دلیل تمایل خودروسازان به عرضه در بورس کالا چیست؟

با توجه به موضوع عرضه خودرو به بورس کالا که پس از مدتی دوباره نُقل محافل خودرویی شده است، اما باید دید که علت اصلی این تمایلات به عرضه خودرو در بورس کالا از کجا نشأت می‌گیرد و عمده‌‌ترین دلیل آن چه موضوعی خواهد بود. به گزارش مناقصه‌مزایده به نقل از فارس، صبوری‌دیلمی؛ کارشناس اقتصادی، […]

با توجه به موضوع عرضه خودرو به بورس کالا که پس از مدتی دوباره نُقل محافل خودرویی شده است، اما باید دید که علت اصلی این تمایلات به عرضه خودرو در بورس کالا از کجا نشأت می‌گیرد و عمده‌‌ترین دلیل آن چه موضوعی خواهد بود. به گزارش مناقصه‌مزایده به نقل از فارس، صبوری‌دیلمی؛ کارشناس اقتصادی، درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا، گفت: لازم است چند نکته اساسی مورد توجه قرار بگیرد. ماهیت بورس کالا به این صورت است که برای اقلام همگن مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ یعنی کالا‌ها باید از نظر ویژگی‌‌ها و کیفیت تفاوت چندانی با هم نداشته باشند. همچنین باید بازار آن کالا از نظر عرضه و تقاضا متعادل باشد. در این شرایط، بورس کالا می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای تنظیم بازار هر کالا عملکرد کامل خود را ارائه کند که مشکل کمبود کالا و یا به عبارتی دیگر کمبود عرضه در مقابل تقاضا وجود داشته باشد، مسلماً عرضه کالا در بورس کالا می‌تواند با افزایش قیمت‌ها همراه باشد. صبوری‌دیلمی؛ افزود در سال‌های گذشته که خودرو در بورس کالا عرضه شد، شرکت‌های خودروساز و برخی صاحب‌نظران در این بازار اعتقاد داشتند که استفاده از بورس کالا جهت عرضه خودرو، در طی زمان و عرضه خودرو در چند نوبت، شاهد کاهش تدریجی قیمت‌ها بوده‌ایم. اما به نظر می‌رسد واقعیت ماجرا درخصوص حمایت خودروسازان از عرضه خودرو در بورس کالا، مسئله قیمت‌گذاری خودرو توسط شورای‌رقابت و تلاش این شرکت‌ها جهت یافتن راهکاری جهت خلاص شدن از قیمت‌گذاری دستوری است. به عبارت دیگر مشکل اصلی خودروسازان در شرایط فعلی قیمت‌گذاری دستوری خودرو توسط شورای‌رقابت است. این موضوع از دو جنبه قابلیت بررسی دارد. اول اینکه؛ در شرایط فعلی قیمت‌گذاری دستوری خودروهای تولیدشده توسط شرکت‌های تولیدکننده خودروی داخلی به‌عنوان قیمت سقف در نظر گرفته می‌شود و براساس آموزه‌های اقتصادی هر نوع تعیین قیمت سقف که با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان کالا‌ها صورت می‌پذیرد، منجر به ایجاد بازارسیاه در بازار شده و در نهایت بازار با صف‌های خرید مواجه خواهد بود. این شرایط عیناً در بازار خودرو قابل مشاهده است. از طرف دیگر، شورای‌رقابت به دلیل فقدان رقابت کافی در صنعت خودرو، اقدام به قیمت‌گذاری خودروهای تولیدی شرکت‌های داخلی می‌کند و در شرایط فعلی که شرکت‌های خودروساز داخلی با رقیبی در بازار مواجه نیستند، عدم قیمت‌گذاری نیز چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. بنابراین درخصوص خودرو با مشکلی مواجهیم که راهکارهای اتخاذ شده در هر صورت به نفع مصرف‌کنندگان نهایی نیست. از طرف دیگر ایجاد بازار سیاه و شکل‌گیری صف در بازار نیز منافعی را نصیب دلالان و سفته‌بازان در بازار خواهد کرد.  به عبارتی، در این شرایط هم تولیدکنندگان منافعی را از دست داده و هم مصرف‌کنندگان متضرر می‌شوند. در این شرایط مسلماً مصرف‌کنندگان از شرایط بازار ناراضی بوده و از طرف دیگر خودروسازان و فعالان صنعت خودرو برای رهایی از قیمت‌گذاری شورای‌رقابت، پیشنهاداتی مانند عرضه خودرو در بورس کالا را مطرح می‌کنند. همان‌گونه که قبلاً اشاره شد، اگرچه با عرضه خودرو در بورس کالا شاهد محدود شدن قیمت‌ها در بازار بودیم اما در این مدت نیز میان قیمت‌های خودرو در کارخانه و بازار بورس تفاوت قابل‌توجهی وجود داشت. البته همانگونه که در ابتدای مطلب اشاره شد، انتظار هم همین بود که عرضه خودرو در بورس کالایی چندان از لحاظ تغییرات قیمتی مؤثر نباشد زیرا مسئله عرضه محدود خودرو و امکان مدیریت بازار توسط تولیدکننده کمافی‌السابق ادامه داشت. با این اوصاف عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند به رسالت و به‌طور کلی ماهیت بازار بورس ضربه بزند. البته اشاره مجدد به این نکته نیز ضروری است که قیمت‌گذاری خودرو به دلیل انحصاری بودن این کالا از سوی شورای‌رقابت صورت می‌گیرد. وی درخصوص اینکه آیا اجرای سیاست عرضه خودرو در بورس در مقابل عدم اجرای آن منافع بیشتری را نصیب مصرف‌کننده می‌کند نیز، اضافه کرد: در نگاه اول همان‌طور که قبلاً بیان شد، شاهد شکل‌گیری صف‌های خرید در بازار بوده‌ایم و قیمت‌ها در بازار غیررسمی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافت. بنابراین به‌طور خلاصه اشاره می‌شود که یکی از مشکلات اساسی درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا، کمبود میزان تولید خودرو در کشور است. با توجه به تولید محدود خودرو در کشور، عرضه آن در بورس کالا و شکل‌گیری صف‌های خرید در این بازار می‌تواند به افزایش قیمت‌ها منجر شود. به نظر می‌رسد برای حل اساسی این مشکل، باید افزایش رقابت در صنعت خودرو به‌عنوان یک هدف باید مورد توجه قرار گیرد. با عنایت به اینکه در کوتاه‌ مدت امکان افزایش عرضه تولیدات داخلی به بازار وجود ندارد، یکی از راهکار‌ها می‌تواند افزایش واردات خودروهای خارجی و عرضه همزمان خودروهای داخلی و وارداتی در بازار باشد. این سیاست با هدف جبران کمبود عرضه خودرو در بازار به‌عنوان یک سیاست کارآمد می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. در بازار نیز می‌توان شرایط را به‌گونه‌ای تنظیم کرد که تولیدکنندگان داخلی ملزم به عرضه حداقل میزان خاصی از تولیدات در بورس باشند. به عبارت دیگر، خودروسازان برای آغاز این فرآیند باید متعهد شوند که در مجموع ماهانه بخش قابل‌توجهی از تولیدات خود را در بازار عرضه می‌کنند. با عنایت به اینکه در حال‌حاضر قیمت‌هایی از سوی شورای‌رقابت تعیین شده است، قیمت ‌عرضه و یا قیمت‌های آغازین باید قیمت تعیین شده توسط شورای‌رقابت باشد. البته ایراداتی به روش فعلی واردات خودرو وارد است، در حال‌حاضر شرایط به‌گونه‌ای است که درخصوص خودروهای وارداتی نیز از فرآیند قرعه‌کشی استفاده می‌شود. با این اوصاف، ادامه این فرآیند نیز چندان به نفع مصرف‌کنندگان نهایی نبوده و بسیاری از متقاضیان خودروهای وارداتی نیز از این لحاظ مغبون خواهند شد. در حال‌حاضر مشاهده می‌شود که قیمت خودروهای وارداتی در کشورهای دیگر و حتی کشورهای همسایه دارای تفاوت قابل‌توجه با قیمت ریالی خودرو‌ها در بازارهای داخلی است. به عبارتی دیگر مصرف‌کنندگان مجبورند خودروهای وارداتی را با قیمت‌هایی بالاتر از قیمت‌های واقعی خریداری کنند. بدیهی است؛ اگر فضایی آزادتر برای واردات خودرو ایجاد شود، با استفاده از منابع ارزی افراد در خارج از کشور، با نظارت دقیق و کنترل بانک‌مرکزی، می‌توان خودروهای تولیدی شرکت‌های خارجی را با شرایط مناسب‌تری وارد کرد. البته با هدف افزایش رقابت در بازار خودرو، باید تعرفه‌های فعلی با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد. دیلمی؛ درباره تعرفه واردات خودرو نیز، افزود: در حال‌حاضر، تعرفه‌های سنگین واردات خودرو و محدودیت‌های دیگری که درخصوص نحوه واردات خودرو وجود دارد، نه‌تنها مشکلات بازار داخلی را کاهش نداده، بلکه به رقابت‌پذیری بازار آسیب زده است. خوشبختانه مجلس در تصویب بودجه سال آینده به کاهش تعرفه‌های خودرو موافقت کرده است که می‌تواند به کاهش قیمت‌ها و افزایش رقابت در بازار کمک کند. اما هنوز تعرفه‌های در نظر گرفته بسیار قابل‌توجه بوده و موانع غیرتعرفه‌ای دیگری نیز وجود دارد که به هر صورت هزینه واردات خودرو را افزایش خواهد داد. مباحثی مانند لزوم وجود نمایندگی خودرو وارداتی در کشور، اسقاط خودرو فرسوده در قبال واردات خودرو و… به‌عنوان موانع غیرتعرفه‌ای منجر به افزایش قیمت خودروهای وارداتی شده و براین اساس همان‌گونه که اشاره شد، معادل ریالی قیمت خودروهای وارداتی به مراتب بیشتر از قیمت این خودرو‌ها در سایر کشور‌ها خواهد بود. مسلماً اگر موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای کاهش یابند، واردات خودروهای خارجی تسهیل شده و با افزایش عرضه خودروهای خارجی خودروسازان داخلی مجبور به رقابت در قیمت و کیفیت خواهند شد. بدیهی است؛ زمانی که خودرو به میزان کافی عرضه شود و بازار با مازاد تقاضا روبه‌رو نباشد، دیگر بحث‌هایی درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا یا چگونگی تعدیل قیمت در بازار آزاد وجود نخواهد داشت. در چنین شرایطی، مصرف‌کنندگان می‌توانند خودرو را به راحتی از خودروساز یا نمایندگی‌های هر خودروساز دریافت کنند. مانند شرایطی که پیش‌روی خریداران و متقاضیان خودرو در سایر کشور‌ها قرار دارد. وی همچنین درخصوص دیگر عرضه خودرو در بورس کالا در کشورهای دیگر نیز، بیان داشت: با اشاره به این نکته نیز ضروری است که اگر بورس کالا به‌عنوان راهکاری بهینه در عرضه کاربرد داشت، حتماً این موضوع در کشورهای دیگر نیز اجرایی می‌شد. در بسیاری از کشورهای جهان، عرضه خودرو به صورت رقابتی انجام می‌شود و مصرف‌کنندگان می‌توانند به‌طور مستقیم از خودروسازان خودروی مورد تقاضای خود را خریداری کنند. در بیشتر کشورها، رقابت در بازار خودرو بسیار شدید است و سیاست‌هایی که در حال‌حاضر با هدف حمایت از خودروسازان داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مدت‌هاست که در سایر کشور‌ها رخت بربسته و مناسب است این شرایط در ایران نیز ایجاد شود، تنها در این صورت است که مسائل و مباحث فعلی از بین خواهد رفت.