آیا حمایت از تولید موبایل گزینشی است؟!

روند تولید موبایل در کشور هنوز شفاف نیست؛ تولیدکنندگان معتقد هستند که این حمایت‌ها از گروه تولیدکنندگان و واردکنندگان خاصی صورت می‌گیرد زیرا اگر حمایتی باشد، همه به یک اندازه از این حمایت‌ها منتفع نمی‌شوند. از طرفی به نظر می‌رسد موضوع واردات به صورت ODM همچنان شفاف نیست که این روند، تحت چه عنوان وارد می‌شود. به گفته مدیر اجرایی موبایل وکال، ODM از آنجایی که نوعی انتقال دانش است می‌تواند نوعی تولید باشد. به گزارش پیوست، واردات موبایل به سه شکل SKD، CBU و ODM انجام می‌شود اما هنوز سیاست‌های دولت برای هرکدام از این‌ها به صورت تفکیک شده مشخص نیست و در هر دولت این سیاست‌‌ها به شکلی تغییر می‌کند. در حال‌حاضر همچنان مشخص نیست که دولت نسبت به واردات به شکل ODM چه نگاهی دارد. درباره موضوع تولید داخلی، ستار هاشمی؛ وزیر ارتباطات، گفت: «بحث تولید داخل یکی از مأموریت‌های جدی وزارت ارتباطات است که طبیعتاً ما آن را پیگیری می‌کنیم. اگر مردم از محصولاتی که در کشور تولید می‌شود رضایت داشته باشند و نیازهای مردم تأمین شود، ما از آن تولیدات حمایت می‌کنیم. وزارت ارتباطات از تولیداتی حمایت نمی‌کند که حال مردم را بد کند.» وزیر در مراسم افتتاحیه تلکام نیز تأکید کرده بود که حمایت از تولید داخلی گوشی‌های موبایل نباید موجب عقب‌ماندگی فناوری در کشور شود. او گفت: هنگام حمایت از تولید داخل نباید انحصار ایجاد شود چرا که انحصار به اولین بخشی که آسیب می‌زند بخش تحقیق و توسعه است چرا که این تصور ایجاد می‌شود یک بازار انحصاری و تضمین شده در اختیارش قرار دارد. یکی از موضوعات قابل‌توجه در تولید موبایل داخلی آن است که تاکنون تولیدات داخلی نتوانستند در میان مردم جایگاهی به‌دست آورند. بسیاری از فروشندگان موبایل می‌گویند که اگر گوشی موبایل ایرانی را در ویترین خود قرار می‌دهند برای این است که یا سبد محصول‌شان تکمیل شود یا توزیع‌کنندگان برای اینکه برخی از برند‌ها را در اختیار آن‌ها قرار دهند آنان را ملزم به خرید گوشی ایرانی می‌کنند.

شرکت‌های بزرگ وام و حمایت نمی‌خواهند

در همین خصوص، رضا قربانی؛ رئیس کمیسیون تولید انجمن موبایل ایران، گفت: هیچ اراده‌‌ای از سمت دولت برای تولید موبایل داخلی وجود ندارد و در حد شعار است. او گفت که در حال‌حاضر امتیاز ویژه فقط برای واحدهای تولیدی فرودگاه پیام است اگر تولیدکننده در این مکان فعالیت تولیدی انجام دهد، امکانات ویژه‌ای به او تعلق می‌گیرد. از طرفی حمایت از کارخانه‌هایی که قبلاً وجود داشته‌اند و تجربه این فعالیت را دارند تقریباً صفر است. به همین دلیل به نظر می‌رسد دولت نمی‌خواهد از تولید موبایل حمایت کند، بلکه می‌خواهد از محل خاصی حمایت کند. رئیس کمیسیون تولید انجمن موبایل ایران، با اشار به این موضوع که هیچ حمایتی از تولیدکننده‌های واقعی صورت نمی‌گیرد توضیح داد: نه تنها حمایتی در راستای سیاست تولید داخل وجود ندارد، بلکه عده‌ای می‌خواهند که این موضوع عملی نشود. به برخی از تولیدکنندگان که در مجموعه پیام هستند، وام با بهره چهار درصد با سه سال تنفس داده‌اند که موبایل تولید کنند اما تا الان هیچ موبایلی بیرون نیامده است. او ادامه داد: برخی از شرکت‌های بزرگ وام و حمایت نمی‌خواهند و فقط می‌خواهند کالاهایشان از گمرک ترخیص شود. ما در یک ماه حدود ۳۰ بار واردات انجام دادیم اما نتوانستیم قطعات تولیدی را وارد کنیم. ما یک شرکت خارجی هستیم و به کل دنیا کالا می‌فروشیم اما الان بعد از حدود ۱۲ سال آمده‌ایم ایران و به ما گفته‌اند که می‌توانید فقط یک میلیون دلار موبایل تولید کنید؛ اما طبیعتاً نمی‌شود خط موبایل را برای یک میلیون دلار راه انداخت. ما درخواست کرده‌ایم که از سهمیه ۱۰۰ میلیون دلاری واردات ما کم کنند و ۲۰ میلیون دلار به سهیمه تولید بدهند که قطعات را وارد کنیم می‌گویند امکانش نیست. پس حمایت صرفا شعار است و اگر حمایتی هم صورت گیرد از کسانی است که می‌دانند به تولید نمی‌رسند. امیر اسحاقی؛ مدیر اجرایی هلدینگ آرکا (موبایل وکال)، درباره همین موضوع ، گفت: هنوز سیاست‌‌ها به صورت مشخص و شفاف برای صنف ما مشخص نشده است. در حال‌حاضر افراد زیادی در صف CBU هستند. افرادی که در بحث SKD و CKD، مونتاژ و تولید داخل فعالیت می‌کنند با مشکلات جدی مواجه هستند. در حال‌حاضر موضوع ODM اصلاً شفاف نیست و امیدواریم کارگروه ملی بین وزارت ارتباطات، وزارت صمت و بانک‌مرکزی تشکیل شود که قواعد را روشن کنند. او با اشاره به واردات به صورت ODM گفت: ODM یک تکنولوژی است که فرد بتواند توانایی خلق ارزش‌افزوده مثل تماس تصویری داشته باشد. مثلا گوشی جدید ما تکنولوژی ۵G  دارد اما اینکه نوع نگاه حاکمیت به این موضوع چیست، مشخص نیست. در حال‌حاضر گوشی‌های ODM مانند کالاهای وارداتی وارد کشور می‌شود و از سهمیه واردات بازرگان استفاده می‌کنند. به گفته اسحاقی؛ تا الان هیچ حمایتی از سمت دولت صورت نگرفته است و کاملاً واردات محور است. اما به دلیل دانشی که در بحث سیستم عامل انجام می‌شود و توانایی طراحی که دارد، می‌شود گفت بخشی از فرآیند تولید در دل آن انجام می‌شود و کم‌کم عمق می‌گیرد و وارد کشور می‌شود.

روند واردات ODM شفاف نیست

رئیس کمیسیون تولید انجمن موبایل ایران، اشاره کرد که تمام برندهای مطرح در دنیا مثل ریلمی، شیائومی و سامسونگ موبایل‌های زیر ۱۰۰ دلار را به صورت ODM وارد می‌کنند. او گفت: این ادعا را می‌شود کرد که در ایران موبایلی تولید کرد که دقیقاً کیفیت موبایل‌های مطرح را با قیمت ارزان‌تر داشته باشد. زیرا ارزش برند روی هر موبایل متفاوت است اما یک برند ایرانی می‌تواند با عدد پایین‌تر این کار را انجام دهد و در نتیجه مصرف‌کننده با قیمت پایین‌تر خرید کند. به گفته قربانی، ODM به معنی Original Design Manufacturing (تولیدکننده طرح اصلی) است؛ در این نوع واردات بحث تولید و طراحی است. من این نوع واردات را تأیید می‌کنم اما نه عیناً به‌عنوان تولید داخل. در نهایت قرار بر این شد که ODM بین تولید داخل و واردات قرار بگیرد. شروع تولید هم باید از برندینگ باشد که کار درستی است؛ درواقع ODM گامی به سمت تولید است اما دقیقاً شبیه تولید در داخل با آن برخورد نمی‌شود. مدیر اجرایی هلدینگ آرکا (موبایل وکال) با دسته‌بندی انواع واردات توضیح داد: سه دسته کالا در موبایل وجود دارد؛ CKD و SKD که این سرهم‌بندی نوعی تولید است و حاکمیت باید حمایت کند زیرا سرمایه‌گذاری سنگینی شده است. فرآیند دیگر ODM است که مابین CKD و SKD و آخری CBU است؛ ODM ارزش‌افزوده‌ای خلق می‌کند که می‌شود در بحث تولید دانش و نرم‌افزار به آن توجه و از آن حمایت کرد. بحث سوم نیز CBU است. در نهایت باید این نگاه شفاف شود تا فعالان صنف ما بدانند که چه کاری باید انجام شود تا بتوانند برنامه‌ریزی کنند اما الان این نگاه وجود ندارد.