چرا سازمان هوش‌مصنوعی تشکیل شد؟

سازمان ملی هوش‌مصنوعی با وجود اینکه برنامه کوچک‌سازی دولت سال‌‌‌هاست در دستور کار قرار گرفته است، هفته گذشته افتتاح شد و کار خود را آغاز کرد. بسیاری از فعالان هوش‌مصنوعی معتقدند، برای توسعه هوش‌مصنوعی نیازی به تشکیل سازمان نیست، بلکه باید شرایطی فراهم شود تا هر کدام از بخش‌های کشور بتوانند کاربردهای هوش‌مصنوعی را در زیرمجموعه خود به‌کار گیرند و شرکت‌های فعال در این حوزه به نیازهای شرکت‌ها پاسخ دهند. به گزارش پیوست، از نظر کارشناسان تشکیل سازمان هوش‌مصنوعی، بیشتر به‌جای اینکه بتواند هوش‌مصنوعی را توسعه دهد، موجب می‌شود تا فعالیت بخش‌های خصوصی این حوزه را محدود کند و موضوع را تبدیل به موضوعی دولتی کند و در نهایت مانع توسعه آن شود. با این وجود برخی نیز معتقدند که سازمان هوش‌مصنوعی می‌تواند موجب یک همگرایی در فعالیت‌های مربوط به هوش‌مصنوعی شود.

از دل احتیاج به یک رگولاتور، یک سازمان بیرون آمد

داود ادیب؛ رئیس انجمن هوش‌مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران و رئیس کانون هماهنگی فاوا، درباره دلیل تأسیس سازمان هوش‌مصنوعی، گفت: سازمان ملی هوش‌مصنوعی پیش از این تحت عنوان «مرکز ملی هوش‌مصنوعی» فعالیت می‌کرد. این مرکز مقرر بود در گام اول یک اپراتور هوش‌مصنوعی را در کشور راه‌اندازی کند و این اپراتور هوش‌مصنوعی وظیفه داشت سه خدمت اصلی یعنی «ایجاد یک مزرعه پردازشی بزرگ، یک مرکز داده یا دیتاسنتر بزرگ برای تولید داده‌ها و کتابخانه بزرگ زبانی و تصویری» را عرضه کند. اکنون به نظر می‌رسد با تغییر مرکز ملی هوش‌مصنوعی به سازمان، این وظایف برعهده این سازمان تازه تأسیس است. طبق گفته ادیب؛ دلیل تأسیس مرکز ملی هوش‌مصنوعی را از سه منظر می‌توان مورد بررسی قرارداد. اولین نکته این است که ایران در هوش‌مصنوعی از نظر تولید علم و انتشار مقالات در جهان در رتبه‌های بین ۱۷ تا ۲۰ قرار گرفته است اما از نظر کاربرد، در جایگاه بین ۷۵ تا ۷۸ جهانی در دو سال اخیر بود. به نظرم فاصله معنی دار بین انتشار مقالات وکاربردی شدن هوش‌مصنوعی دلیل افتتاح سازمان ملی هوش‌مصنوعی را توجیه می‌کند. همگرا نبودن مراکز تصمیم‌گیری مرتبط با هوش‌مصنوعی در سازمان‌ها یکی دیگر از دلایل به وجود آمدن سازمان ملی هوش‌مصنوعی است چون به عبارتی اگر نهاد هماهنگ‌کننده و رگولاتوری وجود نداشته باشد، نهاد‌های مختلف بر اساس وظیفه ملی که برعهده داشتند به تنهایی فعالیت می‌کنند و هیچ همگرایی اتفاق نمی‌افتد. با تأسیس و راه‌اندازی این مرکز و درنهایت سازمان ملی هوش‌مصنوعی این همگرایی شکل خواهد گرفت تا پیشرفت‌های مدنظر در زمینه هوش‌مصنوعی حاصل شود. رئیس انجمن هوش‌مصنوعی، درباره سومین دلیل افتتاح سازمان هوش‌مصنوعی، گفت: انقلاب هوش‌مصنوعی چالش‌هایی از قبیل چالش‌های اخلاقی، حفظ حریم خصوصی، امنیت و مسئولیت‌پذیری و تأثیر‌گذاری بر مشاغل را ایجاد می‌کند که باید توسط یک نهاد رگولاتوری مورد ممیزی قرار بگیرد، به همین منظور مرکز ملی هوش‌مصنوعی به وجود آمد و سپس به سازمان ملی هوش‌مصنوعی تغییر ماهیت داد که وظیفه برنامه‌ریزی، هماهنگی، کنترل و تسهیل در اجرای سند ملی هوش‌مصنوعی را عهده‌دار شود. ادیب؛ درباره انتظارات از سازمان ملی هوش‌مصنوعی، گفت: سازمان ملی هوش‌مصنوعی تا پیش از این، تحت عنوان مرکز ملی هوش‌مصنوعی فعالیت داشته است تا ضمن تسهیل در امور مربوط به اکوسیستم هوش‌مصنوعی، اقدامات لازم جهت تصویب این سازمان را به سرانجام برساند. معاونت علمی ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۸ سند ملی هوش‌مصنوعی را تدوین کرد و در سال ۱۴۰۰ نسخه اولیه سند ملی هوش‌مصنوعی آماده شد. به نظر می‌رسد که مسئولیت‌های سازمان همان مسئولیت‌های مرکز ملی هوش‌مصنوعی باشد که به نوعی شامل برنامه‌ریزی، هماهنگی، کنترل و تسهیل در اجرای سند ملی هوش‌مصنوعی است ولیکن با توجه به این که این سازمان، تازه تأسیس است به زمان احتیاج داریم تا شاهد رویکرد دولت چهاردهم و مسئولیت‌هایی که به این سازمان سپرده می‌شود باشیم. هر چند که وظیفه‌های نام برده شده می‌تواند اصلی‌‌‌ترین وظایف این سازمان باشد.

رشد چشمگیر هوش‌مصنوعی تا ۵ سال آینده

داود مسعودی؛ دبیر انجمن هوش‌مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران، درباره علت ایجاد سازمان ملی هوش‌مصنوعی به تمدن ربات‌‌‌ها اشاره کرد و گفت: معتقدم هر کشوری که تکنولوژی پیشرانی داشته باشد، قدرت‌مندتر است. فناوری هوش‌مصنوعی، فناوری متفاوت‌تر از دیگر حوزه‌های این اکوسیستم است. همان‌طور که در حوزه اقتصاد دیجیتال نیز زیرشاخه‌های مختلفی داریم با این تفاوت که زیرشاخه‌های اقتصاد دیجیتال تحول‌آفرین بودند اما هوش‌مصنوعی زندگی انسان‌‌‌ها را دربر می‌گیرد و می‌تواند آغاز یک تمدن جدید از ربات‌‌‌ها باشد پس بنابراین نباید از رشد جهانی هوش‌مصنوعی عقب بمانیم. او گفت: در دنیا سازمان هوش‌مصنوعی توسط دولت‌‌‌ها و تشکل‌‌‌ها راه‌اندازی شده است و در حال‌حاضر بسیار سریع در حال رشد کردن است و قوانین هوش‌مصنوعی در جهان در حال تدوین و تنظیم است. به نظرم هوش‌مصنوعی تا بازه سه تا پنج سال آینده رشد چشم‌گیری خواهد داشت و ایران نیز باید دست به کار شود. سازمان هوش‌مصنوعی می‌تواند به تدوین قوانین و دستورالعمل‌‌‌ها و زیرساخت‌‌‌ها نقش آفرین باشد چون هوش‌مصنوعی در تمام عرصه‌ها ورود کرده است. مسعودی؛ گفت: بنابراین با توجه به این رشد در هوش‌مصنوعی نیازمند قانون‌نویسی هستیم و سازمان هوش‌مصنوعی می‌تواند این مسئولیت را به‌عهده بگیرد. سازمان ملی هوش‌مصنوعی می‌تواند مکمل انجمن هوش‌مصنوعی باشد و با استفاده از ظرفیت‌های موجود درخواست سازمان‌هایی مانند ساترا، پلیس و… از انجمن هوش‌مصنوعی با این سازمان مورد تبادل قرار بگیرد.

ورود احتمالی سازمان هوش‌مصنوعی به مجلس

دبیر انجمن هوش‌مصنوعی، در پاسخ به اینکه «آیا سازمان ملی هوش‌مصنوعی در قانون‌گذاری نیز مداخله خواهد کرد؟» گفت: سازمان ملی هوش‌مصنوعی می‌تواند در همکاری با انجمن لوایحی را در حوزه هوش‌مصنوعی به مجلس بفرستد و در کنار این موضوع، انجمن هوش‌مصنوعی نیز ظرفیت همکاری در فعالیت‌های تخصیصی مانند دستورالعمل‌‌‌ها و زیرساخت‌‌‌ها را دارد. چون در سازمان ملی هوش‌مصنوعی یک ساختار دولتی شکل می‌گیرد، نمی‌توانند تمام متخصصان را در آن جا به کار بگیرند. ظرفیت انجمن هوش‌مصنوعی و اقتصاد دیجیتال را شرکت‌ها و اشخاص حقیقی عضو انجمن مانند اساتید دانشگاه، دانشجویان و کارآفرینان و… تعیین می‌کند. اکنون شرکت‌هایی که محصول و خدمتی در این حوزه دارند عضو انجمن هستند و ما این ظرفیت را در اختیار سازمان هوش‌مصنوعی انجام می‌دهیم تا بتواند وظایف خود را به خوبی انجام دهد. او درباره چیدمان سازمان ملی هوش‌مصنوعی، بیان کرد: انجمن هوش‌مصنوعی، قبل از به وجود آمدن سازمان هوش‌مصنوعی، درخواست‌هایی از وزارت صمت، معاونت علمی و مرکز پژوهش‌های مجلس برای مشورت در دست داشت که اکنون این نهاد‌‌‌ها در سازمان هوش‌مصنوعی تجمیع می‌شود تا اگر قانونی در دست تصویب باشد، برای مشورت در تصویب آن قانون پراکندگی وجود نداشته باشد. باتوجه به جدیدالتأسیس بودن سازمان هوش‌مصنوعی و تازه بودن دولت انجمن هوش‌مصنوعی به‌عنوان متخصصان این حوزه می‌تواند به چیدمان این سازمان کمک کند چون ساختار سازمانی باید با استفاده از نخبگان این صنعت و با مشورت آن‌‌‌ها شکل بگیرد.