انسجام تازه بازیگران اوپکی و غیراوپکی

 

یک تحلیلگر ارشد بازار نفت، وضعیت فعلی بازار و تحولات اخیر قیمت نفت را با توجه به نشست‌های اخیر بین تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک و بر اساس نظریه پروفسور شیلر، برنده نوبل اقتصاد تحلیل کرده است.

به گزارش فارس، تولیدکنندگان نفت عضو اوپک و بعضی تولیدکنندگان غیرعضو مانند روسیه در ۲۰ مارس برای نهایی کردن توافق تثبیت عرضه نفت گرد هم می‌آیند. این گردهمایی امیدهای زیادی را در بازار نفت زنده کرده است.

محمدصادق معماریان، تحلیلگر بین‌المللی بازار نفت که تحلیل‌های وی پیش از این تنها در نشریات بین‌المللی معتبر نفتی جهان منتشر شده است، یک مقاله تحلیلی درباره وضعیت فعلی بازار نفت جهان و نوع ایفای نقش بعضی بازیگران در این بازار را در اختیار خبرگزاری فارس قرارداده است:

در پی تشدید افت قیمت نفت خام‌های شاخص برنت دریای شمال، WTI آمریکا به محدوده ۲۶ دلار در بشکه و سبد اوپک به محدوده ۲۵ دلار در بشکه، و ظاهر شدن فشارهای قیمتی به مجموعه اقتصاد کشورهای تولید کننده و افت قیمت نفت خام‌های برخی از آنان تا محدوده ۲۰ دلار در بشکه، تحرکات دیپلماتیک در این خصوص آغاز شد. فعال‌‌ترین کشور این حرکت ونزوئلا با اقتصادی در حال ورشکستگی بود که تمامی فعالیت‌های دیپلماتیک آن در سطح رییس‌جمهوری و وزیر نفت به دلیل فقدان چارچوبی علمی (نقشه راه) راه به جایی نبرد.

عربستان و روسیه هر دو با تولیدی بالای ۱۰ میلیون بشکه در روز ضمن انداختن مسؤولیت به گردن دیگری، عملاً حاضر به هیچ‌گونه همکاری مشخصی برای تقویت بازار نفت نبودند. حتی برخی مقامات شرکت نفت روسیه اعلام کردند که آن‌ها با تولید نفت در سطح ۱۵ دلار در بشکه نیز مشکلی ندارند.

اگر به فضای بازار نفت با شرایط فوق، تحولات سیاسی خاورمیانه را نیز بیفزاییم، تقریباً هیچ شانسی برای همکاری احتمالی و تقویت پایه‌های اولیه بازار نفت وجود نداشت. تمامی این پیچیدگی‌‌ها و به ثمر نرسیدن تحرکات در بستر دیپلماتیک حتی از سوی ایران به دلیل فقدان نقشه راه و تبین تئوریک ضرورت همکاری و مشخص نبودن خطرات پیش روی بود که «استراتژی گرفتن سهم بازار نفت به هر قیمت» را همچنان فعال نگهداشته بود.

در اولین سیگنال‌های ارسالی از ایران تأکید شد که تداوم این سیر، سقوط همیشگی ساختار قیمت‌های نفت و خارج شدن کنترل بازار نفت از دست تولیدگنندگان و سپردن مدیریت آن به گروه ۲۰ را به همراه خواهد داشت؛ همچنین با تبیین نقش محدود نفت شیل آمریکا مشخص گردید که با یک انسجام منطقی بین کشور‌های عضو اوپک و غیراوپک (خصوصاً روسیه) می‌توان به راحتی از دامی که غربی‌‌ها برای تولید کنندگان نفت گسترده‌اند، گریخت.

سیگنال‌های ارسالی به‌طور گسترده‌ای توسط کشور‌های هدف دریافت شد. به‌طوری که آقای النعیمی وزیر نفت عربستان از امکان عملیاتی شدن همکاری بین اعضای اوپک به منظور تقویت قیمت‌های نفت و تثبیت بازار نفت صحبت کرد.

روسیه نیز آمادگی خود را جهت حرکت در این راستا حتی به قیمت محدود کردن تولیدش اعلام کرد. برجسته‌‌ترین اعلام خطر اخیراً توسط دبیرکل سازمان اوپک با توجه به مواضع قبلی ایشان صورت گرفت مبنی بر این‌که «تداوم این مسیر، بازار نفت را با عرضه مازادی مواجه خواهد کرد که در عمل دیگر توان کنترل آن ممکن نخواهد بود.»

واکنش‌ها: از داووس نفتی تا محافل آکادمیک درپی تحرکات فوق قیمت‌های نفت خام شاخص برنت از ۲۶ دلار، تا ۳۶ دلار در بشکه صعود کرد و در حال حاضر در همان محدوده در نوسان است. اگر به این جهش، کاهش احتمالی قیمت‌ها در صورت تداوم مسیر قبلی را بیفزاییم، می‌توان به ضرس قاطع اعلام کرد که حداقل ۱۰ دلار در بشکه بدون هیچ کاهشی در تولید، به قیمت‌ها افزوده شده است. این پدیده دو سری واکنش‌های بین‌المللی را در پی داشت:

 اول، نشست متفاوت مؤسسه تحقیقاتیCERA -IHS به مدیریت دانیل یرکین در هوستن آمریکاست، که از آن با عنوان داووس نفتی نیز یاد می‌شود. موضوع نشست ایجاد نوعی هماهنگی برای تعیین تکلیف بازار نفت و چگونگی برون رفت از وضعیت آشفته فعلی آن، با تمرکز بر این‌که قیمت‌های زیر ۲۵ دلار برای کارکرد صنعت جهانی نفت خطرناک و قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار در بشکه نیز غیرسازنده است، بود. این نشست در حقیقت یک نوع فراخوان برای آشتی آمریکا با کشورهای تولید کننده نفت خام متعارف، پس از استارت همکاری تولیدکنندگان در نشست‌های موفقیت‌آمیز دبی و تهران، تلقی می‌شود.

دوم، واکنش محافل علمی به پدیده بهبود اخیر سطح قیمت‌های جهانی نفت است که علی‌رغم هیچ‌گونه تغییری در ترکیب عوامل بنیادین بازار نفت(فاندامنتال‌ها) نظیر عرضه مازاد، انبارهای مملو از نفت، رشد نزولی تقاضای جهانی نفت و ایرانی که به باز تولید نفت مورد تحریمش اصرار دارد، به وقوع پیوسته است. از این جمله تحلیلی است در سیکینگ آلفا که با استناد به نظریه پروفسور R .Shiller برنده جایزه نوبل، به برسی تفصیلی این پدیده پرداخته است.تحولات اوپک و تئوری Shiller اتحاد جدید تولیدکنندگان حرکت روسیه در تحولات اخیر بسیار شایان توجه است. روسیه که همواره به عنوان یک تولید کننده ناظر که تا کنون در قالب Free Rider (سواری بگیر مجانی) در بازار نفت ایفای نقش می‌کرد، این بار در قامت یک بازیگر تعیین کننده (Game Changer) در عرصه بازار نفت ظاهر شده است. به‌طوری که وزیر انرژی آن در تحرکات بسیار پر شتاب دیپلماتیک، راهی کشورهای حوزه خلیج‌فارس شده و در زمان نگارش این مقاله راهی تهران است.

 

این تحرکات سیاسی حاکی از نقش جدیدی است که روسیه می‌خواهد در بازار نفت (و به تبع آن در بازار گاز) ایفا کند. آینده قضاوت خواهد کرد که ارزش این حرکت روسیه به لحاظ ژئوپلیتیک نفت و گاز از چه اهمیت تاریخی و سرنوشت‌سازی برخوردار است. بهر حال این تحرکات باعث شد که بحران جاری بازار نفت از وضعیت قرمز خارج شده و از بحران پایه ۲ به پایه ۱ تنزل یابد، که در حالت فعلی بسیار قابل کنترل تر از گذشته خواهد بود.