جزئیات «برنامه ملی هوش‌مصنوعی»؛ از اشتراک داده بین دستگاهی تا ساخت GPU !

طرحی با عنوان برنامه ملی هوش‌مصنوعی کلید خورده که سه حوزه حکمرانی داده، زیرساخت پردازشی و نیروی انسانی را مورد توجه قرار داده است. نیما شمساپور؛ در گفتگو با مهر، در تشریح طرح جامع اقدام مشترک ملی برای هوش‌مصنوعی که پیش از این معاون علمی رئیس‌جمهور درباره آن خبر داده بود، اظهار کرد: با تصمیم‌گیری […]

طرحی با عنوان برنامه ملی هوش‌مصنوعی کلید خورده که سه حوزه حکمرانی داده، زیرساخت پردازشی و نیروی انسانی را مورد توجه قرار داده است. نیما شمساپور؛ در گفتگو با مهر، در تشریح طرح جامع اقدام مشترک ملی برای هوش‌مصنوعی که پیش از این معاون علمی رئیس‌جمهور درباره آن خبر داده بود، اظهار کرد: با تصمیم‌گیری معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور در دوره جدید، بنابر این شد که موضوعات مربوط به هوش‌مصنوعی خروجی محور باشد و بر این اساس طرحی تحت عنوان طرح جامع اقدام مشترک ملی برای هوش‌مصنوعی کلید خورد و سه حوزه «توانمندسازی نیروی انسانی»، «زیرساخت» و «داده» در این طرح مورد توجه و تأکید قرار دارد. مدیر برنامه ملی هوش‌مصنوعی معاونت علمی برنامه نخست ذیل این طرح جامع را توانمندسازی نیروی انسانی عنوان کرد و در این باره، گفت: با توجه به کاربردپذیری هوش‌مصنوعی و از سوی دیگر افزایش نرخ مهاجرت نیروی انسانی باید برنامه‌هایی برای توانمندسازی نیروی حوزه هوش‌مصنوعی در دستور کار داشته باشیم. دنیا طی ۱۰ سال آینده با توجه به تحولاتی که در حوزه هوش‌مصنوعی در حال رخ دادن است، تغییر خواهد کرد و یکی از اهداف ما این است که افراد بتوانند از این تغییر بیش‌ترین استفاده را در راستای اهداف اقتصادی و… خود داشته باشند. شمساپور؛ آموزش و آشنایی افراد با حوزه هوش‌مصنوعی را موضوعی مهم عنوان کرد و افزود: در همین راستا قرار است با کمک معاونت علمی، دانشگاه‌ها و آکادمی‌های صنعتی، مسیرهای شغلی را تعریف می‌کنیم که در این مسیر نهایتاً متخصصان حوزه هوش‌مصنوعی تربیت می‌شوند. از آنجا که هوش‌مصنوعی در همه ابعاد از جمله تصمیم‌گیری‌ها، زندگی شخصی و… مؤثر است، برنامه کلی ما این است که افرادی که در حوزه تخصصی هوش‌مصنوعی نیستند، در حوزه خودشان از این فناوری استفاده کنند.

حمایت از پایان‌نامه‌های مرتبط با فناوری هوش‌مصنوعی

دانش‌آموخته دکتری دانشگاه تهران، درباره برنامه عملیاتی در حوزه توانمندسازی نیروی انسانی در حوزه هوش‌مصنوعی توضیح داد و گفت: در حال‌حاضر معاونت علمی در حوزه آموزش حمایت‌هایی را در دستور کار خود دارد از جمله اینکه اساتیدی که کرس‌هایی در مورد هوش‌مصنوعی دارند و به دانشجویان آموزش می‌دهند، مورد حمایت قرار دارند ولی قرار است این طرح در برنامه ملی هوش‌مصنوعی با یک چشم انداز بزرگ‌تری اجرا شود. همچنین اقدام دیگری که معاونت علمی در دستور کار خود دارد، حمایت از پایان‌نامه‌های مرتبط با فناوری هوش‌مصنوعی است اما اینکه این اقدامات ذیل یک چشم انداز بزرگ‌تر، کلی‌تر و خروجی محور قرار بگیرد، هدف اصلی برنامه ملی هوش‌مصنوعی است. کار برنامه ملی هوش‌مصنوعی، کار ستادی نیست و ما به دنبال برنامه ریزی، هماهنگی و خروجی گرفتن در حوزه هوش‌مصنوعی هستیم.

امکان اشتراک‌گذاری داده بین سازمان‌ها

وی برنامه دوم ذیل برنامه ملی هوش‌مصنوعی را موضوع حکمرانی داده عنوان کرد و گفت: در بخش‌های مختلف کشور همه در حال تولید دیتا هستند؛ به‌طور مثال بانک مرکزی یا شرکت‌های زیر مجموعه آن، اپراتور‌ها و در مجموع در حوزه‌های بهداشت، آموزش، صنعت و… دیتای زیادی در حال تولید است. یکی از موضوعات اصلی این است که این دیتا‌ها معمولاً به دلایل امنیتی و هک شدن بین سازمان‌های مختلف به اشتراک گذاشته نمی‌شود، اینکه یک حکمرانی دیتا داشته باشیم و اقتصاد اطلاعات را در نظر بگیریم و دیتا‌ها را بی‌نام‌سازی کنیم تا امکان اشتراک‌گذاری آن بین سازمان‌ها وجود داشته باشد، کمک می‌کند که آینده تصمیم‌گیری و آینده کاربردی‌سازی هوش‌مصنوعی به وضعیت بهتری برسد. شمساپور؛ با اشاره به تدوین اسنادی در معاونت درخصوص نحوه اشتراک‌گذاری دیتا‌ها بین سازمان‌ها و شرکت‌ها، گفت: اسنادی مرتبط با حکمرانی داده در حوزه هوش‌مصنوعی در معاونت علمی در حال تدوین است که در آینده منتشر خواهد شد البته باید توجه داشت که منظورمان در این مدل، حکمرانی با استفاده از دیتا نیست بلکه هدف این است که با چه راهکارهایی دیتا و اطلاعات ذخیره و به اشتراک گذاشته شود و مدل فنی آن به چه صورت باشد. ما قرار است اسنادی را منتشر کنیم که سازمان‌های مختلف اعم از بخش دولتی و خصوصی با توجه به سیاست‌گذاری اقتصادی که انجام می‌دهیم، انگیزه‌ای برای اشتراک‌گذاری دیتای خود داشته باشند. مدیر برنامه ملی هوش‌مصنوعی معاونت علمی، در ادامه درخصوص کاربرد دیتا در حوزه هوش‌مصنوعی در ۱۰ سال آینده توضیحاتی ارائه داد و گفت: دیتا در حوزه سلامت به افراد کمک می‌کند که با هزینه کمتر چطور به ارتقا سلامت خود کمک کنند، به‌طور مثال اگر فردی مبتلا به یک بیماری است و در ژن‌های فرد دیده شده که پدر و مادر او هم این بیماری را داشته‌اند، می‌توان با دیتا پیش‌بینی کرد که این بیمار بعد از ۴۰ سالگی چه عملیات پیشگیرانه‌ای را باید انجام دهد و به او هشدارهایی در این باره داده خواهد شد. وی ادامه داد: مثال دیگر اینکه در حال‌حاضر با استفاده از دیتا و هوش‌مصنوعی در دنیا تجویز دارو شخصی‌سازی شده است به این صورت که ممکن است یک دارو برای فردی مؤثر باشد اما در فرد دیگری همان دارو تأثیری نداشته باشند و در این مدل، شاهد هستیم که هوش‌مصنوعی هزینه‌ها را کاهش داده است. هوش‌مصنوعی و دیتا در شخصی‌سازی در حوزه اقتصادی و مالی بسیار کاربرد دارد و می‌تواند اعتبار افراد را پیش‌بینی کند و ریسک‌های افراد را بداند و به افراد کمک می‌کند که مدیریت مالی بهتری داشته باشند. همچنین هوش‌مصنوعی در تصمیم‌گیری مبتنی بر دیتا در حکمرانی نیز کاربرد دارد و وزرا، مدیران و سیاست‌گذاران و… می‌توانند برای گرفتن تصمیمات خود یک دستیار داشته باشند و درباره تصمیمات روزمره که تعدادشان هم زیاد است، سوالات خود را بپرسند. در واقع وجود دیتا‌ها می‌تواند تصمیم‌گیری درست با دقت بالا به مدیران ارائه دهد. حالا فرض کنید اگر نتوانیم به این کاربرد‌ها دسترسی پیدا کنیم، عقب‌ماندگی ما در حوزه‌های هوش‌مصنوعی قطعی است. این دانش‌آموخته دکتری دانشگاه تهران، ادامه داد: درخصوص بحث اشتراک گذاری دیتا معاون علمی رئیس‌جمهور تاکنون جلسات و نشست‌هایی را با بخش‌خصوصی، سازمان‌های مختلف و نهادهای ذی ربط داشته‌اند و نظرات آن‌ها در این رابطه اخذ شده است. در ضمن حتماً درباره اسنادی که ذیل برنامه ملی هوش‌مصنوعی تدوین خواهد شد، نظرات آن‌ها را قبل از قطعی شدن جویا خواهیم شد. شمساپور؛ برنامه سوم را بحث زیرساخت‌های حوزه هوش‌مصنوعی عنوان کرد و افزود: در پنج، شش سال اخیر در دنیا میلیارد دلار‌ها هزینه زیرساخت و توسعه مدل‌های هوش‌مصنوعی شده است. مارک زاکربرگ برنامه‌نویس رایانه، بنیان‌گذار متا و یکی از مؤسسان فیس‌بوک گفته است در آینده‌ای نه چندان دور تن‌ها محدودیت گسترش هوش‌مصنوعی برق است و این بدان معناست که زیرساخت فقط پردازنده گرافیکی یا GPU نیست و برق هم حائزاهمیت است. ما در تلاش هستیم برنامه‌ای بین نهادهای مختلف تنظیم کنیم که از یک سو خود نهاد‌ها انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش GPU را پیدا کنند و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری شأن در این بخش را با سایر نهاد‌ها به اشتراک بگذارند تا هر نهادی برای خودش یک دیتاسنتر و یا ظرفیت پردازشی راهاندازی نکند.

همگرایی بین نهادهای مختلف برای به اشتراک‌گذاری زیرساخت‌های پردازشی هوش‌مصنوعی

مدیر برنامه ملی هوش‌مصنوعی معاونت علمی وظیفه برنامه ملی هوش‌مصنوعی را ایجاد همگرایی بین نهادهای مختلف برای به اشتراک گذاری زیرساخت‌های پردازشی هوش‌مصنوعی عنوان کرد و گفت: به‌طور مثال فرض کنید وزارت بهداشت اگر یک زیرساخت پردازشی راه‌اندازی کرد، دانشجویان، دانشگاه‌ها و کسب‌وکارهای دانش‌بنیان هم امکان بهره‌برداری از آن را داشته باشند. معتقدم اگر سرمایه‌گذاری بلندمدت خوبی در این حوزه شکل گیرد، می‌توان آینده هوش‌مصنوعی را خوب توصیف کرد. مدل‌های هوش‌مصنوعی در حال بزرگ‌تر شدن هستند و به زیرساخت بزرگ‌تری نیاز داریمو با توجه به اینکه کشورهای دیگر این زیرساخت‌‌ها را به اشتراک نمی‌گذارند، لازم است زیرساخت خودمان را در کشور ایجاد کنیم. وی همکاری‌های بین‌المللی در حوزه هوش‌مصنوعی و همچنین همکاری با ایرانیان متخصص در حوزه هوش‌مصنوعی در خارج از کشور را از دیگر محورهای مورد توجه در معاونت علمی بیان کرد و گفت: برنامه ما این است که با کشورهایی که در حوزه هوش‌مصنوعی پیشرو و همراه ما هستند، همکاری مشترک داشته باشیم که این همکاری‌‌ها هزینه عملیاتی را بسیار کاهش می‌دهد. به‌طور مثال وقتی یک کشور در یک بخشی، پنج سال کار تحقیق و توسعه انجام داده و به نتیجه رسیده، ما می‌توانیم با هزینه کمی از آن خروجی استفاده کنیم. شمساپور؛ در پایان اعلام کرد که اسنادی ذیل برنامه ملی هوش‌مصنوعی در حوزه‌های توانمندسازی، حکمرانی دیتا و زیرساخت‌های پردازشی تدوین و منتشر خواهد شد.