با برنامه ریزی می توان سیلاب را مهار کرد

با برنامه ریزی می توان سیلاب را مهار کرد

باز باران بی‌محابا می‌زند بر برف و صحرا

یادم آرد روزگار ساروی مردی که طغیان

خانه و کاشانه‌اش را کرده ویران

امسال با ورود توده‌هایی باران‌زا به کشور، پس از چند سال کم‌باران موجب شادی همه مردم و به ویژه‌ کشاورزان شده بود.

امیدواریم با لطف خداوند، این‌گونه بارندگی‌‌ها در زمستان و بهار آینده نیز ادامه یابد، ولی موضوع قابل توجه این است که نزولات جوی در بخش‌های کوهستانی به صورت برف انباشته شده و ذوب برف‌‌ها به سرعت انجام گرفته و جریان آنها وارد شبکه آبراهه‌ها و مسیل‌‌ها و رودخانه‌ها می‌گردند. چنان‌چه همزمان با ذوب برف، بارندگی‌های با دمای بیش از صفر درجه سانتی‌گراد نیز ببارند، احتمال وقوع سیلاب‌های سهمگین در آبراهه‌ها و مسیل‌‌ها و رودخانه‌ها قطعی خواهد بود.

هنوز به یاد دارم در سال گذشته طغیانی موجب تخریب و فروریختن ساختمان مسکونی یک هموطن مازندرانی شده و کاشانه‌اش را نابود کرد. چند سال پیش هم شاهد بارندگی‌هایی بودیم که در منطقه قمصر و قهرود کاشان موجب جان باختن تعدادی از هموطنان بود و دارایی‌ها و دام‌های دامداران را تلف کرد. بدیهی است که در رسانه‌های عمومی، تنها بخش ناچیزی از تخریب‌‌ها و خسارت‌ها وارد شده به مردم گزارش می‌شود.

لازم است یادآور شویم که خسارت‌های فوق بر اثر بارندگی‌های پرشدت و با دوام کوتاه صورت گرفته، در حالی که در سال جاری ذوب برف‌‌ها همراه با نقش بارندگی‌های زمستانه و بهاری در دامنه‌های بلند مشرف به شهرها، سیلاب‌های مداوم چند روزه با تواتر جریان بیشینه و کمینه خواهد بود که اثر تخریبی آنها به مراتب چندین برابر خسارت‌های جانی و مالی ریزش‌های کوتاه‌مدت بارندگی را خواهد داشت. به علاوه این‌گونه سیلاب‌‌ها هزینه‌های هنگفتی را به دولت برای بازسازی اماکن تخریب شده تحمیل می‌نماید.

طی سال‌های گذشته در مناطق مختلف کشور تعداد این‌گونه سیلاب‌‌ها بسیار زیاد بوده و آمار سیلاب‌های مخرب اماکن با تاریخ وقوع و برآورد میزان خسارت مالی و جانی و تلفات دام‌های حاشیه‌نشینان رودخانه ثبت شده و در اختیار می‌باشد.

امسال از نیمه دوم بهمن ماه در مسیل‌‌ها و سرشاخه‌های واقع در بخش پربرف کوهستانی در جنوب عرض جغرافیایی ۳۲ درجه در حوضه آبریز رودخانه‌های جاری در دامنه‌های غربی رشته‌کوه زاگرس مانند کرخه، دز، کارون، جراحی و زهره امکان طغیان وجود داشت و از نیمه اول اسفندماه رودخانه و مسیل‌های جاری در شمال عرض جغرافیایی ۳۲ درجه در مسیل‌های واقع در رشته‌کوه‌های زاگرس و البرز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و سرشاخه‌های قطور چای، اهرچای و رودخانه‌های سرآب قزل‌اوزن و سفیدرود و مسیل‌های منتهی به گیلان و مازندران احتمال وقوع سیلاب‌های سهمگین وجود دارد.

از سال‌های قدیم در اصفهان مرسوم بود که سرمیراب منطقه در دوره مشخصی از زمستان به ارتفاعات کوهرنگ عزیمت می‌کرده و با تخمین میزان انباشت برف، به کشاورزان اطلاع می‌داد که اراضی زیر کشت را چه مقدار توسعه دهند. این رسم بسیار ارزشمند و هوشمندانه بود؛ ولی امروز که امکان عزیمت به بخش‌های کوهستانی پر برف و اندازه‌گیری پهنه برفی کوهستان‌ها با سهولت توصیف‌ناپذیری فراهم است. آیا مسؤولین وزارت نیرو و ستاد مقابله با حوادث غیرمترقبه اقدام جدی در این زمینه نموده‌اند؟ امروز و حتی ۲۰ سال پیش با اندازه‌گیری ارتفاع برف، چگالی برف و میزان آب حاصل از توده‌های برفی در حوضه‌های معروف صورت می‌گیرد.

در سال‌های اخیر با اندازه‌گیری و برف‌سنجی در چند نقطه از یک حوضه آبریز و سپس با بهره‌گیری از سیستم نقشه‌برداری GPS و GIS امکان تخمین میزان انباشت برفی حوضه‌های آبریز فراهم بوده و با سهولت تخمین سیلاب‌های حاصله از انباشت برفی حوضه‌های آبریز فراهم بود و سیلاب‌ حاصله از انباشت برف‌‌ها نیز امکان‌پذیر می‌باشد.

لذا پایش ذخیره برفی، تخمین سیلاب ناشی از آن از ۱۵ بهمن‌ماه در حوضه‌های سیلابی باید انجام گیرد و آمار میزان سیلاب به مدیران ادارات ذی‌ربط و اهالی شهر‌ها و اماکنی‌ که در معرض خطر سیلاب هستند، اعلام گردد.

در این صورت از صدمات طغیان‌ها به جان و مال مردم و هزینه‌های سنگینی که دولت برای جبران خسارت‌های حاصله می‌پردازد کاسته شده و صحنه‌های غم‌انگیزی که مردم و جامعه را متأثر می‌سازد، کاهش خواهد یافت.

 

لذا در این دوره که وظیفه ستاد مقابله با بحران حوادث غیرمترقبه بسیار حساس و سنگین می‌باشد، و پایش مناطق بحرانی و پهنه‌های سیلابی با دقت انجام نمی‌گیرد به دلایل فوق پیشنهاد می‌گردد که هرساله عوامل مسؤول و ذی‌ربط ستاد مقابله با حوادث غیرمترقبه از نیمه دوم دی‌ماه تلاشی مستمر با همکاری وزارت نیرو و سازمان‌های آب‌منطقه‌ای که دارای اقیانوسی از آمار و اطلاعات سیلاب‌های مخرب در سطح کشور همراه با تاریخ وقوع آنها و خسارت‌های جانی و مالی وارده به مردم را در اختیار دارند، پیگیری نموده و بستر مقابله با این پدیده طبیعی را ایجاد و فراهم نمایند.