش برگزار شد – خواستار ارجاع پرونده جزایر سه‌گانه به محاکم بین‌المللی شدند و از ایران خواسته شد به مذاکره بر سر این جزایر تن دهد. این نشست با بیانیه مشترکی به پایان رسید که شامل اشاره به جزایر سه‌گانه با استناد به بیانیه مشترک کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه – که در ژوئیه ۲۰۲۳ منتشر شد – به پایان رسید! البته رفتار روسیه در مورد جزایر سه‌گانه مربوط به امروز و دیروز نیست؛ روسیه از همان ۵۲ سال پیش که بحث بازگشت این جزایر به ایران مطرح شد نیز مخفیانه می‌کوشید مانع این کار شود. این قضیه را اسدا… علم؛ در خاطرات سال ۴۹ خود به‌روشنی بیان کرده است. اسدا… علم که به‌عنوان وزیر دربار خود یکی از مذاکره‌کنندگان با سفیر انگلستان درباره‌ اعاده حاکمیت ایران بر جزایر بوده است، در یادداشت‌های روز جمعه ۲۲ خرداد ۴۹ درباره‌ مانع‌تراشی روس‌‌‌ها در این زمینه از سفیر انگلستان می‌شنود: «[سه‌شنبه ۱۹ خرداد]… عصری سفیر انگلیس آمد […] گفت: سفیر شوروی هم به تحریک عراقی‌‌‌ها با من صحبت کرده و ما را بر حذر داشته است که مبادا این جزایر به ایران تحویل شود. این هم دوستی رفقای شمالی!…» علم؛ به‌ سرعت این ماجرا را به شاه منتقل می‌کند، شاه در واکنش تأکید می‌کند که ماجرای اعاده‌ حاکمیت هرچه زودتر باید حل شود و این اقدام روس‌‌‌ها را بی‌ارتباط به همان سودای پیشین‌شان یعنی دستیابی به آب‌های گرم خلیج‌فارس نمی‌داند. حالا با همراهی هرازچندگاه روس‌‌‌ها با ادعاهای بی‌اساس امارات بر سر مالکیت جزایر سه‌گانه، به نظر می‌رسد عطش تاریخی روس‌‌‌ها به دستیابی به آب‌های گرم خلیج‌فارس، هرگز خاموش نخواهد شد و هر بار به بهانه‌ای خود را آشکار خواهد ساخت.