آیا در شرایط انحصاری می‌توان فروش را به خودروساز واگذار کرد؟

گروه خودرو – با توجه به برنامه فروش اخیر شرکت ایران‌خودرو و سیل عظیمی از ثبت‌نام‌کنندگان در این طرح، این سؤال به وجود می‌آید که این روش فروش خودرو درست خواهد بود یا اصلاً می‌توان به شکل دیگری آن را به اجرا گذاشت یا خیر؟ به گزارش مناقصه‌مزایده، در همین راستا، رسول سلیمانی؛ کارشناس صنعت خودرو، گفت: واقعیت این است که روش‌های فروشی که در سال‌های گذشته استفاده شده، ضعف‌های اساسی داشتند. سامانه یکپارچه منطق‌اش با شیوه فعلی فروش تقریباً یکسان است. صرفاً سایت عوض شده و شاهد یک تغییر دیگری هم هستیم و این تغییر این است که به دلیل اینکه تقاضا به شدت زیاد است، امکان اینکه برای همه متقاضیان نوبتی تعیین شود، وجود ندارد. لذا مجبور شدیم که افرادی را که امکان تأمین خودرو برایشان در شش ماهه آتی وجود ندارد، از گردونه حذف کنیم. یعنی منطق سامانه یکپارچه کماکان در سایت خودروساز حفظ شده است. این مدل فروش نقاط ضعف اساسی دارد، یکی از آن‌ها شانس بسیار کم متقاضی است. الان شاهد این هستیم که به صورت متوسط کمتر از چهار درصد احتمال دارد فردی در این سامانه بتواند خودرو تهیه کند این معنی‌‌اش چیست؟ معنی‌‌اش این است که این سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفری که خودرو ثبت‌نام کردند، نزدیک به سه میلیون نفرشان دست خالی برخواهند گشت که یک حالت شکست اجتماعی را احتمالاً در این افراد شاهد خواهیم بود و در شرایطی که حالا سرمایه اجتماعی دولت در سطح مناسبی معمولاً قرار ندارد به دلیل مسائل تورم و مشکلات معیشتی وارد کردن یک تجربه روحی بد در شرایط فعلی، واقعاً کار اشتباهی است. موضوع دوم این است که عملاً اصلاً دسترسی وجود ندارد در شرایط فعلی یعنی ما خودرو را زیر قیمت بازار داریم عرضه می‌کنیم ولی مصرف‌کننده عملاً به احتمال ۹۶ درصد هیچ چیز گیرش نمی‌آید، یعنی یک حفظ ظاهری دارد صورت می‌گیرد ولی در باطن چیزی گیر مصرف‌کننده نمی‌آید و ریشه‌‌اش هم در رانتی است که در همه این منطق‌هایی که در گذشته بوده و الان وجود دارد، هست. ما عملاً عمده خودروهایمان در شرایطی که داریم می‌فروشیم حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد اختلاف قیمت با بازار دارند و عمده متقاضیان دنبال این اختلاف قیمت هستند و این باعث شده که صف به شدت طولانی شود و متقاضی که برای مصرف می‌خواهد خودرو تهیه کند، عملاً شانسی نداشته باشد ما اگر بخواهیم مصرف‌کننده بتواند مستقیم خودرو تهیه کند، حتماً باید رانت را حذف کنیم. هر شیوه جدیدی که می‌خواهیم برای فروش خودرو از آن استفاده کنیم حتماً در منطق‌اش باید این لحاظ شود که رانت حذف شود تا متقاضی که برای مصرف می‌خواهد خودرو استفاده کند، بیاید خودرو را تهیه کند نه اینکه یک جایزه مضاعفی هم به کسی که برنده می‌شود داده باشند. سلیمانی؛ درخصوص اینکه رانت چگونه اتفاق می‌افتد، افزود: ما قبلاً شاهدش بودیم فروش در بورس کالا نمونه موفقش بود که یک قیمتی بین بازار و قیمت مصوب کشف می‌شد، هم تولیدکننده راضی‌تر بود هم مصرف‌کننده راضی بودند و صف وجود نداشت در آن حالت و با احتمال بالایی فردی که می‌خواست بیاید خودرو خریداری کند، می‌توانست محاسبه کند بیاید و خودرو را تهیه کند و از این عوارضی که ما اینجا شاهدش بودیم مخصوصاً به دلیل بلوکه شدن پول‌‌ها که عده‌ای مجبور شدند خودرو و طلا خود را بفروشند و با احتمال بالایی هم موفق به خرید این خودرو‌های عرضه شده نمی‌شوند و مجبور می‌شوند برای اینکه همان خودروی قبلی‌شان را بخرند یا همان طلای قبلی‌شان را بخرند مثلا کارمزد بالاتری تأمین کنند. سلیمانی؛ درخصوص واردات خودرو نیز، بیان داشت: ما تورم سطح بالایی در کشور داریم و ابزاری در اختیار مردم قرار ندادیم که ارزش پول خودشان را حفظ کنند. حداقل بازدهی معادل با تورم را کسب کنند، نتیجه‌اش چه می‌شود؟ مردم نسبت به سرمایه‌شان حساس هستند و خیلی عقلانی و دقیق تصمیم می‌گیرند. چه کار می‌کنند؟ سعی می‌کنند این سرمایه را حفظ کنند. یکی از راه‌هایش این است که این را تبدیل به خودرو می‌کنند می‌گذارند در پارکینگ. وقتی ما ابزار‌های مالی در اختیار مردم قرار ندادیم، مردم مجبور می‌شوند به صورت فیزیکی سرمایه‌شان را حفظ کنند، این باعث یک حبس سرمایه شدید می‌شود. این در بحث ارز خیلی جدی است و یک نمونه‌ای که می‌شود کمی مورد مطالعه قرار داد؛ خودرو است. ما اقلاً در شرایط فعلی ۵۰۰ هزار خودرو به شکل خشک در پارکینگ‌‌ها داریم. ما اگر بخواهیم این شرایط عوض شود، هر چقدر هم خودرو زیاد تولید کنیم، عملاً آن پارکینگ‌‌ها تعدادشان بیشتر می‌شود. به محض اینکه یک مقدار تولید خودرو زیادتر شود، عملاً یک کاهش جزئی در قیمت خودرو اتفاق می‌افتد و سود انتظاری نگه داشتن خودرو، بالا می‌رود. پس مردم خودرو می‌خرند و می‌گذارند در پارکینگ. ما اگر بخواهیم مسئله حل شود، حتماً باید ابزار مالی در اختیار مردم قرار دهیم که بتوانند سرمایه خود را در برابر تورم حفظ کنند. ریشه دوم قضیه؛ ارز چندنرخی است. شما یک سطحی از انتظارات تورمی در جامعه داری که نمودش در قیمت طلا، قیمت ارز و قیمت خودرو است. وقتی می‌آییم با ابزار‌های مختلف یک فاصله قابل‌توجه بین ارز نیما و ارز بازار آزاد ایجاد می‌کنیم، عملاً تولیدکننده در بهترین حالت با نرخ نیما تولید می‌کند، ولی بازار، این انتظار را دارد که قیمت این کالا به نرخ بازار آزاد قیمت‌گذاری شود، پس یک رانتی این وسط شکل می‌گیرد و این ثبت‌نام سه میلیون نفری که شاهدش بودیم؛ نمونه‌اش است که نه در شأن مردم کشور ماست، نه در شأن کشور ماست که فکر می‌کنم در آینده نه‌چندان دور حتی در تکست‌بوک‌های اقتصادی با آنچه که یک کشوری چنین اشتباهی را انجام داد، واقعاً هر چه سریع‌تر باید این روند فروش، همان‌طور که معاون ریاست جمهوری عرض کردند، حتماً اصلاح شود و راهش هم به نظرم با اقتصاد سیاسی فعلی که ما داریم و امکان تصمیم‌گیری، امضای قیمت نهایی توسط مدیرعامل هم وجود ندارد، فقط بورس است که در آن جا قیمت کشف می‌شود. در شرایط فعلی اگر مدیر کارخانه قیمت را یک ریال بالاتر اعلام کند، سازمان‌های نظارتی واکنش نشان می‌دهند. سلیمانی؛ ادامه داد: به محض اینکه یک مدیری یک مقدار قیمت را بالاتر اعلام کند، سازمان‌های نظارتی شدیداً واکنش نشان می‌دهند و نه یک سازمان، از چندین سازمان به صورت مستقل وارد می‌شوند. در مدل فعلی عملاً مدیران خیلی توانایی تصمیم‌گیری ندارند، بهترین مدل این است که در بازار بورس کشف شود و در شرایط فعلی فکر می‌کنم همین ۱۲۰ هزار خودرو اگر در بورس عرضه می‌شد، اقلاً هر خودرو بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان زیر قیمت فروش می‌رفت و مصرف‌کننده هم نفع می‌برد، سازنده هم نفع می‌برد. حالا شرایط بازار ما انحصاری است. در شرایط انحصاری نمی‌شود که فروش را به خودروساز بدون قید واگذار کرد. سلیمانی؛ درخصوص اینکه بحث واردات خودرو برای همه، آیا می‌تواند مشکلات را در کم‌ترین زمان حل کند؟ افزود: ما در شرایط فعلی با یک ابزار نمی‌توانیم مسئله را حل کنیم، چون مسئله عمقش زیاد است، پیچیدگی‌اش بالاست. شما واردات را اگر بررسی کنید، از زمانی که صرفاً مطرح شده، قیمت خودرو‌های وارداتی را مانیتور کنید، می‌بینید که قیمت اسمی حتی کاهش شدید داشته، یعنی با وجود تورم، ما شاهد این بودیم که قیمت اسمی خودرو‌های وارداتی کاهشی شده، چرا؟ چون آن صرفه اقتصادی به خاطر انتظارات تورم روی این کالای خاص، از بین رفته، حالا اگر اجرایی شود به شکل گسترده‌تر فرآیند‌های وارداتی، ساده‌تر شود، خصوصاً اگر خودروی کارکرده وارداتش انجام شود و در کنارش ما یکسری ابزار‌هایی داشته باشیم که به صورت نسبی ارزش سرمایه مردم را بتوانیم در برابر تورم حفظ کنیم، می‌توانیم مسئله خودرو را حل کنیم و شاهد این باشیم قیمت‌ها همگرا شود و مصرف‌کننده در نهایت نسبت به وضع فعلی، رفاه بالاتری را داشته باشد.