تجربیات کنیا در زمینه ایجاد بورس کالا- قسمت دوم

 

نویسنده: توماس.ن.باراسا

بازاریابی

فعالیت‌های بورس‌های کالاهای کشاورزی در کنیا با محدودیت‌های زیادی روبه‌روست که با شرایط کلی بازاریابی ارتباط دارند. برای مثال این بورس‌ها با فقر زیرساخت‌های روستایی دست به گریبانند که به افزایش هزینه‌های بازاریابی و حمل و نقل منجر شده است.

فقدان منابع مالی برای سرمایه‌گذاری در زمینه امکانات زیربنایی از قبیل انبار، و تغییرات غیرقابل پیش‌بینی سیاست‌های دولت که تردیدهای بسیاری را ایجاد می‌نماید (از قبیل ممنوعیت‌های ناگهانی واردات/صادرات) برخی از مشکلات دیگر هستند. نرخ بالای بهره بانک‌های تجاری و فقدان تأسیسات انبار قابل استفاده به‌ویژه سردخانه برای محصولات کشاورزی فاسدشدنی، از دیگر موانع توسعه بورس‌های کالاهای کشاورزی هستند.

دولت باید برای افزایش حجم معاملات کالاهای کشاورزی از طریق بورس اقدامات مختلفی را انجام دهد:

·      کمک به بهبود زیرساخت‌های بازاریابی از قبیل مکان‌های نگهداری دام، جاده، کشتارگاه، و تأسیسات انبارسازی محصولات کشاورزی/شیر در مناطق روستایی، به دلیل محدودیت امکانات انبارداری بورس‌های کالای موجود.

·      کمک به سازماندهی کشاورزان به منظور ایجاد توانایی مشارکت فعالانه و تشکیل گروه‌های همکاری قدرتمند در ساختارهای ویژه بازاریابی از قبیل بورس‌های کالاهای کشاورزی و برنامه‌های تأمین اعتبار مناطق روستایی.

·      تأمین اعتبارات معاملات کالاهای کشاورزی به دلیل عدم تمایل بانک‌های تجاری به انجام این سرمایه‌گذاری‌ها و همچنین تشویق تشکیل بانک‌های روستایی.

·      پشتیبانی از تشکیل گروه‌های بازاریابی توسط کشاورزان به منظور سرمایه‌گذاری مشترک در تولید و بهره‌مندی از اقتصاد مقیاس، و برقراری ارتباط با بورس‌های کالا.

فرآوری محصولات کشاورزی

اکثر محصولات کشاورزی در شکل اولیه خود حجیم بوده و لذا هزینه حمل و نقل بسیار بالایی دارند و این امر سودآوری بازاریابی آن‌ها را محدود می‌نماید. علاوه بر این، معامله محصولات اولیه بدون ارزش افزوده سبب می‌گردد که فروش محصولات کشاورزی که ذاتاً کم‌ارزش هستند، سود خوبی نداشته باشد. موفقیت پایدار بورس‌های کالا، نیازمند مشارکت کشاورزان، دولت و بخش خصوصی در فراوری کالاهای کشاورزی است.

کاربرد و هزینه سیستم‌های مخابراتی مدرن

فعالیت مناسب بورس‌های کالاهای کشاورزی بدون دسترسی به خدمات مخابراتی قابل اتکا و ارزان امکان‌پذیر نیست. با وجود این، بسیاری از مشتریان، به‌ویژه مشتریانی همچون کشاورزان خرده‌پا که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند به چنین خدماتی دسترسی ندارند. اگرچه هزینه تلفن همراه در حال کاهش است، ولی هنوز اکثر مردم مناطق روستایی که تولید بخش عمده محصولات کشاورزی را بر عهده دارند، توان استفاده از این فن‌آوری را ندارند. همچنین شیوه‌های ارتباطی دیگر از قبیل استفاده از اینترنت نیز هنوز به مناطق روستایی راه نیافته‌اند.

سیاست‌گذاری‌ها و شرایط قانونی

برخلاف بورس‌های سهام که به دست مقامات بازارهای سرمایه اداره می‌شوند، بورس‌های کالاهای کشاورزی نهادهای تجاری نسبتاً جدیدی هستند که شرایط حقوقی و خط مشی‌های آن‌ها هنوز کاملاً شکل نگرفته است. در واقع سیاست‌گذاری‌های فعلی بخش کشاورزی، به نقش بورس‌های کالاهای کشاورزی در بازاریابی محصولات کشاورزی توجه چندانی نکرده‌اند. بنابراین، قوانین حاکم بر عملکرد این بورس‌های کالا هنوز اجرایی نشده ا‌ست. از جمله می‌توان به قوانین اجرای قرارداد‌ها و حل اختلافات اشاره کرد که برای ایجاد توانایی فعالیت مناسب بورس‌های کالا ضروری است.

کنترل‌های دولتی در زمینه کالاهای اساسی

این مورد یکی از مهم‌ترین محدودیت‌هایی اس ت که بر عملکرد مناسب بورس‌ها تحمیل می‌شود. مثلاً در کنیا، معاملات قهوه و چای کاملاً آزاد نیست و از طریق هیأت‌های نظارت بر معاملات کالا به شدت کنترل می‌شود و بدین ترتیب، به شدت نقش بورس‌های کالا در بازاریابی این محصولات نقدی را محدود می‌کند.

محدودیت‌های منطقه ای: موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه ای

شکوفایی کالاهای کشاورزی، نیازمند گسترش فعالیت‌های بورس‌های کالا در آن سوی مرزهای ملی و دستیابی به بازارهای منطقه‌ای بسیار گسترده‌تر است. برای مثال کشورهای عضو بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا بیش از ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند که در مقایسه با بازاری که بورس کالای کنیا در اختیار دارد، بازار بالقوه عظیمی است. ولی رشد تجارت منطقه‌ای با موانع متعددی روبه‌روست. از جمله می‌توان به اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی، موانع فنی تجارت از قبیل کیفیت و استاندارد‌ها و سایر اقدامات اداری از قبیل تأخیر در پست‌های مرزی (گمرک) اشاره کرد. خوشبختانه جامعه آفریقای شرقی و بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا، از طریق تشکیل اتحادیه‌های گمرکی در پی حذف کامل این موانع هستند. جامعه آفریقای شرقی مدتی است فعالیت خود را آغاز کرده است. از جمله فعالیت‌های مشترک این دو سازمان می‌توان به تدوین استانداردهای کیفی چندین کالای کشاورزی اشاره کرد.

بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا تسهیلات تجاری متعددی را نیز ایجاد کرده است که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اجرای برنامه ترویج بازاریابی کشاورزی و یکپارچه‌سازی منطقه‌ای: این برنامه بر ایجاد سیستم اطلاعات بازاریابی محصولات خوراکی و کشاورزی در بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا و هماهنگ‌سازی اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی در منطقه‌ این بازار متمرکز است.

نظام تجاری ساده شده بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا که هدف اطمینان از توزیع منافع یکپارچگی منطقه‌ای در بین اکثر جمعیت کشورهای عضو این بازار، رسمیت بخشیدن به معاملات تجاری با کشورهای همسایه و خودداری از مانع تراش ی برای تسهیل تجارت را دنبال می‌کند.

اجرای برنامه جامع توسعه کشاورزی آفریقا ۱۳۷ به منظور رفع برخی از محدودیت‌های عرضه کشورهای عضو.

 

نقشه راه بازار مشترک کشورهای شرق و جنوب آفریقا برای حذف موانع غیرتعرفه‌ای