توسعه ریال دیجیتال و تلاش برای بازمهندسی نظام نظارتی

نعیمه افشاری- رئیس کل بانک‌مرکزی، گفت: امروز ما در تلاش برای توسعه ریال دیجیتال و بازمهندسی نظام نظارتی پرداخت و مبادلات در کشور هستیم. به گزارش مناقصه‌مزایده، محمدرضا فرزین؛ در افتتاحیه یازدهمین همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت که با عنوان زیست‌بوم بانکداری هوشمند؛ حکمرانی دیجیتال و نظارت فناورانه در حال برگزاری است، گفت: این همایش فرصت مناسبی است تا سیاست‌‌ها و نقاط قوت و ضعف خود را مرور کنیم و با آن‌ها آشنا شویم. وی افزود: نظام بانکی ایران در حال‌حاضر از مجموعه‌ای از نقاط قوت و ضعف برخوردار است که خوشبختانه شبکه پرداخت ما یکی از نقاط قوت است و شبکه شتاب در کشور ما نیز با قدرت پردازش دو ثانیه امروز یکی از بهترین شبکه‌های پرداخت در منطقه است. رئیس کل بانک‌مرکزی، ادامه داد: امروز با توجه به توسعه سریع فناوری در این حوزه به ویژه هوش‌مصنوعی، باید هم در این حوزه ارزیابی لازم را داشته و هم برای آن برنامه‌ریزی کنیم. همچنین از آنجایی که با تحریم روبه‌رو هستیم در تعاملات بین‌المللی بیش‌ترین چالش‌‌ها را داریم. فرزین؛ گفت: با این حال اقداماتی در حوزه نظام‌های پرداخت، انجام داده‌ایم که طراحی سامانه acu یکی از این اقدامات است. این پیام رسان یک جایگزین برای سوئیفت است و از استانداردهای سوئیفت نیز برخوردار است که از دهم مهر امسال کار خود را آغاز کرده است.

توسعه همکاری‌‌ها در بریکس

وی ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات ما توسعه روابط بانکی در حوزه بریکس بوده است. این بلوک سهم بزرگی در اقتصاد جهانی دارد و افزایش سهم ارزهای محلی در معاملات ارزی اعضای بریکس، تقویت همکاری کشورهای عضو در حوزه نظام‌های پرداخت از استراتژی‌های آن است. رئیس کل بانک‌مرکزی خاطرنشان کرد: اتصال شبکه پرداخت ایران به شبکه میر روسیه یکی از اقدامات اخبار است که شامل سه مرحله می‌شود که در حال‌حاضر سامانه در حال کار کردن است و چهار بانک ایرانی به آن متصل شده و چهار بانک دیگر در حال اتصال به این شبکه هستند. فاز دوم این اتصال، امکان استفاده‌ گردشگران روسی از سیستم خودپرداز در ایران است و مرحله سوم شامل امکان بهره‌برداری شهروندان ایرانی از سیستم‌های پوز در روسیه می‌شود. فرزین؛ افزود: در این رابطه با بانک‌مرکزی روسیه توافق شده که مبنای تسویه نرخ ارز توافقی در مرکز مبادله ایران باشد و در نهایت اکوسیستم نظام پرداخت با روسیه طراح ریزی شده است و آماده گسترش این نوع همکاری با دیگر کشورهای منطقه هستیم.

لزوم تقویت ریال دیجیتال

وی در رابطه با موضع ریال دیجیتال، خاطرنشان کرد: ریال دیجیتال یکی اولویت‌های بانک‌مرکزی است که می‌تواند کارایی و اثربخشی سیستم پرداختی کشور را گسترش دهد. در حال‌حاضر ۲۳ کشور در حال مطالعه بر روی ارز دیجیتال ملی خود هستند و ما نیز در حال مطالعه و کار بر روی این موضوع هستیم و به صورت آزمایشی در جزیره کیش ریال دیجیتال فعال است و ما در تلاش هستیم ریال دیجیتال را تقویت کرده و در کشور گسترش دهیم. رئیس کل بانک‌مرکزی، گفت: موضوع دیگر، به رمز پول‌‌ها باز می‌گردد. امروز رمز پول‌‌ها در جهان توسعه سریعی داشته و استفاده بسیاری از این ابزار می‌شود با این حال قاعده‌گذاری در حوزه رمز پول‌‌ها کار بسیار سختی است. در طرف دیگر، در حوزه مقررات‌گذاری، موضوع رمز پول‌‌ها و مسئله تحریم باعث می‌شود بتوانیم در حوزه تجارت استفاده مطلوبی داشته باشیم. فرزین؛ ادامه داد: در قانون جدید بانکداری بانک‌مرکزی نحوه مقررات‌گذاری مربوط به رمز پول‌‌ها پیش‌بینی شده است. برای مثال نظارت بر کارگزاران رمز پول‌‌ها چگونه باشد، بنابراین باید با احتیاط سیاست‌گذاری کرد. چراکه مسائل پیچیده زیادی در این زمینه وجود دارد. وی ادامه داد: طبق آخرین آمار امروز ۲۱۸ کارگزار در این حوزه داریم که تراکنش ماهانه آن ۳۵ همت است و روزانه ۱۰ میلیون تراکنش دارند. بنابراین در رابطه با معاملات، ما به‌عنوان مقام پولی نگران این موضوع هستیم که مبادلاتی صورت نگیرد که مقرراتی بر آن ناظر نباشد و امروز به دنبال آن هستیم که بانک‌ها چارچوب مشخصی در حوزه فینک‌‌ها داشته باشند.

لزوم باز مهندسی نظام نظارتی

رئیس کل بانک‌مرکزی، تأکید کرد: ما در بانک‌مرکزی در حوزه نظارت دچار مشکل هستیم، بانک‌مرکزی باید یک مدل مشخص در حوزه نظارت و اشراف داشته باشد و امروز استانداردهای ناهمگون بین بانک‌ها یکی از مشکلات ما است. همچنین نظارت ما امروز با هوشمندی فاصله دارد و این یک نقد مناسب در این رابطه است. فرزین؛ افزود: در سال‌های اخیر حجم حملات سایبری به نظام بانکی و مالی بسیار شدت یافته و ما باید تلاش کنیم پایداری شبکه و امنیت داده‌های خود را توسعه داده و تقویت کنیم. وی در پایان با اشاره به موضوع صدور گواهی امضای الکترونیک، گفت: اخیراً در تاریخ ۳۰ آبان ماه مجوز صدور گواهی امضای الکترونیک اخذ شده که در حوزه بانکداری الکترونیکی و فناوری می‌تواند نقش مطلوبی داشته باشد. همچنین در حوزه هوش‌مصنوعی، یکی از ابزارهای پیشرفت برای ما هوش‌مصنوعی است که باید نظارت خود در حوزه پولشویی را از طریق هوش‌مصنوعی تقویت کنیم و امیدواریم بتوانیم این فعالیت را ارتقاء ببخشیم.

تنها ۲۵ درصد بازیگران اکوسیستم مالی با هم تعامل دارند

در ادامه این همایش، معاون فناوری‌های نوین بانک‌مرکزی، گفت: امروز تنها ۲۵ درصد بازیگران این اکوسیستم با هم تعامل دارند و باید گفت که سیستم‌‌ها به صورت پراکنده در حال کار هستند. نوش‌آفرین مومن‌واقفی؛  معاون فناوری‌های نوین بانک‌مرکزی که با محور اصلی زیست‌بوم بانکداری هوشمند؛ حکمرانی دیجیتال و نظارت فناورانه، برگزار شد، گفت: امروز، بحث ما زیست‌بوم فناوری مالی است که اگر به آن توجه نکنیم با مشکلاتی روبه‌رو خواهیم شد. با این حال در کل، امروز زیست‌بوم فناوری مالی ما کارایی لازم را دارد. وی گفت: برای رسیدن به یک چشم‌انداز مشترک اکوسیستمی نوآورانه راهی جز همکاری در سایه یک رقابت همکارانه وجود ندارد. امروز تنها ۲۵ درصد بازیگران این اکوسیستم با هم تعامل دارند و باید گفت که سیستم‌‌ها به صورت پراکنده در حال کار هستند و در معنای واقعی از مفهوم اکوسیستم بی‌شک دور هستیم. این معاون بانک‌مرکزی، گفت: امروز در بخش‌های دیگر این اکوسیستم، بخش‌های فناورانه کوچکی نیز وجود دارند که به نحوی نوآوری‌‌ها در فضای مالی را خلق می‌کنند. واقفی؛ با ارائه آماری از سال گذشته، گفت: تعداد تراکنش‌‌ها در شبکه شتاب به ۷۰ میلیارد، در سامانه شاپرک ۴۹ میلیارد، ساتنا ۸۹ میلیون، پایا سه میلیارد و سیصد میلیون و چکاوک ۹۸ میلیون چک تبادلی پردازش شده است. این معاون بانک‌مرکزی، افزود: در دهه ۷۰ اولویت بیشتر بر روی سامانه‌های جامع بنکینگ بود اما امروز اولویت توسعه سکو‌ها است و باید به توسعه زیست‌بوم بانکداری دیجیتال دست یابیم. بنابراین توسعه رگ‌تک‌‌ها بانکداری باز و سندباکس‌‌ها و سوبتک‌‌ها در دستور کار قرار دارد. واقفی؛ ادامه داد: همانطور که گفته شد در بخش زیست‌بوم سرمایه‌گذاری روند خوبی را طی کرده‌ایم با این حال در بحث نوآوری در جایگاه مطلوبی قرار نداریم و به عبارتی ر مدل اکوسیستم‌های مالی عقب هستیم همچنین در بحث تنوع در جایگاه زیست‌بوم فناوری مالی نیازمند تنوع بخشیدن به این موضوع هستیم. وی با تشریح سه محور اصلی در اکوسیستم فناوری مالی، گفت: کلان روندها، نظام فناوری مالی و آشیانه فناوری، سه محور اکوسیستم فناوری مالی در کشور هستند که باید تعامل میان آن‌ها در دستور کار قرار بگیرد. همچنین، در حوزه رگولاتوری بانک‌مرکزی، سه سیاست کلان باید دنبال شود. اول اینکه در حوزه سندباکس باید اقدامات مختلفی برای گسترش دامنه‌های موضوعی و تعداد فراخوان‌‌ها صورت بگیرد. معاون فناوری‌های نوین بانک‌مرکزی، افزود: همچنین ما به یک هاب نوآوری در حوزه نوآوری مالی نیاز داریم چرا که مدل کسب‌وکار سودآور با بهره‌وری بالا تا امروز در این حوزه تعریف نشده است. براین اساس عدم توجه به موقع به حوزه بانکداری باز، موجب عقب ماندن حوزه تنظیم‌گری و نظارت نسبت به پیشرفت‌های فنی است. واقفی؛ گفت: موضوع دیگر در رابطه با اولویت‌‌ها در حوزه فناوری‌های مالی به بحث ریال دیجیتال باز می‌گردد. در حال‌حاضر دوره آزمایشی ریال دیجیتال به پایان رسیده و در حال برنامه‌ریزی برای توسعه و افزایش کاربردهای آن هستیم. وی ادامه داد: همچنین بحث پرداخت‌های بین‌المللی پروژه اتصال شبکه شتاب به میر با موفقیت انجام شده و در حال‌حاضر نزدیک به ۷۵ درصد بانک‌های منتخب کشور در پروژه میرشتاب فعالیت دارند و تا پایان دی‌ماه ۳۰ درصد از فعالان پذیرندگی را نیز به این پروژه اضافه خواهیم کرد تا از فروشگاه‌های کشور نیز امکان خرید با کارت بانکی روسیه فراهم شود. معاون فناوری‌های نوین بانک‌مرکزی، خاطرنشان کرد: در حال‌حاضر تمام بانک‌های کشور پذیرنده و ۱۶ بانک پذیرنده و صادرکننده چک الکترونیکی هستند و تا پایان سال امیدواریم کل شبکه بانکی بتواند در زمینه چک الکترونیک به‌طور کامل فعالیت داشته باشد.

حرکت به سمت بانکداری هوشمند انکارناپذیر است

رئیس پژوهشکده پولی و بانکی نیز، در تشریح محورهای همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت، گفت: امروز حرکت به سمت بانکداری هوشمند انکارناپذیر است. کوروش پرویزیان؛ در افتتاحیه یازدهمین همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت که با عنوان زیست‌بوم بانکداری هوشمند؛ حکمرانی دیجیتال و نظارت فناورانه در حال برگزاری است، گفت: امروز انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸، صنعت بانکی به تنهایی بیش از ۲۰ درصد از کل هزینه‌ جهانی در حوزه هوش‌مصنوعی را به خود اختصاص دهد. با این وجود اهمیت تبدیل داده به ارزش از طریق فناوری هوش‌مصنوعی و یا همان خلق ارزش در نسل چهارم بانکداری، مستلزم شکل‌گیری نوعی از «نگرش اکوسیستمی» در صنعت بانکداری است. وی افزود: در نتیجه نقش زیست‌بوم‌‌ها در تحول دیجیتال و حرکت به سمت بانکداری هوشمند انکارناپذیر و فراهم کردن زمینه برقراری تعامل سازنده میان بازیگران مختلف زیست‌بوم مؤلفه‌ای ضروری و قطعی است. نگرش اکوسیستمی، بانک‌ها را در سطحی فراتر از یک کسب‌وکار انفرادی و در قالب عضوی از یک شبکه به‌هم‌پیوسته از بازیگران مرتبط در نظر می‌گیرد. در این نگرش اعتقاد بر این است که عملکرد هریک از اعضا بر سرنوشت کل زیست‌بوم اثر دارد و این مفهوم در حوزه بانکداری و خدمات مالی به پدیده مهمی تبدیل شده است. رئیس پژوهشکده پولی و بانکی، ادامه داد: تعامل هوش‌مصنوعی و نظارت بانکی از دو دیدگاه مختلف قابل بررسی است. دیدگاه اول، کاربرد فناوری‌های داده محور در زمینه تقویت و کارایی سیستم‌های نظارت بانکی است. دیدگاه دوم، مسئله ریسک‌‌ها و مخاطراتی است که در نتیجه استفاده از فناوری‌ هوش‌مصنوعی در صنعت خدمات مالی و بانکی امکان ظهور و بروز دارد. پرویزیان؛ اظهار کرد: در سال‌های اخیر اقدامات رو به رشدی در حوزه بسترسازی و فراهم آوردن زیرساخت‌های قانونی در توسعه هوش‌مصنوعی و بانکداری هوشمند انجام شده است که تصویب سند ملی هوش‌مصنوعی جمهوری اسلامی ایران در خرداد ماه امسال توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و به دنبال آن مصوبه تأسیس مرکز هوش‌مصنوعی شبکه بانکی با هدف پیاده‌سازی راهکارهای هوش‌مصنوعی در صنعت بانکداری بخشی از این تلاش‌‌ها در حوزه قانونی محسوب می‌شود. وی افزود: طبق بند الف ماده ۴ قانون جدید بانک‌مرکزی، تنظیم‌گری در حوزه رمزپول‌‌ها و نظارت بر مبادله آن‌ها در چهارچوب قوانین مربوط نیز به‌عنوان یکی وظیفه برعهده نهاد ناظر قرار داده شده است. لذا با توجه به تأکید مقام ناظر بر رفع خلأهای قانونی در حوزه رمزپول‌‌ها و دارایی‌های دیجیتال، یکی از محورهای کلیدی همایش امسال است.