اثر بخشی تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی – خصوصی در تحقق اهداف توسعه‌ای (قسمت دوم)

کامپوس، مورینی، موریسو جونیور (۲۰۱۷)؛ همکاری‌های دولتی و خصوصی به عنوان یکی از گزینه‌های افزایش اثربخشی کنترل‌های مرزی شناخته شده‌اند. عدم همکاری می‌تواند مانعی برای تجارت جهانی باشد. همچنین تسهیلات تجارت پاسخی به افزایش مشاهده شده در عملیات زنجیره تأمین بین‌المللی در چند سال گذشته می‌باشد. از آنجا که تجارت جهانی شامل رابطه بین عوامل […]

کامپوس، مورینی، موریسو جونیور (۲۰۱۷)؛ همکاری‌های دولتی و خصوصی به عنوان یکی از گزینه‌های افزایش اثربخشی کنترل‌های مرزی شناخته شده‌اند. عدم همکاری می‌تواند مانعی برای تجارت جهانی باشد. همچنین تسهیلات تجارت پاسخی به افزایش مشاهده شده در عملیات زنجیره تأمین بین‌المللی در چند سال گذشته می‌باشد. از آنجا که تجارت جهانی شامل رابطه بین عوامل عمومی و خصوصی است، جایگزینی برای راه‌حل‌ها در حوزه تجارت بین‌المللی به این نوع مشارکت‌‌ها می‌انجامد. یافته‌ها نشان می‌دهد که موفقیت مشارکت‌های عمومی -‌خصوصی مبتنی بر تجارت جهانی با عوامل محیطی و توانایی‌های احزاب و محیط کلان اقتصادی در ارتباط‌ هستند.

کارستیگو سندرسکام (۲۰۱۷)؛ مشارکت‌های دولتی و خصوصی در اروپا تبدیل به یک ابزار محبوب برای مدیریت توسعه روستایی شده است. مشارکت‌های عمومی-‌خصوصی اغلب به عنوان راه‌حل‌های قابل توجه برای افزایش اثربخشی و مشروعیت حکومت پایدار روستایی از نظر مشارکت و پاسخگویی ارایه می‌شوند. کشور سوئد به عنوان یک الگو در این خصوص برای مدیریت منابع طبیعی در مناطق روستایی معرفی می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که دولت در راستای فرآیند حکومت داری از طریق مشارکت، به ویژه در روستا‌ها نقش مهمی در ایجاد ساختار، تأمین مالی و تنظیم مشارکت دارد.

۳-روش تحقیق

روش تحقیق، مجموعه‌ای از قواعد، ابزار‌ها و راه‌های معتبر و قابل اطمینان و نظام یافته‌اند که برای بررسی واقعیت‌ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه‌حل مشکلات به کار می‌روند. انتخاب روش تحقیق بستگی به اهداف و ماهیت موضوع و امکانات اجرایی دارد. (محمدپور، احمد، ۱۳۹۲)

یکی از روش‌های کسب دانش گروهی، تکنیک دلفی است. این تکنیک فرآیندی است که دارای ساختار پیش‌بینی و کمک به تصمیم گیری در طی راندهای پیمایشی، جمع‌آوری اطلاعات و در نهایت، اجماع گروهی است. در حالی که اکثر پیمایش‌ها سعیدر پاسخ به سؤال چه هست؟ دارند، دلفی به سؤال چه می‌تواند و چه باید باشد؟ پاسخ می‌دهد. امروزه تکنیک دلفی در تحقیقات آینده‌پژوهی به شدت مورد توجه و استفاده قرار می‌گیرد (احمدی، فضل‌ا…، خدیجه نصیریانی، پروانه اباذری، ۱۳۸۷)

دلفی رویکرد یا روشی سیستماتیک در تحقیق برای استخراج نظرات ازیک گروه متخصصان در مورد یک موضوع یا یک سؤال است و یا رسیدن به اجماع گروهی از طریق یکسری از راندهای پرسش‌نامه‌ای با حفظ گمنامی پاسخ‌دهندگان و بازخورد نظرات به اعضای پانل می‌باشد. همچنین درخواست قضاوت‌های حرفه‌ای از متخصصین همگن و مستقل در مورد یک موضوع ویژه در سطح بزرگ جغرافیایی با استفاده از پرسشنامه‌ها است که تا زمان دستیابی به اجماع نظرات مداوم تکرار می‌شود و روش مطالعه چند مرحله‌ای برای گردآوری نظرات در موارد ذهنی بودن موضوع و استفاده از پاسخ‌های نوشتاری به‌جای گرد هم آوردن یک گروه متخصص است. هدف اجماع با امکان اظهار نظر آزادانه و تجدیدنظر عقاید با تخمین‌های عددی به دست می‌آید. (دانهم، ۲۰۰۲).

انعطاف‌پذیری زیاد رویکرد، کاربرد در دیسیپلین‌های مختلف، به‌کارگیری رویکردهای ارتباطی مختلف و امکان استفاده در سطح جغرافیایی وسیع، عدم نیاز به آموزش مصاحبه‌گران، گمنامی، ارایه بحث‌های باز، شناسایی و فهم زیربنای موضوع از مزایای دیگر دلفیاست. از دیگر فواید، کسب اجماع در گروه‌های مخالف، اعتبار محتوی و طراحی برنامه‌ها با حمایت نسبی شرکت‌کنندگان است.

به‌خصوص عدم نفوذ عقاید و شخصیت افراد خاص در نظرات گروه، آزادی از هرگونه فشار، تسهیل درستکاری اعضای پانل و ارایه دید بی‌طرفانه همراه با صداقت در بیان ایده‌ها و گزینه‌ها امکان‌پذیر است. (بالسادات، سیدرضانقی، عباس جوادی، ۱۳۹۰).

روش سنتی دلفی، همیشه از همگرایی پایین نظرات متخصصان، هزینه اجرای بالا و احتمال حذف نظرات برخی از افراد رنج برده است. موری و همکاران برای بهبود روش دلفی سنتی، مفهوم مفهوم یکپارچه‌سازی روش دلفی سنتی با تئوری فازی را در سال۱۹۸۵ ارایه دادند. ایشیکاوا و همکاران کاربرد تئوری فازی را در روش دلفی بیشتر معرفی کردند و الگوریتم یکپارچه‌سازی فازی راتوسعه دادند. پس از آن‌ها سو ویانگ عدد فازی مثلثی را برای دربرگرفتن نظرات متخصصان و ایجاد روش دلفی فازی به کار بردند. مقادیر بیشینه و کمینه نظرات متخصصان به عنوان نقاط مرزی اعداد مثلثی فازی در نظر گرفته شد و میانگین هندسی به عنوان درجه عضویت اعداد مثلثی فازی و برای حذف اثر نقاط مرزی به کاربرده شد. مزیت روش ابداع شده به وسیله سو و یانگ در سادگی آن می‌باشد. زیرا نظرات متخصصان در یک مرحله جمع‌آوری می‌شوند. (جعفری، نیلوفر، غلامعلی منتظر، ۱۳۸۷)

مرزهای مجموعه‌های کلاسیک می‌بایست به‌طور دقیق مشخص شده باشند تا عضویت در یک مجموعه با اطمینان مشخص شود. یک عضو مشخصاً عضو یک مجموعه هست یا نیست. هرچند در دنیای واقعی هیچ مجموعه‌ای با این دقت پیاده‌سازی نمی‌شود. برای مثال، مجموعه انسان‌های قدبلند یک مجموعه است که مرزهای آن را به‌طور دقیق نمی‌توان مشخص کرد یا استانداردی در مورد آن وجود ندارد. برای مقابله با این محدودیّت در مجموعه‌های کلاسیک، مفهوم مجموعه‌های فازی عنوان شد. فرض کنیدu یک مجموعه مرجع باشد. یک مجموعه فازیدر U به وسیله تابع عضویت A(x)µ تعریف می‌شود و مقداری بین ]۰٫۱[ می‌گیرد. بدین معنی که یک مجموعه فازی به اعضای خود اجازه می‌دهد برای عضویت خود به جای مقدار ۰یا۱ مقداری بین این دو عدد را به خود اختصاص دهند. اعضای یک مجموعه کلاسیک مقدار عضویت خود را تنها۰یا۱ اختیار می‌کنند. در حالی که تابع عضویت در مجموعه فازی یک تابع پیوسته است. یک مجموعه فازی A در U ممکن است به وسیله زوج اعداد X و مقدار عضویت X نشان داده شود. (تمی و تدیسید، ۲۰۱۷)

روش‌های تأمین مالی در یک طبقه‌بندی کلی به داخلی و خارجی قابل تقسیم هستند. روش‌های تأمین مالی داخلی شامل بودجه دولت، اخذ وام بانکی، فروش اوراق قرضه، فروش سهام و مشارکت عمومی-‌خصوصی و روش‌های تأمین مالی خارجی شامل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، خط اعتباری، فاینانس و یوزانس می‌شوند (بنارف شکرا…، ۱۳۹۵) در این مطالعه روش‌های تأمین مالی داخلی مدنظر هستند.

 

جدول ۱- مقایسه برخی قراردادهای مشارکت عمومی-خصوصی

نوع قرارداد فعالیت‌ اصلی شرکت خصوصی تملک بهره‌برداری واگذاری
BOT ساخت دولت مدت معین بهره‌برداری از پروژه و انتقال مجانی
BOOT ساخت شرکت خصوصی مدت معین تملک پروژه و انتقال مجانی
Boo ساخت شرکت خصوصی مدت نامعین تملک پروژه
Boos ساخت شرکت خصوصی مدت معین تملک پروژه و انتقال در ازای ثمن
BLT ساخت دولت مدت نامعین واگذاری منافع
BOLT ساخت شرکت خصوصی مدت معین انتقال مجانی پروژه در پایان
BTO ساخت دولت مدت معین عدم تملک با بهره‌برداری مجانی
ROT بازسازی دولت مدت معین بهره‌برداری از پروژه به‌طور مجانی
MOT مدن‌سازی دولت مدت معین بهره‌برداری از پروژه به‌طور مجانی

مأخذ: گلابچی و همکاران (۱۳۹۴)، مهندسی حمل‌ونقل

 

توسعه در این مقاله با شاخص‌های توسعه پایدار گزارش‌های سازمان ملل تعیین و تبیین شده است. این شاخص‌ها شامل، آموزش، مشارکت‌های جهانی در امور اقتصادی، بهداشت و سلامت، توسعه اقتصادی، فقر و نابرابری، هوا، تنوع زیستی، عرصه آبی، پهنه خاکی و زمین میباشد.

(هندریکس، ۲۰۰۴؛ سوبارائو، ۲۰۰۸؛ سیلبربرگر ۲۰۱۵؛ بلوم، کانینگ، سویلا، ۲۰۰۴و ۲۰۰۵؛ گورگول، لاچ، ۲۰۱۲؛ گالور، ۲۰۱۱؛ سلدن، سانگ، ۱۹۹۴؛ کونستانتینی، مونی، ۲۰۰۸؛ آلاق، ۲۰۱۰؛ باربیر، ۲۰۰۳؛ کوستانتینی، لیبراتی، ۲۰۱۱).

۴- آزمون‌ها

به منظور ارزیابی روایی پرسشنامه‌ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است و برای آزمون فرضیه‌ها از تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون کروسکال-‌والیس و آزمون حداقل اختلاف معنادار استفاده می‌شود.

با استفاده از دستورالعمل تحلیل واریانس یک طرفه می‌توان فرضیه‌هایی را آزمون کرد که میانگین‌های دو یا چندگروه به‌طور معنی داری متفاوت نمی‌باشند. آزمونکروسکال-‌والیس متناظر غیرپارامتری آزمونF است و همچون آزمونF موقعی به کار برده می‌شود که قصد داشته باشیم میانگین بین چند گروه را مورد مقایسه قرار دهیم. تا زمانی که میانگین متغیر مورد بررسی از توزیع نرمال پیروی می‌کند، مقایسه میانگین‌ها از طریق تحلیل واریانس امکان‌پذیر خواهد بود. مشکل زمانی رخ می‌دهد که متغیر کمی مورد بررسی ما نرمال نباشد. در این حالت به دلیل عدم برقراری فرض نرمال بودن که یکی از پیش‌فرض‌های استفاده ازتحلیل واریانس به حساب می‌آید به سراغ آزمون ناپارامتری هم خانواده با تحلیل واریانس یعنی آزمون کروسکال-‌والیس می‌رویم. (توکلی، حسین، محمدفیاض، مریم حسین‌نژاد، ۱۳۹۲)

آزمون حداقل اختلاف معنادار، یکی از پرکاربرد‌ترین آزمون‌‌ها در مقایسه میانگین‌‌ها می‌باشد. دراین آزمون می‌خواهیم فرضH0:μi=μj رابرای تمامi≠j آزمون نمائیم. چنانچه اختلاف میانگین بین دو گروه بیش از مقدار ثابت حداقل اختلاف معنادار باشد، اختلاف معنادار بین دو گروه وجود دارد. (فاتحی دابانلو، محمدحسین، کامبیز هژبرکیانی، عباس معمارنژاد، محسن مهرآرا، ۱۳۹۶)

۵- یافته‌ها و آزمون فرضیه‌ها

در این بخش نتایج آزمون فرضیه‌ها ارایه می‌شود. ضریب آلفای کرونباخ ۸۶/۰ است و این به معنی پایای درونی خوب پرسشنامه‌ها می‌باشد. نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه که درآن روش‌های تأمین مالی عمومی-‌خصوصی و سایر روش‌های تأمین گفته شده متغیر مستقل و شاخص‌های توسعه متغیر تابع در نظر گرفته می‌شوند. بدین قرار است:

فرضیه صفر: اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق بودجه دولتی بر توسعه است.

فرضیه یک: اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق بودجه دولتی بر توسعه نیست.

نتایج نشان میدهند که فرضیه صفر در سطح ۵درصد رد نمی‌شود. به عبارت دیگر اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق بودجه دولتی بر توسعه است.

فرضیه صفر: اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق اخذ وام بانکی بر توسعه است.

فرضیه یک: اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق اخذ وام بانکی بر توسعه نیست.

نتایج نشان می‌دهندکه فرضیه صفردر سطح ۵ درصد رد می‌شود. به عبارت دیگر اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق اخذ وام بانکی بر توسعه نیست.

فرضیه صفر: اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق فروش اوراق قرضه بر توسعه است.

فرضیه یک: اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق فروش اوراق قرضه بر توسعه نیست.

نتایج نشان می‌دهندکه فرضیه صفر در سطح ۵درصد رد می‌شود. به عبارت دیگر اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق فروش اوراق قرضه بر توسعه نیست.

فرضیه صفر: اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق فروش سهام بر توسعه است.

فرضیه یک: اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق فروش سهام بر توسعه نیست.

نتایج نشان می‌دهند که فرضیه در سطح ۵درصد رد می‌شود. به عبارت دیگر اثرگذاری تأمین مالی از طریق مشارکت عمومی-‌خصوصی برابر اثرگذاری تأمین مالی از طریق فروش سهام بر توسعه نیست.

 

نمودار ۱- روش‌های تأمین مالی و اهداف توسعه‌ای

مأخذ: یافته‌های پژوهشگر

 

آزمون کروسکال-والیس علاوه برآزمون آنوا برای تعیین برابری (تفاوت) میانگین‌های دو جامعه به کار گرفته می‌شود. در تمام آزمون‌‌ها به غیر از مورد روش تأمین مالی مشارکت عمومی- خصوصی و بودجه دولت، آماره کاری دو برآوردی بیش از کاری دو جدول است و نتایج حاصل از این برآورد تأییدکننده نتایج آزمون آنوا در سطح ۹۵ درصد اطمینان می‌باشد. در مورد مقایسه دو روش تأمین مالی مشارکت عمومی-‌خصوصی و بودجه دولت از نظر تأثیر بر شاخص‌های توسعه، همانند آنچه که در آزمون تحلیل واریانس بدست آمد، تفاوت معنادار آماری وجود نداشت.

نتایج حاصل از آزمون انوا و کروسکال-والیس برابری ضرایب تأثیر روش تأمین مالی مشارکت عمومی-‌خصوصی با روش تأمین مالی بودجه دولتی بر توسعه را رد نمی‌کند ولی برابری ضرایب اثرگذاری روش تأمین مالی مشارکت عمومی-‌خصوصی با روش‌های تأمین مالی اخذ وام بانکی، فروش اوراق مشارکت و فروش سهام بر توسعه را رد می‌کند. لذا این تفاوت به دست آمده را می‌توان مورد آزمون حداقل اختلاف معنادار قرار داد. نتایج آزمون حداقل اختلاف معنادار حاکی از آن است که تفاوت تأثیر روش تأمین مالی مشارکت عمومی-‌خصوصی با روش‌های تأمین مالی اخذ وام بانکی، فروش اوراق مشارکت و فروش سهام بر توسعه در سطح معناداری۹۵ درصد پذیرفته می‌شود.

 

نتیجه‌گیری

سرمایه و به تبع آن سرمایه‌گذاری نقش کلیدی در فرآیند توسعه کشور‌ها دارد به نحوی که بسیاری از اندیشمندان توسعه مثل دوسوتو، کمبود سرمایه را عامل عدم بهبود توسعه معرفی می‌کنند. بررسی روش‌های تأمین مالی نشان داد، روش‌های تأمین مالی مشارکت عمومی-‌خصوصی و بودجه دولت، تفاوت معناداری در اثرگذاری بر توسعه ندارند ولی اخذ وام بانکی، فروش اوراق قرضه و فروش سهام تفاوت معناداری با مشارکت عمومی-‌خصوصی از نظر تأثیرگذاری بر توسعه دارند.

تحقّق اهداف توسعه هدف غایی و نهایی اقدامات دولت‌ها و دولتمردان است به نحوی که ماندگاری نظام‌های دموکراتیک به میزان توفیق حکمرانان در تحقق این اهداف بستگی دارد. کشورهای در حال توسعه همیشه با کمبود و عدم کفایت سرمایه برای انجام اقدامات توسعه‌ای خود مواجه هستند. روش مشارکت عمومی-‌خصوصی میتواند علاوه بر کاهش کسری بودجه دولت و ممانعت از مداخله بی‌مورد دولت در امور اقتصادی با استفاده از مدیریت، سرمایه و دانش فنی بخش‌خصوصی این سرمایه را در جهت افزایش مشارکت ایشان در منافع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی به کار گیرد. تأکید زیادی وجود دارد که در ایران نقش و سهم روش تأمین مالی مشارکت عمومی-‌خصوصی در پروژه‌های ملی افزایش یابد. شواهد تجربی و مطالعات نظری از جمله این مطالعه تأکید زیادی بر تفاوت معنادار این روش تأمین مالی بر توسعه نسبت به سایر روش‌های تأمین مالی دارند. اقدامات قانونی و توان اجرایی کشور باید در راستای تقویت و بسط حضور این روش تأمین مالی باشد.

 

فهرست منابع

– احمدی، فضل‌ا…، خدیجه نصیریانی، پروانه اباذری (۱۳۸۷) تکنیک دلفی: ابزاری در تحقیق، آموزش در علوم پژشکی، صفحات۱۷۵-۱۹۲٫

– بالسادات، سیدرضا نقی، محمد عباس جوادی (۱۳۸۸) روش دلفی، کتاب ماه علوم اجتماعی شماره۲۷صفحات۷۰-۷۸

– بنار، شکرا… (۱۳۹۵) تأمین مالی خارجی پروژه‌های شهری و کارآیی خدمات شهری (مطالعه موردی: شهرداری تهران) رساله دکتری رشته اقتصاد، دانشگاه پیام نور تهران.

– پرسش بین، علی(۱۳۹۱) قراردادهایPPPi و کاربرد آن در توسعه زیرساخت‌ها، پنجمین همایش مالیه شهرداری، مشکلات و راهکار‌ها با رویکرد اقتصاد مقاومتی.

– توکلی، حسین، محمد فیاض، مریم حسین‌نژاد (۱۳۹۲) بررسی عملکرد طرح‌های مرتع‌داری استان خراسان‌رضوی با رویکرد دلفی فازی و مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد۳۷، شماره۱ صفحه۵۰

– جعفری، نیلوفر، غلامعلی منتظر (۱۳۸۷) استفاده از روش دلفی فازی برای تعیین سیاست‌های مالیاتی کشور پژوهشهای اقتصادی، دوره۸، شماره۱، صفحات۹۱تا۱۱۴٫

– جعفری صمیمی، احمد، حسن زرین اقبال، محمد رضا زیبایی، کاوه درخشانی درآبی (۱۳۹۵) بررسی تطبیقی اقتصاد بخش عمومی در الگوی اقتصادی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و دولت‌های رفاه، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) سال شانزدهم، شماره اول، صفحات۷۵-۴۱

– Akulloa، Diana Maatb; Harro، Walsc، Arjen E.J.(2017) An institutional diagnostics

of agricultural innovation; public-private partnerships and smallholder production in Uganda، NJAS – Wageningen Journal of Life Sciences، ۷۱ (۲۰۱۷) ۳۵۶–۳۷۱

– Alagh، Y.K.(2010). The food، water and energy interlinkages for sustainable development in India. South Asian Survey، ۱۷(۱): ۱۵۹-۱۷۸٫

– Barbier، E.B. and Cox، M. (2003).Does economic development lead to mangrove

loss? a cross‐country analysis. Contemporary economic policy، ۲۱(۴): ۴۱۸-۴۳۲٫

– Besley ،Timothy; Ghatak، Maitreesh، (۲۰۱۷) Public–private partnerships for the

provision of public goods: Theory and an application to NGOs ، Research in Economics 71 (2017) 356–۳۷۱

– Bj€arstig ،Therese ; Camilla Sandstr€om (2017) Public-private partnerships in a

Swedish rural context – A policy tool for the authorities to achieve sustainable rural

development? Journal of Rural Studies 49 (2017) 58e68.

– Bloom، D.E.، Canning، D. and Sevilla، J. (2004). The effect of health on economic