علی غلام‌فراهانی- هیرمند نامی آشنا برای ایرانیان است، رودخانه‌ای که در دل تاریخ این مرز و بوم جای دارد؛ البته مرز و بومی بسیار وسیع‌تر که کل رودخانه را بخش کوچکی از سرزمین تاریخ ایران‌زمین می‌کرد. در واقع تا پیش از اینکه سروکله سیاست در حوضه آبریز هامون و اطراف هیرمند پیدا شود، این دریاچه […]
علی غلام‌فراهانی- هیرمند نامی آشنا برای ایرانیان است، رودخانه‌ای که در دل تاریخ این مرز و بوم جای دارد؛ البته مرز و بومی بسیار وسیع‌تر که کل رودخانه را بخش کوچکی از سرزمین تاریخ ایران‌زمین می‌کرد. در واقع تا پیش از اینکه سروکله سیاست در حوضه آبریز هامون و اطراف هیرمند پیدا شود، این دریاچه و رودخانه هیچ‌وقت جز آب و آب و آب به خودشان ندیده بودند. با ظهور مجدد طالبان در افغانستان چالش آبی کشورمان بر سر هیرمند مجدداً شروع شد و حتی فیلم‌هایی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد که کاربران افغانی حقابه ایران را به سوژه‌ای طنز تبدیل کرده بودند! طالبان نیز اعلام کرد که تنها در صورت داشتن آب کافی، ایران می‌تواند از آن استفاده کند. حرفی که باعث واکنش رئیس‌جمهور کشورمان شد؛ رئیسی؛ به طالبان اخطار داد تا حقابه ایران را هر چه سریع‌تر بدهند. حال برای اینکه بدانیم چالش اصلی هیرمند از کجا شروع شد، بد نیست سری به تاریخ بزنیم.
هیرمند؛ رودی در دل تاریخ ایران‌زمین
تاریخ را که ورق بزنی می‌بینی که حتی در دل شاهنامه فردوسی نیز نامی از هیرمند دیده می‌شود. اما گذر زمان باعث شد تا اکنون سرچشمه این رود عظیم در بلندی‌های کوه‌بابا در افغانستان باشد؛ کشوری تقریباً بی‌آب که هیرمند یکی از اصلی‌‌ترین منابع آبی آن‌هاست. حقابه ایران از هیرمند، به دادخواست حقوقی ایران از آب رود هیرمند در منطقه سیستان اشاره دارد. در سال ۱۸۵۷ میلادی و براساس معاهده پاریس، هرات از خاک ایران جدا شد. بعد از این رخداد، حاکمیت افغانستان از جاری ساختن رود هیرمند در خاک ایران خودداری کرد و مسئله حقابه رود هیرمند به یک مسئله مهم سیاسی، اجتماعی و زیست‌محیطی میان دو کشور تبدیل شد. در واقع، تنش‌های آبی میان ایران و افغانستان ریشه در تاریخ دارد. عهدنامه پاریس دولت ایران را متعهد کرده بود که کلیه اختلافات خود با دولت افغانستان را به داوری انگلستان ارجاع کند و دولت انگلیس هم تعهد کرده بود این اختلافات را مطابق حق و با در نظر گرفتن حیثیت دولت ایران تصفیه کند اما در اواخر قرن نوزدهم، تغییر مجاری هیرمند باعث بروز اختلافات جدیدی شد. اختلافات و حتی زد و خورد بین ایران و افغانستان ادامه پیدا کرد تا اینکه سرانجام در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ گزارش کمیسیون دلتا میان امیرعباس هویدا؛ نخست‌وزیر وقت ایران و موسی شفیق؛ نخست‌وزیر وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید. در خردادماه ۱۳۵۲ هر دو مجلس، قانون‌گذاری دو کشور آن را تصویب کردند. این معاهده، سال معمولی و نرمال آبی را نیز تعریف کرده است که براساس معیارهای مرکز سنجش «دهراوود» مشخص می‌شود. بر مبنای این قرارداد حقابه ایران از رودخانه هیرمند طی یک سال نرمال آبی در حوزه دریایی هیرمند، چیزی حدود شش میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب است. براساس محاسبه حقابه ایران سالانه به ۸۲۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. در ماده پنجم معاهده آبی ایران و افغانستان، نوشته شده است که افغانستان با حفظ حقابه ایران، حق هرگونه استفاده از رود هیرمند را دارد. همچنین پیش‌بینی شده که ایران حق استفاده اضافه از آنچه که مشخص شده، (حتی اگر هیرمند پرآب هم باشد) را ندارد.
دولت پیگیر حقابه هیرمند بوده، هست و خواهد بود
همان‌طور که گفته شد دولت سیزدهم می‌گوید همچنان پیگیر حقابه هیرمند است. در همین رابطه، دیروز (سه‌شنبه) علی بهادری‌جهرمی؛ سخنگوی دولت، در نشستی خبری، با اشاره به اقدامات دولت برای تأمین حقابه ایران از رود هیرمند، اظهار کرد: دولت از ابتدا پیگیر حقوق ملت ایران از جمله حقابه رودخانه هیرمند بوده، هست و خواهد بود. پس از بارش‌های اخیر میزانی از حقابه آزادسازی شده و باید میزان آب ورودی برآورد شود و مطابق معاهده همین رفت و برگشت‌ها مستمر برای تأمین حقابه کشور ادامه خواهد داشت.
دیدگاه بسته شده است.