تصدیع و اثر آن بر زمان و هزینه پروژه: تحلیل و بررسی

          مجموعه حقوق تطبیقی پیمانکاری     هیأت تحریریه مؤسسه حقوق احداث تحت الگوی استراتژیست حمید حسین‌زاده تصدیع و اثر آن بر زمان و هزینه پروژه: تحلیل و بررسی   تصدیع در پروژه‌های احداث، پدیده‌ای است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تغییرات در قرارداد، شرایط پیش‌بینی‌نشده، و یا حتی […]

 

 

 

 

 

مجموعه حقوق تطبیقی

پیمانکاری

 

 

هیأت تحریریه مؤسسه حقوق احداث

تحت الگوی استراتژیست حمید حسین‌زاده

تصدیع و اثر آن بر زمان و هزینه پروژه: تحلیل و بررسی

 

تصدیع در پروژه‌های احداث، پدیده‌ای است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تغییرات در قرارداد، شرایط پیش‌بینی‌نشده، و یا حتی سوء‌مدیریت باشد و بهره‌وری را کاهش داده، هزینه و زمان اجرا را افزایش دهد و حتی منجر به اختلافات حقوقی شود. در این یادداشت، منشأ و اثر انواع تصدیع، و راهکارهای مدیریت این چالش‌ها، بررسی می‌شود.

 

 

الف. در باب منشأ تصدیع

۱- ازدحام بیش از حد

تصدیع بیشتر می‌تواند ناشی از ازدحام بیش از حد باشد، که ممکن است ناشی از دستورالعمل‌های ضعیف یا تلاش برای تسریع برای جبران زمان از دست‌رفته برنامه باشد، در نتیجه نیاز به چندین تخصص برای کار همزمان در مناطق کوچک و محدود است. فضای ناکافی برای کار مؤثر معمولاً منجر به کاهش بهره‌وری برای همه تخصص‌های درگیر می‌شود.

۲- اثر برنامه‌ریزی ناکافی کارفرما

اتکای پیمانکار به برنامه‌ریزی کارفرما یا مدیر پروژه/ احداث وی، کارفرما را در صورت مدیریت نادرست برنامه‌ریزی، در برابر موارد ادعای تصدیع آسیب‌پذیر می‌کند. به عنوان مثال، اگر یک پیمانکار برق برای توالی نصب‌های الکتریکی در یک ساختمان چند طبقه در طبقات پایین به بالا به برنامه کارفرما متکی باشد، کارفرما باید اطمینان حاصل کند که کارهای سازه‌ای، عمرانی، نصب پنجره، دیوار خشک و مکانیکی قبلی در هر طبقه به ترتیب و برنامه‌ریزی‌شده که پیمانکار برق کار خود را بر اساس آن برنامه‌ریزی کرده است، پیش می‌رود. اگر کار قبلی دوباره توالی‌یابی شود به طوری که پیمانکار برق نتواند کار خود را به روشی منظم انجام دهد، پیمانکار برق می‌تواند به طور موجهی از کارفرما درخواست جبران هزینه‌های اضافی نیروی کار خود را که ناشی از اتلاف بهره‌وری نیروی کار به دلیل چنین تصدیعی بوده، داشته باشد.

۳- عدم موفقیت کارفرما در هماهنگی کار سایر پیمانکاران

به طور مشابه، در پروژه‌هایی که کارفرما چندین پیمانکار را برای انجام کار استخدام می‌کند، کارفرما یا مدیر پروژه/احداث آن باید کار همه پیمانکاران را هماهنگ کند تا در عملکرد سایر پیمانکاران تداخل و تصدیع ایجاد نکنند. یک مثال رایج، اتکای یک پیمانکار به کارفرما برای هماهنگی جابه‌جایی و حفاظت از تأسیساتی است که از محل کار عبور می‌کنند توسط پیمانکار دیگر است. عدم آماده‌سازی محل کار برای ساخت و ساز با حذف موانع تأسیساتی ممکن است منجر به موارد ادعای تصدیع عمده توسط پیمانکاران بعدی شود. اگر تأسیسات به طور غیرمنتظره‌ای در حین حفاری مواجه شوند، ممکن است پیشرفت برنامه‌ریزی‌شده را بیشتر مختل کنند، زیرا پیمانکار باید یا حفاری را متوقف کند یا با احتیاط بیشتری پیش برود.

ب. در باب اثر تصدیع

۱- اتلاف بهره‌وری و کاهش آهنگ پیشرفت کار

تصدیع در عملیات یک پیمانکار معمولاً منجر به اتلاف بهره‌وری و، تقریباً به ناچار، کاهش آهنگ پیشرفت کار می‌شود. اتلاف بهره‌وری یک نتیجه معمولِ تصدیع است زیرا در نهایت، ساعات نیروی کار و تجهیزات بیشتری برای انجام همان کار مورد نیاز خواهد بود. به عنوان مثال، یک تصدیع ساده و رایج، وجود تأسیسات زیرزمینی نامعلوم و پیش‌بینی‌نشده که یا جابه‌جا شده‌اند یا در نقشه‌های قرارداد نشان داده نشده‌اند را در نظر بگیرید. همچنین، تصور کنید که یک گروه لوله‌گذاری متشکل از کارگران، لوله‌کش‌ها و اپراتورهای تجهیزات، با یک مجموعه تجهیزات اختصاص‌یافته، با نرخ‌های پیشرفت تخمینی پیمانکار به طور مداوم در حال اجراء هستند. هنگامی که این گروه با تأسیسات زیرزمینی پیش‌بینی‌نشده مواجه می‌شود، کارفرما به پیمانکار دستور می‌دهد که گروه و تجهیزات به جای توقف کار، تا زمانی که این تأسیسات حذف شوند یا جهت نصب لوله اصلاح شود، به کار خود ادامه دهند. از آنجا که پیمانکار باید در حفاری ماشینی دقت بیشتری به خرج دهد، از حفاری‌های نیازمند نیروی کار اضافی استفاده کند و تلاش بیشتری را برای قرار دادن لوله‌ها در زیر یا اطراف لوله‌های تأسیساتی موجود، مجرا، کانال‌ها یا کابل‌هایی که در مسیر کار در کانال قرار دارند، صرف کند، ممکن است پیمانکار امروز به اندازه زمانی که دیروز برای لوله‌گذاری ۲۰۰ فوت لوله صرف کرد، برای لوله‌گذاری ۵۰ فوت لوله زمان صرف کند.

۲- شکست منحنی یادگیری

تصدیعات عمیقاً بر منحنی‌های یادگیری پیمانکار اثر می‌گذارند. قیمت پیشنهادی هر پیمانکار شامل فرضیات خاصی در مورد بهره‌وری است که معمولاً شامل اثر منحنی یادگیری می‌شود. به عنوان مثال، هرچه یک گروه تجاری بیشتر و بیشتر در یک کار خاص درگیر شود، بهره‌وری آن گروه بهبود می‌یابد. از طریق پیشرفت مداوم و تکراری، کارگران با پیشرفت کار مهارت و کارایی کسب می‌کنند و بنابراین سریع‌تر کار می‌کنند (اثر منحنی یادگیری). تصدیع این جریان را قطع می‌کند، در نتیجه پیشرفت برنامه‌ریزی‌شده پیمانکار را کاهش می‌دهد یا متوقف می‌کند و اثر منحنی یادگیری را کاهش می‌دهد و یا از بین می‌برد. این تصدیع، پیمانکار را در معرض هزینه‌های اضافی عملکرد فراتر از هزینه‌های آشکار تأخیر قرار می‌دهد، زیرا پیمانکار از نیروی کاری که به طور مداوم در مراحل واحد و روشمند پیش می‌رود، محروم می‌شود.

به همین ترتیب، به دلیل تصدیعات و تغییرات در اندازه و ترکیب گروه، نیاز به بازگشت به محل کار، منحنی یادگیری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. تعلیق در کار ممکن است پیمانکار را مجبور کند که گروه‌های خود را برای کارهایی که در غیر این صورت برای حفظ پیشرفت در کار و کاهش [آثار منفی] تعلیق‌ها انجام نمی‌دادند، آموزش دهد. در نتیجه، پیمانکار از افزایش کارایی مورد انتظار که معمولاً حاصل بهره‌مندی از یک گروه تخصصی که به طور مداوم یک عملکرد واحد را تکرار می‌کند، محروم می‌شود.

۳- از هم گسیختن توالی کار

تصدیع همچنین می‌تواند زمانی رخ دهد که شرکت‌های پیمانکاری باید خارج از توالی کار کنند. به عنوان مثال، یک پیمانکار اصلی ممکن است مجبور شود به طور اساسی از برنامه اصلی قرارداد منحرف شود و پیمانکار جزءِ بنّایی را مجبور کند که دیوارهای خارجی را در زمستان به جای ماه‌های گرم‌تر، همان‌طور که در ابتدا برنامه‌ریزی شده بود، نصب کند. برای اثبات اثر [دامنه‌دار] این تغییر، پیمانکار جزء باید شواهدی ارائه دهد که کار بنّایی زمستانی نسبت به کار غیرزمستانی کارایی کمتری داشته و هزینه‌های نیروی کار آن را افزایش داده است.

۴- برچیدن و استقرار مجدد

یک اقدام مخرّب، می‌تواند باعث برچیدن و استقرار مجدد تدریجی [و در چند مرحله] شود که منجر به هزینه‌های توقف و شروع مجدد [هزینه‌های حمل و نقل، هزینه‌های نگهداری و انبارداری و…] می‌شود. به طور معمول، هنگامی که یک اکیپ اجرایی حرفه‌ای، بسیج شده و به کار خود ادامه می‌دهد، گروه تا زمانی که فعالیت برنامه‌ریزی‌شده تکمیل شود، به طور کامل متوقف نمی‌شود. با این حال، اقدامات مخرّب می‌توانند باعث توقف‌ها و شروع‌های مجدد متعدّد کار شوند و باعث هزینه‌های برچیدن و استقرار مجدّد برنامه‌ریزی‌نشده شوند. علاوه بر این، تصدیع می‌تواند زمان راه‌اندازی فعالیت‌هایی مانند جابه‌جایی داربست را افزایش دهد.

۵- اثر موجی/اثر [دامنه‌دار] تجمعی

عملکرد کارآمد معمولاً شامل توالی عملیاتی است که توسط پیمانکار پیش‌بینی می‌شود. هنگامی که توالی در هر نقطه‌ای از پیشرفت پیشنهادی فعالیت‌ها دچار تصدیع شود، یک اثر موجی ایجاد می‌گردد و بر عملکرد فعالیت‌های بعدی تأثیر منفی می‌گذارد و تأخیر بیشتری ایجاد می‌کند، حتی اگر تصدیع اولیه مستقیماً بر این فعالیت‌ها تأثیر نگذارد. هزینه این اتلاف بهره‌وری می‌تواند دشوار باشد، به‌ویژه زمانی که یک سری از رویدادهای مخرب، مانند تغییرات زیاد در کار، تأثیر منفی مرکب بر بهره‌وری پیمانکار داشته باشد. به همین دلیل است که پیمانکاران تمایلی به امضای رضایت کامل برای دستور تغییرات ندارند، زمانی که نمی‌توانند تغییرات اتلاف بهره‌وری را که ممکن است ناشی از شرایط موجود در هنگام انجام واقعی کار باشد، تعیین کنند.

مثال: تغییر در سیستم توزیع بخار

به عنوان مثال، تغییری که برای یک پیمانکار لوله‌کشی صادر می‌شود و نیاز به تغییر در جریان و محل یک شیر کنترل در یک سیستم توزیع بخار دارد، احتمالاً تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر عملکرد پیمانکار خواهد داشت. تأثیرات مستقیم احتمالاً جابه‌جایی شیر کنترل به مکان دیگری در چیدمان لوله‌کشی و احتمالاً سفارش یک شیر کنترل جدید است. پیمانکار مستحق تعدیل منصفانه قرارداد برای هزینه‌های مستقیم تغییر، یعنی هزینه شیر کنترل جدید و فلنج‌ها و اتصالات مرتبط است. با این حال، چنین تغییری احتمالاً منجر به افزایش هزینه‌ها به دلیل تصدیع در سایر عملیات پیمانکار در منطقه فیزیکی تغییر نیز می‌شود. جابه‌جایی شیر کنترل ممکن است سایر نصب‌هایی را که توسط پیمانکار لوله‌کشی و همچنین پیمانکار جزء ابزار دقیق انجام می‌شود، مصدع کند، که ممکن است مجبور شوند لوله‌کشی‌ها و لوله‌های ابزار دقیق دیگر را که به شیر کنترل می‌روند، اصلاح یا جابجا کنند و احتمالاً تجهیزات و ابزار دقیق دیگری را جابجا کنند. این تأثیرات غیرمستقیم باعث افزایش هزینه‌های نیروی کار به دلیل اثر موجی تغییر مکان شیر کنترل می‌شود.

ج. نتیجه‌گیری: پیچیدگی و اهمیت مدیریت تصدیع

اثرات تصدیع در پروژه‌های احداث، می‌تواند بسیار گسترده و پیچیده باشد. از کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌ها گرفته تا تأخیر در تکمیل پروژه و ایجاد اختلافات حقوقی، تصدیع می‌تواند چالش‌های جدی برای پیمانکاران و کارفرمایان ایجاد کند. به همین دلیل، درک صحیح از ماهیت و انواع تصدیع، شناسایی منشأ آن، و اتخاذ راهکارهای مناسب برای مدیریت آن‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است. پیمانکاران و کارفرمایان باید با آگاهی از این پیچیدگی‌ها و با بهره‌گیری از مشاوره حقوقی متخصصان، در جهت پیشگیری از بروز تصدیع و یا مدیریت اثرات آن، گام بردارند.

 

cscmlaw.com/efdsrp/