سرطان‌زا بودن نوتلا، از شایعه تا واقعیت

سرطان‌زا بودن نوتلا، از شایعه تا واقعیت

طی روزهای اخیر، خبرهای مختلفی در خصوص سرطان‌زا بودن یکی از پر مصرف‌‌ترین شکلات‌های صبحانه جهان مطرح شده است. در این گزارش قصد داریم نگاه دقیق‌تری به این مسأله بیندازیم.

به گزارش سینا‌پرس، گزارش ۲۸۴ صفحه‌ای اداره ایمنی موادغذایی اروپا (EFSA) ماه می‌سال ۲۰۱۶ منتشر شد. این گزارش به سرطان‌زا بودن روغن پالم – درصورت پالایش و تصفیه شدن در دمای بالای ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد – نسبت به سایر روغن‌های نباتی دیگر اشاره می‌کند. در این گزارش همچنین به خطرات زیست‌محیطی روغن پالم از جمله خطرات مرتبط با جنگل‌زدایی و آلودگی هوا اشاره شده است.

نمودار ارایه شده در گزارش EFSA با بررسی ۲۳ کشور اروپایی نشان می‌دهد، نوزادان و کودکان خردسال بیش از بزرگسالان در معرض آلاینده‌های GE و ۳-MCPD قرار دارند.

پس از گذشت ۷ ماه از انتشار این گزارش، طی روزهای اخیر خبر‌ها و گزارش‌های مختلفی در مورد سرطان‌زا بودن یکی از معروف‌ترین و محبوب‌‌ترین برندهای شکلات صبحانه جهان، نوتلا (Nutella)، مطرح شده است.

جنجال سرطان‌زا بودن نوتلا چگونه آغاز شد؟

اقدام برخی شرکت‌ها در حذف روغن پالم از محصولاتشان در پی انتشار گزارش EFSA، احتمال وضع برخی مقررات برای محدود کردن استفاده از پالم در اروپا، و بررسی مجدد این گزارش از سوی رسانه‌ها در ژانویه ۲۰۱۷ (دی‌ماه)، موضوع سرطان‌زا بودن شکلات نوتلا را به موضوعی داغ و جنجالی تبدیل کرد.

باید این نکته را مدنظر داشت که گزارش EFSA به صورت خاص به سرطان‌زا بودن نوتلا اشاره نمی‌کند، بلکه آنچه در این گزارش عنوان شده این است که روغن پالم که یکی از ترکیبات اصلی این محصول است، درصورت پالایش و تصفیه در دمای بالای ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌تواند موادشیمیایی سرطان‌زا و خطرناک آزاد کند.

در این گزارش تأکید شده است که به تحقیقات بیش‌تری برای ارزیابی سطح خطر این محصول به‌دلیل وجود روغن پالم نیاز است.

روغن پالم، شیرخشک، کاکائو، فندق، شکر ترکیبات اصلی نوتلا را شامل می‌شود

وتلا و بحران روغن پالم

در پی انتشار خبر‌ها و گزارش‌های مختلف طی ماه‌ها و روزهای اخیر، شرکت شکلات و شیرینی‌سازی فررو (Ferrero) ایتالیا در تلاش برای دفاع از محبوب‌ترین، معروف‌ترین و پرفروش‌‌ترین برند خود، نوتلا، است. آمار‌ها نشان می‌دهند، یک پنجم فروش سالانه فررو (دو میلیارد یورو) مربوط به این برند است.

شکلات فندقی نوتلا نخستین بار در سال ۱۹۶۴ به بازار معرفی شد و به سرعت مورد استقبال مردم قرار گرفت. نوتلا در ۱۱ کارخانه در کشورهای مختلف جهان تولید و در ۱۶۰ کشور جهان به فروش می‌رسد. میزان فروش نوتلا در ایتالیا طی ۴ ماه پایانی سال ۲۰۱۶ حدود ۴ درصد افزایش یافت و میزان فروش جهانی نیز سالانه با ۵ تا ۶ درصد رشد را نشان می‌دهد.

اما بازنشر گزارش EFSA و مانور خبری رسانه‌ها بر روی آن، در کنار اقدام برخی شرکت‌ها و خرده‌فروشان ایتالیایی در حذف روغن پالم می‌تواند بر فروش نوتلا تأثیر منفی بگذارد.

شرکت فررو در واکنش به این جبهه‌گیری‌ها، کمپین تبلیغاتی را در تلویزیون و روزنامه‌های ایتالیا با هدف دفاع از نوتلا آغاز کرده است. این شرکت ضمن مخالفت با جایگزین کردن روغن پالم با روغن‌های دیگر اعلام کرده که استفاده از روغن‌های دیگر، یک گام رو به عقب بوده و کیفیت محصول را کاهش می‌دهد.

این شرکت مدعی است که روغن پالم مورد استفاده در تولید نوتلا یکی از بهترین و با کیفیت‌‌ترین نوع این روغن محسوب می‌شود؛ آنها از یک فرایند صنعتی خاص پردازش و تصفیه پالم که ترکیبی از دمای زیر ۲۰۰ درجه سانتیگراد و فشار بسیار کم است، استفاده می‌کنند.

روغن پالم، مسأله این است!

روغن پالم از میوه‌های قرمز رنگ نخل روغنی استخراج می‌شود. روغن خام شامل کلروفیل و کاروتنوئید است که باعث ایجاد رنگ قرمز و بوی نسبتاً نامطبوع آن می‌شود. برای تصفیه و پالایش روغن پالم، از درجه حرارت بالا برای حذف رنگ قرمز طبیعی و بوزدایی استفاده می‌شود.

در گزارش EFSA آمده است: روغن پالم نسبت به سایر روغن‌های نباتی، در زمان پالایش و تصفیه در دمای بالاتر از ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد، می‌تواند آلاینده‌های سرطان‌زای بیش‌تری شامل GE، ۳-MCPD یا ۲MCPD تولید کند؛ در حالی‌که هیچ‌کدام از اشکال این آلاینده‌ها در روغن پالم خام دیده نمی‌شود.

مطالعات صورت گرفته بر روی موش صحرایی و موش آزمایشگاهی نشان می‌دهند، آلاینده استرهای اسید چرب گلیسیدیل یا GE باعث آسیب رساندن به دی‌ان‌ای می‌شود که گام مهمی در شکل‌گیری سلول‌های سرطانی است؛ همچنین ۳-MCPD به کلیه‌ها و اندام تناسلی موش‌های نر آسیب می‌زند.

نمودار ارایه شده در گزارش EFSA با بررسی ۲۳ کشور اروپایی نشان می‌دهد، که نوزادان و کودکان خردسال بیش از بزرگسالان در معرض آلاینده‌های GE و ۳-MCPD قرار دارند.

واکنش‌ها پس از انتشار گزارش EFSA

با قرار گرفتن روغن پالم در فهرست مواد دارای خطر سرطان‌زایی، صنعت ۴۴ میلیارد دلاری روغن پالم به‌شدت تحت فشار قرار دارد.

پس از انتشار گزارش اداره ایمنی مواد غذایی اروپا، شرکت Coop، بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایتالیا، استفاده از روغن پالم را در تمامی محصولات برند خود متوقف کرد. برخی شرکت‌های دیگر مانند گروه نانوایی Barilla نیز برچسب «فاقد روغن پالم» را بر روی محصولات خود حک کرده است.

این تصمیم خرده‌فروشان ایتالیا، در پی فشار فعالانی از جمله انجمن کشاورزی Coldiretti و مجله موادغذایی Il Fatto Alimentare مبنی بر توقف استفاده از روغن پالم گرفته شد.

اما حذف روغن پالم می‌تواند پیامدهای اقتصادی زیادی برای شرکت فررو به همراه داشته باشد. روغن پالم ارزان‌‌ترین روغن نباتی محسوب می‌شود و قیمت آن ۸۰۰ دلار در هر تن است (در مقایسه با ۸۴۵ دلار برای روغن آفتابگردان و ۹۲۰ دلار برای روغن کلزا). فررو سالانه ۱۸۵ هزار تن روغن پالم استفاده می‌کند و جایگزین کردن آن با روغن‌های نباتی دیگر، سالانه ۲۲ – ۸ میلیون دلار هزینه اضافی به این شرکت تحمیل می‌کند.

اقدامات آتی کمیسیون اروپا در این زمینه نیز می‌تواند شامل محدود کردن سطح آلاینده GE در محصولات غذایی باشد، اما برنامه‌ای برای ممنوعیت استفاده از روغن پالم در دستور کار قرار ندارد.

سرطان‌زا بودن، شایعه تا واقعیت

تاکنون گزارشی از مقادیر قابل توجه GE، ۳-MCPD یا ۲MCPD در شکلات نوتلا منتشر نشده است و همان‌طور که در گزارش EFSA نیز تأکید شده است، برای تعیین سطح خطر این محصول به‌دلیل استفاده از روغن پالم، به مطالعات بیش‌تری نیاز است.

همچنین باید توجه داشت که این پژوهش بدون محاسبه داده‌های انسانی و صرفاً براساس نتایج آزمایش بر روی حیوانات (موش صحرایی و موش آزمایشگاهی) منتشر شده است. انسان و جوندگان کاملاً با هم مشابهت ندارند و برخی مطالعات سرطان در موش‌ها، قابل تعمیم به انسان نیستند، چرا که به نظر می‌رسد جوندگان بیش‌تر مستعد ابتلا به سرطان هستند.

با این حال، به گفته هله‌ناستن، مدیر گروه کارشناسان آلاینده‌ها در زنجیره‌غذایی EFSA، شواهد کافی در خصوص ژنوتوکسیک و سرطان‌زا بودن گلیسیدول (glycidol) وجود دارد، بنابراین هیچ سطح ایمن و مجازی برای GE در موادغذایی تعیین نمی‌شود.

 

سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نیز هشدارهای متعددی در خصوص خطر آلاینده GE داده‌اند، اما ممنوعیت کامل مصرف روغن پالم تاکنون مطرح نشده است. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز استفاده از روغن پالم را در موادغذایی ممنوع نکرده است.