نگاهی به قراردادهای طرح و ساخت به همراه تأمین مالی

نگاهی به قراردادهای طرح و ساخت به همراه تأمین مالی

امیرحسین ورشاویان – غلامعلی فروغی

استفاده فزاینده از قراردادهای طرح، تأمین کالا، ساخت به همراه تأمین مالی در پروژه‌های اخیر و اقبال فراوان مناقصه‌گران به این نوع از قراردادها ضرورت بازبینی قانون برگزاری مناقصات را بیش از پیش نمایان می‌سازد. در این مقاله با توجه به تجربه نگارنده در برگزاری مناقصات بزرگ و ملی مانند مناقصه طرح شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس (پل خلیج فارس) مواردی که به نظر نگارنده شامل نواقص قانونی مزبور می‌باشد به‌صورت عمومی ذکر گردیده است.

مقدمه

قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه‌های آن به عنوان مرجع مناقصه‌گران و مناقصه‌گزاران در کلیه مناقصات کشور از جمله قوانینی می‌باشد که بایستی با توجه به نیازهای کشور و کارفرمایان دولتی همواره مورد بازنگری و به‌روزرسانی گردد. مدت زمانی است که قراردادهای طرح و ساخت به همراه تأمین مالی (EPCF/ EPC+F) به عنوان یکی از قراردادهای مورد توجه مناقصه‌گزاران طرح و ساخت به همراه تأمین مالی مورد توجه قرار گرفته است. عوامل متعددی در ورود این قراردادها در پروژه‌های کشور دخیل می‌باشند که توضیح این عوامل در این مجال نمی‌گنجد.

این مقاله در بردارنده دستورالعمل‌های تهیه و تسلیم پیشنهادات تأمین مالی توسط مناقصه‌گران و خلاصه‌ای از شیوه موردنظر برای ارزیابی چنین پیشنهاداتی است که با توجه به نیاز روزافزون کارفرمایان به این نوع از قراردادها ضروری است در قانون برگزاری مناقصات مدنظر قرار گیرد و به نحوی شایسته در این قانون اعمال گردد.

۱- پیشنهادات تأمین مالی

به عنوان یک راهنمای کلی، کارفرما اولویت را به پیشنهادات تأمین مالی خواهد داد که مبتنی بر حداکثر ارزش حجم انجام کار توسط طرف‌های ایرانی و پایین‌ترین هزینه‌های تبعی تأمین مالی باشد. مناقصه‌گران می‌باید شیوه پیشنهادیشان برای سازماندهی و ساختار‌بندی تأمین مالی قرارداد را ذکر نمایند. چنین اطلاعاتی می‌بایست در بردارنده جزییات فرد مسؤولی که به نمایندگانی از بنگاه‌های تأمین مالی، بانک‌ها یا دیگر مؤسسات (که از این به بعد تأمین کننده مالی خوانده خواهند شد) در مذاکرات مربوط به قرارداد شرکت می‌کند، بوده و نقش و میزان مسؤولیت وی را در چنین مذاکراتی قید نموده باشد.

۲- اطلاعات مربوط به تسهیلات تأمین مالی

اطلاعات زیر می‌بایست توسط مناقصه‌گزار برای تسهیلات مالی پیشنهادی ارایه گردد‌‌:

۱-۲- عناصر مرتبط با پیشنهاد مناقصه

عناصر ذی مدخل در تأمین مالی و اجرای پروژه باید به تفکیک نقش و مسؤولیت هر یک شامل موارد زیر معرفی و ارایه شوند.

۱- پیمانکار

۲- کارگزار تجهیز منابع مالی (Financial Arranger)

۳- تأمین کننده منابع مالی

۴- ضامن

۵- بیمه‌گر

۶- بانک عامل یا کارگزار

۲-۲- منابع مالی (Finance)

منابع فاینانس و تأمین کنندگان (تأمین کننده) مالی مسؤول تنظیم فاینانس‌ها می‌بایست مشخص گردد این اطلاعات شامل نام، آدرس، شماره تلفن و نماینده ارشد هر یک از تأمین کنندگان مالی می‌شود.

۳-۲- مبلغ فاینانس

مبلغ فاینانس می‌بایست مشخص گردد. این مبلغ بایستی به‌صورت درصدی از هزینه‌های پروژه براساس برآورد مناقصه‌گر و سهم مناقصه‌گزار براساس مصوبات شورای اقتصاد عنوان گردد. از آنجا که مصوبات شورای اقتصاد در بودجه کشور تأمین اعتبار می‌گردد، لذا به منظور جلوگیری از ایجاد وقفه در روند پروژه ضروریست برآورد مناقصه‌گزار تا حد امکان به هزینه‌های واقعی پروژه نزدیک باشد.

۲-۴- شکل و روش تأمین مالی

شکل و روش تأمین مالی باید مشخص گردد. به عنوان مثال‌‌:

– اعتبار صادراتی (خریدار – فروشنده)

– تأمین مالی از محل درآمد پروژه

– تأمین مالی از منابع بین‌المللی

– تأمین مالی براساس ساختار

– تأمین مالی از بازار سرمایه

– انتشار اوراق

– تأسیس صندوق

– تأمین مالی از منابع اختصاصی

۵-۲- مستند سازی

شکل مستنداتی که به فاینانس ترتیب اثر خواهد داد بایستی توصیف گردد.

۶-۲- ارز

پیشنهادات تأمین مالی می‌بایست به یورو، دلار آمریکا یا به ارزی که مورد قبول بانک مرکزی جمهوری سلامی ایران باشد، ارایه گردد.

۷-۲- برنامه بازپرداخت

اطلاعات زیر می‌بایست با عنایت کافی به پیش نیازهای مناقصه‌گزار و مناقصه‌گر برای دوره ساخت ارایه گردد‌‌:

– مدت اعتبار تأمین مالی از شروع تا خاتمه تسویه حساب

– تاریخی که اولین قسط سررسید خواهد شد.

– تعداد و فواصل بازپرداخت وام

– نحوه پرداخت حق بیمه

– نحوه بازپرداخت بهره و دیگر هزینه‌ها

۸-۲- نرخ بهره و نحوه تعیین آن

هزینه‌های مربوط به تسهیلات تأمین مالی و این که آیا این میزان ثابت یا شناور می‌باشد می‌بایست ذکر شود. در صورتی که هزینه تسهیلات پیشنهادی، هزینه‌ای ثابت می‌باشد. اطلاعات زیر بایستی ارایه گردد‌‌:

– هزینه‌های بهره و مبنای محاسبات این هزینه‌ها

– تعداد روزهای سال برای محاسبه هزینه تسهیلات

– سایر هزینه

در صورتی که هزینه تسهیلات پیشنهادی به‌صورت هزینه شناور باشد، اطلاعات توصیف شده در قسمت‌های اول و دوم در بالا می‌بایست ارایه گردیده و اطلاعات اضافی زیر نیز برای هر یک از ارزهای پیشنهادی ارایه شود‌‌:

– هزینه مرجع برای محاسبه هزینه تسهیلات (۳ یا ۶ ماه LIBOR یا مبانی دیگر). در صورتی که LIBOR به عنوان هزینه مرجع در نظر گرفته شود با توجه به متغیر بودن این نرخ بایستی مبنای زمانی محاسبه (زمان ارایه پیشنهاد، زمان پرداخت، زمان عقد قرارداد و یا هر مبنای زمانی دیگر) به وضوح ذکر گردد.

– هر نوع «مابه‌التفاوت» قابل پرداخت برای یا قابل کسر از هزینه مرجع

– اجرت، کارمزد و مخارج

سطح مبنای محاسبات و شرایط پرداخت دستمزدها، پاداش‌ها و هر نوع هزینه مرتبط با فاینانس می‌بایست مشخص گردد. در صورتی که هر یک از این دستمزدها، حق‌العمل‌ها، پاداش‌ها و مخارج را بتوان تأمین مالی نمود، این مسأله بایستی به تفضیل توضیح داده شود.

۹-۲- تأمین مالی کردن هزینه‌های تسهیلات در طی ساخت

پیشنهاد تأمین مالی بایستی ذکر نماید که آیا می‌توان هزینه‌های تسهیلات را که سررسید آنها قبل از شروع بازپرداخت می‌باشد تأمین مالی نمود.

۱۰-۲- قانون حاکم

قانون حاکم در مورد فاینانس طبق توافق تعیین خواهد شد.

۱۱-۲- استفاده و برداشت از منابع تأمین مالی

برنامه برداشت و استفاده از تأمین منابع مالی تخصیصی باید به گونه‌ای و برای مدتی باشد که اجرای پروژه را طبق زمان‌بندی عملی نماید.

۱۲-۲- ضمانت

ضمانت قرارداد تأمین مالی بر مبنای تضمین وزارت امور اقتصادی و دارایی و طبق فرمتی که بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و اعتبار دهنده توافق می‌شود خواهد بود.

۱۳-۲-شرایط حاکم بر نحوه اجرایی شدن فاینانس

شرایط اصلی که می‌بایست قبل از اجرایی شدن فاینانس برآورده گردند می‌بایست ذکر گردد.

۱۴-۲- شرایط یا توافقات دیگر

جزییات مربوط به شرایط یا توافقات عمده دیگر می‌بایست در مستند‌سازی وام آورده شود.

۱۵-۲- ضمانت کردن و تشکیل سندیکا

هرگونه ضمانت یا تمهیدات مربوط به تشکیل سندیکا می‌بایست توصیف شود.

چنین تمهیداتی می‌باید در بردارنده مسؤولیت مشترک و فردی و شرکت‌کنندگان و در برگیرنده رضایت کارفرما باشد. محدوده قطعیت تشکیل سندیکا و هویت مشارکت‌کنندگان باید ارایه شود.

۳- تسلیم پیشنهادات تأمین مالی

پیشنهادات تأمین مالی بخش اساسی از مناقصه را تشکیل داده و می‌بایست مطابق با دستورالعمل‌های مشخص و معینی تحویل گردند. پیشنهادات تأمین مالی می‌بایست به روشنی و به‌طور جداگانه در پاکت‌ها لاک و مهر شده قرار داده شده باشند. از آنجا که پیش شرط لازم جهت اجرایی شدن پروژه‌هایی که هزینه‌های آنها از طریق تأمین مالی پیش‌بینی گردیده است، صحت و اعتبار پیشنهاد تأمین مالی می‌باشد، بنابراین گشایش پاکت‌ها فاینانس و قبول یا رد پیشنهاد فاینانس بایستی پیش شرط لازم جهت گشایش پاکت‌های تضمین، پیشنهاد فنی و پیشنهاد مالی باشد. در صورت دم قبول پیشنهاد فاینانس سایر پاکت‌ها ارسال شده از طرف مناقصه‌گر بایستی عینا و بدون گشایش به مناقصه‌گر بازگردانده شود. همچنین شواهدی دال بر اختیارات مقام امضاکننده نامه و برنامه‌های تأمین مالی از طرف تأمین کننده مالی بایستی ارایه گردد.

۴- ارزیابی پیشنهادات تأمین مالی

برای ارزیابی پیشنهادات مناقصه و پیشنهادات تأمین مالی، کارفرما بایستی اقدام به تهیه یک مدل مالی برای هر یک از پیشنهادات تأمین مالی نماید. در این مدل فاکتورهای زیر محاسبه و به کار برده خواهد شد‌‌:

۱-۴- خالص ارزش فعلی هزینه‌های مالی

با توجه به زمان اجرای پروژه، دوره تنفس پیشنهادی، دوره بازپرداخت اصل و سود وام و نرخ سود و هزینه‌های مالی، پیشنهادات همسان‌سازی می‌شوند تا با اعمال نرخ‌های تأمین مالی پیشنهادی هر شرکت کننده در مناقصه ارزش فعلی هزینه‌های مالی برای کلیه پیشنهادات در زمان معین محاسبه شوند. پیشنهادی که ارزش فعلی کم‌تری داشته باشند در رتبه بالاتر از جهت انتخاب برنده قرار می‌گیرد.

۲-۴- تطابق با مقررات ارزی کشور در زمینه تأمین مالی خارجی

در این فاکتور پیشنهادات از جنبه انطباق با مقررات و سیاست‌های ارزی بانک مرکزی (شامل سقف نرخ‌ها، مبانی محاسبه نرخ‌ها، مقررات واردات، تضمینات مورد درخواست، درصد تأمین مالی از کل پروژه، قبول متون استاندارد بانک مرکزی و….‌) مقایسه شده و امتیازبندی می‌شوند.

۳-۴- انطباق با مقررات بین‌المللی

تحت این فاکتور، پیشنهادات از جنبه قابل عمل بودن، انطباق با مقررات بین‌المللی من‌جمله مقررات تحریم، اطمینان از تداوم و استقرار اعتبار قرارداد تأمین مالی و عدم توقف تأمین مالی در طول اجرای پروژه، راه‌های جایگزین در صورت مواجهه با شرایط بازدارنده، با یکدیگر مقایسه شده و امتیاز‌بندی می‌شوند.

۴-۴- امکان تأمین مالی ساخت داخل

با توجه به قانون حداکثر استفاده از توان فنی، مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات، به منظور صدور خدمات مصوب ۲۲/۱۲/۱۳۷۵ پیشنهادات دریافتی از این جنبه نیز با یکدیگر مقایسه می‌شوند و درجه‌بندی می‌شوند.

کلیه پیشنهادات تأمین مالی واصله با توجه به امتیازات کسب شده درجه‌بندی شده و در نهایت با توجه به اولویت‌های مناقصه‌گزار، پیشنهاد برتر جهت عقد قرارداد انتخاب خواهد گردید.

نتیجه گیری

آنچه که در بالا ذکر گردید تنها بخشی از فرایند انتخاب پیشنهاد تأمین مالی می‌باشد که به نظر نگارنده بایستی در قانون برگزاری مناقصات و دستورالعمل‌های مربوطه به نحوی شایسته اعمال گردد. با توجه به مدل‌های مختلفی که برای تأمین مالی پروژه‌ها متصور می‌باشد، تصمیم‌گیری در مورد مدل مالی مناسب و نحوه تأمین مالی مناسب پروژه موضوعی در خور توجه می‌باشد که با توجه به ورود گسترده قراردادهای طرح و ساخت به همراه تأمین مالی بایستی مدنظر متولیان امر قرار گیرد.  لذا بازنگری قانون برگزاری مناقصات و اعمال فاکتور تأمین مالی در این قانون ضروری می‌باشد.

 

منبع: مجموعه مقالات و نظرات نخستین هم‌اندیشی سراسری نقد و بررسی قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه‌های آن- پاییز ۹۰