حلقه گم شده حفاظت از منابع آب

حلقه گم شده حفاظت از منابع آب

سالیان دراز است که در کشور ما و حتی دیگر کشورهای جهان، بحث حفاظت از منابع آب مطرح است. با افزایش جمعیت در ایران و جهان، بهره‌برداری از منابع آب افزایش یافته است. به ویژه آن‌که بحث تغییرات اقلیم و افزایش تبخیر هم مطرح شده و این خود مزید بر علت است.

به گزارش سینا‌پرس از گذشته تا امروز، یکی از مباحث حفاظت از منابع آب، بحث حفاظت کمی بوده است. ما برای جلوگیری از بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب‌های زیرزمینی، آیین‌نامه و دستورالعمل و شیوه‌نامه‌های زیادی داریم و همه این‌ها نشأت گرفته از قانون مصوب مجلس شورای اسلامی است که قانون «توزیع عادلانه آب»، شاخص‌‌ترین قانون آب کشور است. همه این قوانین و دستورالعمل‌ها در راستای حفاظت از منابع آب و بهره‌برداری درست از آن وضع شده است.

بر این اساس، می‌بایست با در نظر گرفتن تمهیداتی جلوی اضافه برداشت از چاه‌ها گرفته شود و چاه‌های غیرمجاز هم طبق یک فرایند مشخص مسدود شوند. همه این‌ها مستلزم هزینه و نیروی انسانی زیاد است و علاوه بر این‌که وزارت نیرو را درگیر می‌کند، ارگان‌ها و سازمان‌های دیگر هم درگیر این مسأله می‌شوند.

اما بحث دیگری که در این ارتباط وجود دارد، حفاظت کیفی منابع آب است که به معنای جلوگیری از آلوده شدن این منابع است. برای این موضوع هم آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های زیادی تنظیم شده است. علاوه بر این‌که وزارت نیرو، وظیفه شناسایی عوامل آلوده‌کننده را برعهده دارد، وظیفه سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز جلوگیری از آلودگی منابع آب کشور است. این دو نهاد وظیفه دارند که مانع آلودگی آب توسط کارخانه‌ها، صنایع و مردم شوند، چراکه تصفیه این آب‌ها دشوار است. برخی عناصر سمی و سنگین در پساب صنایع و اخیراً در پساب‌خانه‌ها وجود دارد که این‌ها وقتی وارد تصفیه‌خانه می‌شوند با هم ترکیبات کمپلکسی به وجود می‌آورند و جداکردنشان کار بسیار سختی است.

در طول تاریخ، بحث حفاظت کیفی از آب همواره مطرح بوده است چه آن‌که آلودگی آب باعث گسترش بسیاری از بیماری‌ها از جمله وبا می‌شود و سلامت جامعه را به مخاطره می‌اندازد.

اگر ما در کنار حلقه حفاظت کمی و حلقه حفاظت کیفی، حلقه گم شده دیگری را بین این دو قرارداده و آن‌ها را به هم متصل کنیم، کار ما در بحث حفاظت از منابع آب تکمیل خواهد شد و آن حلقه چیزی نیست جز «حلقه حفاظت فرهنگی آب». ما در بحث حفاظت از آب چه از نظر آموزه‌های دینی و چه از نظر فرهنگ ملی، کم نداریم. قرآن ما کتاب آسمانی است که بیش‌ترین تأکید را روی آب دارد. بنابراین اگر بخشی از پولی را که به پروژه‌های کمی و کیفی آب اختصاص می‌دهیم، صرف مسایل حفاظت فرهنگی از آب کنیم، مشکل آب در کشور ما مرتفع خواهد شد.

مردم کشور ما، مردمی فهیم هستند و اگر با صداقت با آن‌ها صحبت کنیم و آن‌ها را آگاه نماییم، در این زمینه همکاری و مشارکت خواهند کرد. اگر به مردم توضیح دهیم که حفر چاه غیرمجاز مانند سوراخ کردن کشتی است که همه ما در آن ساکن هستیم، مطمئناً خود مردم جلوی حفر این چاه‌ها را می‌گیرند. این است که از قدیم گفته‌اند؛ «درس معلم ار بود زمزمه محبتی/جمعه به مکتب آورد طفل گریزپای را». 

اگر رسانه‌های جمعی از جمله صدا و سیما، نشریات و خبرگزاری‌ها بیایند دست به دست وزارت نیرو دهند و از همه مهم‌تر، وزارت نیرو دست این‌ها را بفشارد، در تحقق هدف اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی در زمینه مسایل آب موفق خواهیم بود.

البته نباید فراموش کرد که علاوه بر رسانه‌ها، روحانیت، مساجد و نمازهای جمعه هم در انجام این رسالت فرهنگی می‌توانند نقش به‌سزایی داشته باشند، چون نفوذ کلام روحانیت در بین مردم بسیار زیاد است. در این زمینه تحقیقی در کشور پاکستان انجام گرفته که نشان می‌دهد، انجام یک کار فرهنگی در زمینه فرهنگ‌سازی آب با کمک ائمه جماعات، پیشوایان محلی و دانش‌آموزان مدارس مذهبی، باعث کاهش ۳۲ درصدی تعداد معترضان به کمبود آب در شهر‌ها و کاهش ۲۶ درصدی در بخش آبیاری شد.

 

نویسنده: رضا راعی، مدیر کل دفتر مطالعات منابع آب ایران