سایه سنگین خط فقر؛ قشر متوسط از بین رفته است!

میترا براتی- خط فقر واژه‌ای آشنا برای مردمان ماست. تورم کمرشکن در کنار بی‌برنامگی و نداشتن نقشه‌راه، روزبه‌روز فشار زندگی را بر اقتصاد و مردم بیشتر می‌کند و تقریباً کسی پیدا نمی‌شود که از شرایط اقتصاد و معیشتی خود گله نکند. به عبارت دیگر، خط فقر کلمه‌ای است که زیاد آن را شنیده‌ایم. اما شاید خیلی‌‌ها ندانند که دقیقاً این کلمه چه معنایی می‌دهد. فقر یعنی افراد در تأمین ساده‌‌ترین امکانات زندگی خود نیز ناکام هستند؛ یعنی سرپناهی ندارند. یعنی زندگی‌شان به بخور و نمیر تبدیل شده است؛ این یعنی در جنوب‌شهر هوای کثیف‌تری تنفس می‌کنند و این یعنی به امکانات درمانی مناسبی دسترسی ندارد. بررسی‌‌ها نشان می‌دهد که عمده افراد زیرخط فقر در ایران شاغلین هستند، نتایج منتشر شده از مرکز آمار ایران نشان‌می‌دهد که ۳۰ درصد از دهک اول (پایین‌‌ترین دهک جامعه) شاغل هستند، ولی آن شغل کیفیت لازم را ندارد و درآمدش هم کفاف زندگی در قیمت‌های نجومی را نمی‌دهد. قابل لمس‌‌ترین نتیجه افزایش فقر، شکاف طبقاتی است. در یک طرف خانواده‌هایی محتاج نان شب هستند و در طرف دیگر افرادی که سوار بر ماشین‌های چندمیلیاردی در خیابان‌‌ها می‌چرخند. فقر می‌تواند شکاف و نابرابری اجتماعی را ایجاد کند؛ تحفه‌ای که به راحتی می‌تواند خون جامعه را آرام‌آرام بمکد. شکاف طبقاتی و نابرابری اجتماعی باعث افزایش میزان جرم در جامعه می‌شود. این موضوع اعتماد عمومی و ارتباط روزمره افراد را هم به خطر می‌اندازد. وقتی در خیابان راه می‌روید یا وقتی در ترافیک اتوبان هستید، می‌ترسید که گوشی همراه شما دزدیده شود یا نزدیک‌‌ترین افراد خانواده در مسائل مالی نمی‌توانند به یکدیگر اعتماد کنند.

قشر متوسط از بین رفته است

در همین رابطه، جلال محمودزاده؛ نماینده مهاباد، می‌گوید: در حال‌حاضر، خیلی از خانواده‌های ایرانی به زیر خط فقر سقوط کردند و تقریباً قشر متوسط از بین رفته است. یعنی آمار خانواده‌هایی که زیر خط فقر هستند، نسبت به گذشته، بیش از دو برابر شده است. روزبه کردونی؛ رئیس سابق مرکز پژوهش‌های تأمین‌اجتماعی نیز، گفته: مطابق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سالیان اخیر هم فقر در فقرا عمیق‌تر شده است و هم افراد غیرفقیر فقیرتر شده‌اند و به عبارت دیگر طبقه متوسط فقیرتر شده است به عبارتی بهتر سرانه خط فقردر سه سال اخیر سه برابر شده است! مطابق گزارش‌های منتشر شده مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی سرانه خط فقر مطلق کشور در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۰ بیش از سه برابر شده است و علی‌رغم آنکه گفته می‌شود کشور رشد اقتصادی را تجربه می‌کند، نه تنها از جمعیت زیر خط فقر کشور کم نشده است، بلکه فقر در کشور پایدار شده است. دیگر شاخص‌های مربوط به فقر هم از بدتر شدن وضعیت حکایت دارد. برای نمونه شاخص شکاف فقر که نشان می‌دهد وضعیت فقرا تا چه اندازه وخیم است هم، در این سه سال افزایش یافته است که بیانگر آن است که فقرا در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۰ شرایط معیشتی سخت‌تری را تجربه کرده‌اند. نکته دیگر آنکه در کنار افزایش فقر شاغلین که دیگر مطالعات رفاهی نیز بر آن اذعان دارد، مطالعات اخیر نشان می‌دهد سطح رفاه افراد غیرفقیر هم کاهش یافته است. به عبارت دیگر احتمال ورود غیرفقرا به زیر خط فقر افزایش یافته و لذا ظرفیت تأمین منابع بودجه از جمعیت غیرفقرا هم کم شده است که این به معنای افت شدید رفاه طبقه متوسط است.