پهلوگیری پژوهش در حاشیه صنعتی که نیاز به تحقیق و توسعه ندارد! با توجه به این‌که مسؤولان بلندپایه کشور همواره مسأله پژوهش‌محوری و نفوذ پژوهش به تار و پود بخش‌های مختلف کشور را مورد تأکید قرار می‌دهند اما این حوزه، همچنان با بی‌مهری مواجه بوده و در مقام عمل از شعار‌ها و وعده‌های متولیان امر […]
پهلوگیری پژوهش در حاشیه صنعتی که نیاز به تحقیق و توسعه ندارد!
با توجه به این‌که مسؤولان بلندپایه کشور همواره مسأله پژوهش‌محوری و نفوذ پژوهش به تار و پود بخش‌های مختلف کشور را مورد تأکید قرار می‌دهند اما این حوزه، همچنان با بی‌مهری مواجه بوده و در مقام عمل از شعار‌ها و وعده‌های متولیان امر بهره‌ای نبرده است.
به گزارش ایسنا، زمانی که در مقام قیاس به کشورهای پیشرفته صنعتی می‌نگریم اولین نکته در تشکیل زیرساخت مستحکم توسعه را در توجه و تمرکز بر پژوهش و فعالیت‌های علمی در این کشور‌ها می‌یابیم، در واقع کشورهای پیشرفته به خوبی دانسته‌اند که پژوهش نه تنها حلقه مفقوده توسعه است بلکه منبع اصلی تولید اطلاعات جدید و منشأ دستیابی به پیشرفت پایدار در حوزه‌های مختلف اعم از اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود.
در این میان کشور ما که همواره در مسایل علمی سعی کرده به عنوان یکی از سردرمداران منطقه نقش ایفا کند و حتی در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ دستیابی به مقام نخست علم و فناوری در منطقه را جزو اهداف اصلی خود برشمرده است به اندازه کافی نتوانسته بر این حوزه تمرکز و توجه کافی داشته باشد. در واقع عدم توجه کافی به حوزه پژوهش منجر به این شده که اغلب پژوهشگران و محققان در ایران تبدیل به پژوهشگران کتابخانه‌ای شوند به گونه‌ای که تحقیقات این افراد بیشتر در قالب مجلات و مقالات علمی در دسترس عموم قرار می‌گیرد و تأثیر ملموسی بر صنعت و اقتصاد و حل مشکلات جامعه و حتی کارآفرینی ندارد.
البته باید این نکته را متذکر شد تا زمانی که پژوهش در کشور در قالب یک کالای لوکس شناخته شود و ویژگی‌هایی همچون تقاضامحوری، نیازسنجی، قدرت حل مسأله و پایه‌ریز نظام تنومند اقتصادی و اجتماعی را نداشته باشد و دانشگاه‌ها پرداختن به این حوزه را چندان الزامی ندانند، قاعدتاً نمی‌تواند نقش اصلی خود را در جامعه ایفا کند و به حاشیه نظام آموزش عالی کشور رانده می‌شود کمااین‌که هم‌اکنون زمانی که صحبت از پیشرفت علمی ایران می‌شود همگان موضوع رتبه ایران در شاخص تولید علم را پیش می‌کشند در حالی که رتبه پانزدهم ایران در تولید علم جهان تنها مربوط به میزان تولیدات مقالات علمی می‌شود.
براساس این گزارش، پژوهش زمانی می‌تواند نقش حلال مشکلات و نردبان دستیابی به توسعه در جامعه را بازی کند که متولیان امر «جلوگیری از اتلاف بودجه و وقت، کاهش دوباره‌کاری و تصمیم‌گیری درست» را از جمله ویژگی‌های ذاتی پژوهش بدانند و این موضوع را نه در گفتمان و شعار بلکه در مقام عمل باور کنند، چرا که پژوهشگران و دانشگاهیان از جمله اصلی‌‌ترین مشکلات این حوزه را عدم اعتقاد متولیان و مدیران به پژوهش‌ورزی در برنامه‌ریزی‌های کشور عنوان و تأکید می‌کنند تا زمانی که متولیان امر تنها در مقام سخنوری و شعار جایگاه پژوهش ر ا در حیطه‌های مختلف ارتقا دهند نه تنها نتیجه ژرفی برجای نمی‌گذارد بلکه انگیزه محققان را در انجام پروژه‌های تقاضامحور کاهش می‌دهد.
همچنین در این میان باید به نقش منابع مالی نیز اشاره کرد که به دلیل عدم کفایت منابع مالی کنونی در امر پژوهش و هدایت نادرست منابع موجود به سمت مسیرهایی غیر از پژوهش، این حوزه با چالش‌هایی مواجه شده است. البته رویکرد متولیان دولتی بهره‌برداری دقیق و منطقی از حوزه پژوهش است اما این رویکرد در بخش بودجه ریزی و حمایت مالی هنوز چندان به منصه‌ظهور نرسیده است.
همچنین به گفته فعالان عرصه پژوهش بخش خصوصی که می‌تواند در راستای تأمین منابع مالی نقش ارزنده‌ای را ایفا کند گاهی اوقات با در نظر گرفتن سوددهی و عدم ریسک‌پذیری، استاندارد‌ها و مبانی علمی را در طرح‌های پژوهشی مدنظر قرار نمی‌دهد و بیشتر به فکر سودآوری است که این موضوع منجر به عدم هزینه‌کرد این بخش در طرح‌های پژوهشی و دانش‌محور شده است.
ضرورت پژوهش‌محور کردن صنایع کشور
براساس این گزارش، از جمله موارد دیگری که می‌تواند در تقاضامحور کردن پژوهش در کشور کمک کند گسترش ارتباط این حوزه با صنایع مختلف است که این مسأله نه تنها به خط تولید محصول در کشور رنگ و بوی علم و دانش می‌دهد بلکه از اتلاف وقت و هزینه و دوباره‌کاری جلوگیری می‌کند و همچنین می‌تواند اقبال عمومی را نیز جذب کند.
در این راستا مالک نادری با بیان این‌که هم‌اکنون در مسیر گسترش ارتباط دانشگاهیان با بخش صنعت در حال حرکت هستیم که در این راستا زمانی مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری شکل گرفت و در حال حاضر نیز شرکت‌های دانش‌بنیان در حال فعالیت و همچنین استارت‌آپ‌ها در حال شکل‌گیری هستند، به ایسنا می‌گوید: اما آنچه که مشخص بوده این است که ما به دلیل فراهم نبودن اکوسیستم و سهم زیر نیم درصد پژوهش در تولید ناخالص ملی با سرعت کمی در حال حرکت در این مسیر هستیم البته از سویی دیگر نیز اوضاع صنعت در کشور چندان تعریفی ندارد و این مسأله به ارتباط این بخش با دانشگاه تأثیر به‌سزایی گذاشته است.
مدیر اداره ارتباط با صنعت و کارآفرینی دانشگاه امیرکبیر معتقد است: اگر چرخ صنعت خوب بچرخد پول بیش‌تری داشته و در ارتباط با بخش دانشگاهی کشور هزینه بیش‌تری می‌کند، اما متأسفانه فعالیت ۹۰ درصد دانشگاه‌های کشور حول محور بخش‌های آموزشی است و این دانشگاه‌ها به نوعی وقت آموزش عالی را پر می‌کنند و فقط ۱۰ درصد دانشگاه‌ها و مراکز با وجود کمبود امکانات با سرعتی معقول در حال فعالیت هستند.
وی افزایش سرعت حرکت دانشگاه‌ها در مسیر توسعه را نیازمند حمایت‌های مادی و معنوی می‌داند و توضیح می‌دهد: با تکنولوژی سنتی نمی‌توان به پیشرفت دست یافت و باید باور کرد که تنها از طریق توسعه تکنولوژی می‌توان به سمت دستیابی به پیشرفت حرکت کرد که در این راستا لازم است فضای کسب‌وکار بهبود یابد زیرا در غیراین صورت حتی اگر پول تزریق شود نمی‌توان به جایی رسید.
همچنین معاون پژوهشی دانشگاه تربیت‌مدرس ضمن تأکید بر این‌که محوریت فعالیت صنعت باید به این صورت باشد که با گرفتن ماده اولیه و به‌کارگیری تعدادی نیروی انسانی متخصص و با برنامه‌ریزی و مدیریت علمی دقیق و صحیح و با استاندارد بالا مدام کار تولیدی کند و استاندارد‌ها و خط تولید خود را به‌روز کرده و به تنوع کالاهای خود بیندیشد تا بتواند نیازهای مردم را پاسخ دهد از عدم همگرایی صنعت با این ویژگی‌ها انتقاد کرد.
یعقوب فتح‌اللهی با اشاره به این‌که عمده صنعت ما با برنامه‌های دانشگاهی واگرا است، به ایسنا می‌گوید: تا زمانی که ویژگی‌های متعالی در وجود صنعت و اقتصاد رسوب نکند این بخش به هیچ‌وجه با دانشگاه که در سطح بالا کار علمی می‌کند همگرا نمی‌شود، از طرفی در بدنه اقتصاد شکوفایی لازم به منظور بهبود امور تولید را نمی‌بینیم از این رو چگونه می‌توان توقع همگرایی دانشگاه و صنعت را داشت.
وی ضمن تأکید بر این‌که برای همگرایی صنعت با پژوهش باید اقتصاد در راستای شکوفایی، پویایی و پایایی حرکت کند توجه به برنامه‌ریزی دقیق برای تولید و شناسایی بازیگران اقتصادی و هدایت سرمایه‌ها برای رفع نیازهای ملی و نوسازی تولید را الزامی عنوان کرده و همچنین با طرح این سؤال که در بدنه اقتصاد ما نشانی از نیاز به دانش و فناوری وجود دارد یا خیر، ادامه می‌دهد: محوریت فعالیت صنایع بر مدار علم، تکنولوژی و نوآوری ضروری است؛ کشور از نظر نیروی انسانی غنی است اما ما چه برنامه‌ای برای به‌کارگیری این نعمت الهی در راستای توسعه ملی داریم؟ باید از صنعتگران پرسید آیا برنامه‌ای برای جذب نخبگان دارند؟
از سوی دیگر، دبیر ستاد توسعه، فناوری و نوآوری در صنعت نفت، گاز و زغال‌سنگ ضمن تأکید بر نوسازی زیرساخت‌های آزمایشگاهی و کارگاه‌ها به افزایش تقاضا برای دانش و فناوری و پژوهش اشاره کرده و می‌گوید: عده‌ای مسأله مازاد عرضه نیروی انسانی و عده‌ای مسأله کمبود نیروی انسانی را مطرح می‌کنند که البته باید توجه داشته باشیم که این موضوع بستگی به سیاست‌گذاری‌های بخش اقتصاد و صنعت به عنوان بخش تقاضا دارد. بسیاری از شاخص‌‌ها نشان می‌دهد که نظام اقتصادی و صنعتی دچار کمبود تقاضای نیروی انسانی است.
جعفرتوفیقی ادامه می‌دهد: همچنین عده‌ای معتقدند که این تعداد پژوهش و مقاله بدون بازخورد هستند اما طبق مطالعه‌ای که انجام دادم مدل‌های صنعتی کشورهای توسعه یافته در دل اقتصاد دانش‌بنیان می‌گنجد که این موضوع در کشور ما به صورت عینی وجود ندارد.
وی با بیان این‌که برخی عنوان می‌کنند که پژوهش در کشور باید مأموریت‌گرا شود، می‌گوید: پژوهش زمانی مأموریت‌گرا می‌شود که متقاضی وجود داشته باشد موضوعی که در صنعت هسته‌ای کشور تجربه کردیم که حتی می‌توان گفت یکی از دلایلی که ایران در برجام توانست حرف خود را به کرسی بنشاند پشتوانه علمی و دانش و فناوری بود.
فرهنگ و بطن جامعه باید پژوهش‌محور شود
اگرچه توجه و تمرکز متولیان و مسؤولان به امر پژوهش ضرورتی انکارناپذیر است و برای دستیابی به پیشرفت و حل مشکلات و نیاز‌ها در این حوزه باید اقدامات و برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای انجام شود اما عدم هم‌‌‌خوانی فرهنگ جامعه با روحیه پژوهش‌محوری در به حاشیه رانده شدن پژوهش از متن به حاشیه نیز خود مزید بر علت شده است.
درواقع تا زمانی که آحاد جامعه تأثیر دستاوردهای پژوهشی در بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی را باور نکنند و روحیه پژوهش‌محور نداشته باشند و به نوعی فرهنگ‌سازی در این زمینه انجام نشود نمی‌توان انتظار ورود به مدینه فاضله توسعه را داشت.
بنابراین تأمین منابع مالی و بودجه کافی، گسترش ارتباط علم با صنعت، پژوهش‌محور شدن دانشگاه‌ها، نهادینه شدن فرهنگ پژوهش در میان مسؤولان، تربیت نیروی متخصص در امر پژوهش، ریسک‌پذیری بخش خصوصی در اجرای طرح‌های پژوهشی، تعیین اهداف مشخص در پژوهش، افزایش انگیزه پژوهشگران و محققان، به روزرسانی تجهیزات و فرهنگ‌سازی از طریق مبادی مختلف از جمله اصلی‌‌ترین مسایلی هستند که باید در امر پژوهش مورد توجه قرار گیرند که امید است این بار نه در مقام سخنرانی و شعار بلکه در حیطه عمل شاهد بروز تحولات عظیم و عمیقی در حوزه پژوهش باشیم.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.