محمد قره داغلی-طبق استانداردهای اکتشافی، برای تعیین ذخیره هر ماده معدنی حتی یک توده سنگ آهک یکنواخت هم باید حفاری انجام شود. حفاری به عنوان یکی از پایه‌های اساسی فعالیت‌های معدنی است و روش انجام آن به طرز قابل‌توجهی در تعیین ذخیره قطعی معدن اثرگذار است درحال‌حاضر یکی از چالش‌های موجود در حفاری‌های اکتشافی […]
محمد قره داغلی-طبق استانداردهای اکتشافی، برای تعیین ذخیره هر ماده معدنی حتی یک توده سنگ آهک یکنواخت هم باید حفاری انجام شود. حفاری به عنوان یکی از پایه‌های اساسی فعالیت‌های معدنی است و روش انجام آن به طرز قابل‌توجهی در تعیین ذخیره قطعی معدن اثرگذار است
درحال‌حاضر یکی از چالش‌های موجود در حفاری‌های اکتشافی ایران نبود تجهیزات و فن‌آوری‌های روز و عدم نظارت فنی است.
توسعه حفاری‌های عمیق منوط به تأمین تجهیزات است
معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی کشور اعلام کرد: با گشایش دروازه همکاری‌های جهانی، معدنکاران ایرانی می‌توانند برنامه‌های توسعه بخش معدن به ویژه حفاری‌های عمیق در اکتشافات را با جدیت بیش‌تری دنبال کنند.
بهروز برنا با تأکید بر این‌که درحال‌حاضر کشورهای پیشرفته تنها به دنبال بهره‌برداری از ذخایر معدنی نیستند، گفت: استخراج حداکثری در کنار بهره‌گیری از تمام عناصر موجود در ذخایر معدنی از مهم‌ترین برنامه معدنکاران بزرگ جهان است از این رو تجهیز معادن به فن‌آوری‌های روز مهم‌ترین گام برای رسیدن به توسعه‌ای بخش معدن است.
او با اشاره به این‌که در کنار برنامه ارتقای توان ژئوفیزیک هوایی که در ۱۰ سال گذشته با پیشرفت زیادی همراه بوده تجهیزات حفاری نیز ارتقا یافته‌اند، افزود: هراندازه تجهیزات شناسایی و اکتشافی به روز تر باشند ضمن به‌دست آوردن اطلاعات دقیق تر از پهنه‌های معدنی می‌توان در اجرای پروژه‌های اکتشافی سرعت بیش‌تری ایجاد کرد.
برنا درباره ظرفیت‌هایی که هم‌اکنون در مناسبات بین‌المللی در بخش معدن به وجود آمده است، افزود: استفاده از فن‌آوری‌های روز در اکتشاف و شناسایی عناصر خاص معدنی از مهم‌ترین دستاوردهای توسعه همکاری‌های بین‌المللی است که در کنار تأمین تجهیزات حفاری می‌توان به ذخایر معدنی بیش‌تری دست یافت زیرا درحال‌حاضر عمق حفاری‌ها در ایران مطابق با استاندارهای جهانی نیست از این رو سرمایه‌گذاری مشترک و بهره‌گیری از تجهیزات روز دنیا این مشکل را در معادن کشور حل می‌کند.
معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی کشور با تأکید بر این موضوع که گشایش بازار یکی از مزیت‌های همکای‌های بین‌المللی است، افزود: استفاده از توان شرکت‌های خارجی برای ورود به بازارهای جدید معدنی از مهم‌ترین مزیت‌های همکاری‌های مشترک است، زیرا بسیاری از شرکت‌ها توانسته‌اند پیش از این به بازارهای بزرگ دسترسی پیدا کنند.
حفاری، گلوگاه اکتشافات مواد معدنی
کارشناس ارشد زمین‌شناسی اقتصادی با بیان این‌که حفاری‌های معدنی به عنوان یک شاخص مهم اکتشاف مواد معدنی محسوب می‌شود که در کشور به دلیل آن که بیش‌تر تجهیزات و ماشین‌آلات حفاری از خارج تهیه می‌شود، در مقایسه با سایر کشورها، عملیات حفاری بسیار وقت‌گیر و پرهزینه است. با این حال به نظر می‌رسد که مسایلی چون نبود تجربه کافی کاردانان و کارشناسان حفاری، باعث اتلاف وقت در هنگام حفاری شده و فقدان مدیریت در زنجیره تأمین تجهیزات، نقش بیش‌تری در افزایش هزینه‌های حفاری داشته باشد. از این‌رو سرعت، کیفیت و بازدهی حفاری نیز روند قابل توجهی ندارد.
بهمن رشیدی، در ادامه گفت آمار نشان‌دهنده آن است که مجموع حفاری‌های اکتشافی معدنی در ایران سالانه به حدود ۱۵۰ هزار متر می‌رسد و در قیاس با میزان حفاری کشورهای پیشرو معدنی ازجمله کانادا و استرالیا که سالانه بین ۴ تا ۷ میلیون متر است، اصلاً قابل توجه نیست که دلیل آن تفاوت شرایط اقلیمی و زمین‌شناسی این کشورها است چراکه با توجه به شرایط متفاوت زمین‌شناحتی در این کشورها از جمله وجود لایه‌های یخ‌زده پرموفر در کانادا و ضخامت زیاد آبرفت، خاک و ریگولیت‌ها در استرالیا، تمرکز بر اکتشاف کانسارهای پنهان انجام می‌شود و متراژ قابل‌توجهی از حفاری انجام شده صرف گذر از صد‌ها متر روباره می‌شود تا به سنگ بستر دست یابند. بنابراین مقایسه این آمار تنها با کشورهایی که شرایط زمین‌شناسی و اقلیمی شبیه ایران دارند، منطقی است. با این حال تا رسیدن به ظرفیت سالانه مطلوب در حفاری که حدود ۵۰۰ هزار متر برآورد می‌شود، فاصله بسیاری داریم.
وی با بیان این‌که، متأسفانه در بعد فنی طراحی و نظارت بر حفاری در کشور، تعریفی از حفاری اثربخش وجود ندارد و کم و بیش تفکیکی بین حفاری شناسایی، حفاری تعمیمی، و حفاری پرکننده به عمل نمی‌آید. فراموش نکنیم نتایج حفاری تنها زمانی قابل اعتنا خواهد بود که قابلیت بسط و تلفیق با سایر داده‌های سطحی و عمقی را داشته باشد و بتواند حداقل هندسه یک بلوک اکتشافی را معنی بخشد. در نتیجه تکمیل لایه‌های اکتشافی پیش شرط یک حفاری موفق و اثربخش است. با وجود این‌که حفاری در ایران گران است ولی عموماً کیفیت و نرخ بازیافت مناسب نیست. از سوی دیگر بسیاری از داده‌های اکتشافی قابل برداشت از حفاری نیز به فراموشی سپرده شده است. انحراف سنجی گمانه‌ها به ندرت انجام می‌شود، اطلاعات سنگ‌شناسی، هوازدگی، دگرسانی، کانی‌زایی و ساختاری به‌خوبی ثبت نشده و قواعد نمونه‌برداری رعایت نشده و به اندازه‌گیری اطلاعات ارزشمندی همانند سختی و وزن مخصوص توجه نمی‌شود. بدین ترتیب اثرات سویی در مطالعات تخمین و ارزیابی ذخیره ایجاد می‌کند.
مجموع کل حفاری شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی فعال در ایران، در ۱۷ سال (۱۳۷۳ تا ۱۳۹۰) حدود ۱۵۰ هزار متر بوده که منجربه معرفی کانسارهای مهمی از جمله مهدی‌آباد، آقدره، ساریگونی، زرشوران و خاروانا شد که این رقم معادل متراژ حفاری سالانه کنونی در کشور است. بنابراین هر چند حفاری شاخص مهم اکتشافات مواد معدنی است ولی از آن مهم‌تر رعایت فرایند اکتشافات سیستماتیک، تکمیل لایه‌های مختلف داده‌های اکتشافی و مدیریت داده‌هاست که بر پایه آن بتوان به حفاری اثر بخش رسید.
حضور پررنگ خصوصی‌‌ها در معدن
در سالی که گذشت برای افزایش توان علمی نیروهای متخصص و همچنین افزایش تعدادشان دوره‌های آموزشی اپراتور ویژه حفاری برگزار شد که نتایج خوبی به همراه داشت. از طرف دیگر با توجه به گسترش ارتباطات با کشورهای پیشرو، در سال آینده شاهد برگزاری دوره‌های تخصصی برای نیروهای فعال در حفاری‌های اکتشافی خواهیم بود که نتیجه آن رشد و توسعه فعالیت‌های حفاری و افزایش میزان کیفیت و بهره‌وری در حفاری‌های اکتشافی خواهد بود. به گفته فعالان حوزه حفاری، در صورتی که فضای مناسبی برای حضور سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی فراهم شود در آینده تجهیزات و فن‌آوری‌های نوین حفاری به کشور وارد خواهد شد.
نایب‌رییس اتحادیه حفاران غیرنفتی درباره چالش‌های بخش حفاری و وضعیت آن در سال آینده گفت: وضعیت بخش حفاری در آینده آن‌چنان روشن نیست و باید تکالیف بخش‌های مختلف از دولت تا فعالان خصوصی مشخص شود. البته براساس شنیده‌ها و اقدامات انجام شده قرار است عمده کار‌ها به بخش خصوصی واگذار شود.
محسن حبیبی واگذاری پهنه‌های اکتشافی را اقدامی مثبت ارزیابی کرد و در ادامه افزود: امکان استفاده و به‌کارگیری فن‌آوری‌ها و روش‌های جدید حفاری اکتشافی در ایران وجود دارد اما به شرطی که شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی فراهم شده و آن‌ها بتوانند بدون دغدغه وارد عمل شوند. در واقع این اطمینان وجود دارد که سرمایه‌گذاران آمادگی لازم برای ورود به این بخش را دارند و می‌توانند با تهیه تجهیزات و دستگاه‌های جدید، از روش‌های نوین در حفاری‌های اکتشافی استفاده کنند. مدیرعامل یک شرکت فعال در زمینه علوم زمین اظهار کرد: در چند ماه گذشته بر عملکرد مشاوران و ناظران در بخش حفاری‌ها نظارت بیش‌تری انجام‌شده و موجب شده تا بهره‌وری به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا کند.
وی درباره این‌که آیا در ایران دانش فنی برای انجام عملیات حفاری به شکل حرفه‌ای و مطابق با استانداردهای جهانی وجود دارد نیز اظهار کرد: دو حالت برای این موضوع می‌توان تعریف کرد. نخست این‌که تعداد افرادی که دانش فنی روز را در اختیار دارند در ایران محدود است.
اما در مقابل شرکت‌های مختلف فعال در این حوزه مانند اتحادیه حفاران غیرنفتی با پیوستن شرکت‌های خارجی در حال انتقال دانش فنی به ایران و استفاده از آن هستند.
حبیبی در ادامه به دیگر اقدامات انجام شده برای پیشرفت در میزان دانش فنی برای بخش حفاری اشاره کرد و در ادامه گفت: با کمک سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران اتفاقات خوبی در حوزه فعالیت‌های حفاری در سال آینده رخ خواهد داد. نخستین اقدام انجام شده برگزاری دوره آموزشی اپراتوری حفاری در سال ۹۴ بود که خروجی قابل‌قبولی داشت. به همین دلیل برگزاری چندین دوره دیگر آموزشی با همکاری سازمان ایمیدرو در برنامه‌های سال ۹۵در دستور کار قرار گرفته تا بتوانیم به پرورش اپراتور در حوزه حفاری بپردازیم.
نایب‌رییس اتحادیه حفاران غیرنفتی یکی دیگر از برنامه‌های مدنظر برای ارتقای حفاری‌های اکتشافی را برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی از سوی شرکت‌های خارجی دانسته و افزود: با شرکت‌های خارجی که با آن‌ها همکاری‌های مشترک در زمینه حفاری‌های اکتشافی داریم وارد مذاکره شده و از آن‌ها درخواست کردیم تا با هزینه خود، نسبت به برگزاری دوره آموزشی تخصصی در ایران اقدام کنند تا اپراتورهای تعلیم‌یافته در دوره‌های آموزشی، تخصص کافی برای انجام عملیات حفاری معدنی را به‌دست آورند.
افزایش بهره‌وری حفاری
به گفته حبیبی برگزاری دوره‌های تخصصی علاوه بر تربیت نیروهای متخصص، باعث افزایش بهره‌وری در حفاری شده و در کنار آن کیفیت کار بالا می‌رود. امید است تمام موارد یاد شده در سال ۹۵ محقق شود. او بر این باور است که حفاری، پایه اکتشاف معدنی است و با استفاده از آن می‌توان زمینه را برای دستیابی به ذخایر معدنی فراهم کرد. حال در صورتی که کیفیت حفاری‌های اکتشافی افزایش پیدا کند در تعیین ذخیره معدن به شکل قطعی و احتمالی، به‌طور حتم حفاری نقش اصلی دارد و با افزایش کیفیت حفاری ذخیره قطعی افزایش پیدا کرده و ارزش معدن بالاتر می‌رود.
حفر چال‌های عمیق و جهت‌دار
عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز درباره میزان سطح دانش فنی برای استفاده از فن‌آوری‌های نوین در حفاری‌های معدنی کشور اظهار کرد: درحال‌حاضر برای استفاده از تجهیزات و فن‌آوری‌های نوین برای حفاری، دانش کافی در بین متخصصان این حوزه وجود دارد و در صورت دسترسی به این تجهیزات، استفاده از آن‌ها امکان‌پذیر است.
جعفر خادمی حمیدی در ادامه با اشاره به این‌که هم‌اکنون امکان تولید و ساخت تجهیزات و فن‌آوری‌های حفاری در ایران وجود ندارد، افزود: درحال‌حاضر در جهان از حفر چال‌های عمیق و جهت‌دار برای فعالیت‌های اکتشافی و هوشمند استفاده می‌شود. حال با توجه به اهمیت این موضوع شاهدیم که اقدامات اولیه برای اجرای این دست از عملیات حفاری در ایران در دست اجراست و امید است که در آینده شاهد رشد و توسعه فعالیت‌های اکتشافی از طریق حفاری‌های پیشرفته باشیم.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.