روسیه و ترکیه در یک قاب!

محمدرضا عیوضی  ضارب سفیر روسیه در ترکیه بعد از اقدام به ترور و تیراندازی فریاد زد: «ما در حلب کشته می‌شویم، شما این‌جا کشته می‌شوید… حلب را فراموش نکنید. سوریه را فراموش نکنید. تا وقتی شهرهای ما امن نباشند، شما طعم امنیت را نخواهید چشید. تنها مرگ می‌تواند من را از این‌جا ببرد. هر کس […]

محمدرضا عیوضی 

ضارب سفیر روسیه در ترکیه بعد از اقدام به ترور و تیراندازی فریاد زد:

«ما در حلب کشته می‌شویم، شما این‌جا کشته می‌شوید… حلب را فراموش نکنید. سوریه را فراموش نکنید. تا وقتی شهرهای ما امن نباشند، شما طعم امنیت را نخواهید چشید. تنها مرگ می‌تواند من را از این‌جا ببرد. هر کس در این رنجش دخالت دارد، هزینه پرداخت خواهد کرد.»

پیروزی نیروهای دولتی سوریه در حلب به کمک روسیه معادلات بحران سوریه را تغییر داده است. گروه‌های افراطی نظیر داعش در یک وضعیت انفعالی و نزدیک به شکست قرار گرفته‌اند.

فتح حلب از آنچنان اهمیتی برخوردار بود که توانست انتقام از سفیر روسیه را منجر شود. آندری کارلوف، سفیر ترور شده روسیه در توافق صورت گرفته میان ایران، روسیه و ترکیه نقش مهمی داشت و همین‌طور یکی از کانال‌هایی بود که از طریق آن روابط میان مسکو و آنکارا رو به بهبود گذاشته بود.

بی‌شک این ترور نمایشگر شدت ضعف امنیتی حاکم بر ترکیه است. این ترور فارغ از عواقب سیاسی، ضربه‌ای سخت به حیثیت آنکارا وارد کرد. با این وجود، وقوع ۲۸ عملیات تروریستی و کشته شدن بیش از ۴۰۰ نفر در دو سال گذشته در ترکیه، می‌تواند شرایط وخیم حاکم بر این کشور را، برای مسکو در پذیرش ترور سفیر روسیه تا حدودی آسان‌تر نماید.

موضوع اساسی که در تحلیل ترور سفیر روسیه باید مدنظر باشد درک این نکته است که این ترور تاوان سیاست‌های اشتباه اردوغان در بحران سوریه بوده و هست. در واقع سفیر روسیه نیز قربانی خطای راهبردی آنکارا شد.

از طرف دیگر به نظر می‌رسد دولت ترکیه هم به جایی رسیده که ادامه سیاست‌های قبلی را به نفع خود نمی‌داند، چرا که برای آن‌ها مشخص شده هر زمان افراط‌گرایی پرورش یابد، کنترل و مدیریت آن بسیار دشوار خواهد بود.

تلاش‌ها برای احیای رابطه ترکیه و روسیه از ماه آوریل سال جاری آغاز شده بود اما کودتای نافرجام ١٥ جولای در ترکیه عملاً به بهبود سریع این رابطه کمک کرد. در آن زمان ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه نخستین رهبر خارجی بود که با اردوغان تماس تلفنی گرفت و در این تماس از دولت وی در برابر این کودتا حمایت کرد. اردوغان نیز در اوایل آگوست روسیه را به عنوان نخستین مقصد خارجی خود پس از کودتا انتخاب کرد. سفری که به حل و فصل بسیاری از اختلاف‌‌ها میان دو کشور کمک شایانی کرد.

صحنه سیاست، عرصه احساسات و اقدام‌های متکی بر آن نیست. محاسبات رفتار سیاسی دقیق و تصمیمات آن مبتنی بر عقلانیت متکی بر تأمین منافع است.

پوتین اگرچه به مرد آهنین تشبیه شده است اما پشت این چهره بی‌روح، عقلانیتی خوابیده است که امروز توانسته است روس‌ها را پس از سال‌ها در مسیر اقتدار قرار دهد. پوتین با یک عذرخواهی از خنجری که به پشتش اصابت کرده بود گذشت تا تأمین‌کننده منافع روسیه گردد.

از این رو زیاد دور از ذهن نیست که این بار هم روسیه خویشتن‌داری کند و در عادی‌سازی روابطش با ترکیه خللی وارد نکند تا حرکت روسیه در مسیر اقتدار که در سال‌های اخیر پیش گرفته است، دستمایه نیل به اهداف کوتاه‌مدت و گردنکشی مقطعی نشود.