انقلاب فراگیر صنعتی از نوع ICT

محمدرضا عیوضی نخستین انقلاب صنعتی، آب و نیروی بخار وانقلاب دوم، نیروی برق را به‌کار گرفت؛ انقلاب سوم برای دستیابی به تولید خودکار، از علم الکترونیک بهره برد اما اکنون انقلاب چهارم که بر پایه انقلاب سوم بنا می‌شود، انقلاب دیجیتالی است که با «هم‌آمیزی فناوری‌ها» شناخته می‌شود، به گونه‌ای که مرزهای میان قلمروهای فیزیکی، […]

محمدرضا عیوضی

نخستین انقلاب صنعتی، آب و نیروی بخار وانقلاب دوم، نیروی برق را به‌کار گرفت؛ انقلاب سوم برای دستیابی به تولید خودکار، از علم الکترونیک بهره برد اما اکنون انقلاب چهارم که بر پایه انقلاب سوم بنا می‌شود، انقلاب دیجیتالی است که با «هم‌آمیزی فناوری‌ها» شناخته می‌شود، به گونه‌ای که مرزهای میان قلمروهای فیزیکی، دیجیتالی و اگر بهتر بگوییم، تمام علم‌ها را برمی‌دارد!

هفته‌نامه تجارت فردا در شماره ۱۵۳ خود نوشت: در سال ۲۰۰۷، مقاله‌ای با عنوان (انعکاس تمرکز جغرافیایی تولید در یک قرن پیش در شرایط فعلی خدمات) از سوی استبان روسی-هنسبرگ ، استاد دانشگاه پرینستون و کلاوس دزمت، محقق مؤسسه CEPR منتشر شد. این تحقیق، اظهار می‌کرد پیشرفت‌های اخیر در فناوری اطلاعات و ارتباطات که پیشرفت فضایی خدمات در حال حاضر را سبب شده، مشابه اثراتی است که الکتریسیته در اوایل قرن بیستم داشت و تمرکز تولید را دچار تحولات عمیقی کرد. به گفته این تحقیق، حتی در سال ۱۹۸۷ نیز اثرات کامپیوتر‌ها روی آمار بهره‌وری بسیار ناچیز انگاشته شد، ولی با گذشت زمان ظرفیت کامپیوتر‌ها آزاد شد و نمودارهای بهره‌وری شروع به بالا رفتن کرد. در نتیجه این تغییرات، فاصله دیگر اهمیت چندانی ندارد و هر مسؤولیتی، در هر جایی قابل انجام است.

انقلاب چهارم صنعتی، همانند انقلاب پیشین، توان افزایش سطح درآمد جهانی و بهبود کیفیت زندگی مردم جهان را دارد. کسانی که تا امروز توانستند به دنیای دیجیتالی دسترسی پیدا کنند، بیش‌ترین بهره را از آن برده‌اند. این فناوری، ساخت فرآورده‌ها و همیاری‌های نوینی را ممکن ساخته که بهره‌وری و کامجویی در زندگی شخصی ما را افزایش می‌دهد. امروزه بسیاری از کار‌ها مانند درخواست تاکسی، جایابی در پرواز، خرید یک فرآورده، پرداخت کردن، گوش دادن به موسیقی، تماشای یک فیلم یا بازی کردن، می‌تواند بدون دخالت فاکتورهای جغرافیایی انجام شود.

فاوا قدرت برقراری ارتباط و امکان دسترسی مناطق، فارغ از موقعیت جغرافیایی را در انواع مختلف از جمله اطلاعات بازار، خدمات مالی، بهداشتی و آموزشی فراهم کرده و به شکل بی‌سابقه‌ای سبب تغییر در زندگی فردی و اجتماعی افراد شده است. فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات به‌ویژه اینترنت پرسرعت، شیوه کسب و کار بنگاه‌های اقتصادی و ارایه خدمات عمومی را نیز تغییر داده است. مطالعات نشان می‌دهد با هر ۱۰ درصد افزایش اتصال به اینترنت، رشد اقتصادی کشور‌‌ها ۱٫۳ درصد افزایش می‌یابد. نه تنها اینترنت بلکه فناوری تلفن همراه نیز هنوز ابزار قدرتمندی برای اعطای فرصت‌های اقتصادی و خدمات کلیدی به میلیون‌‌‌ها نفر در سراسر جهان است.

نکته حایز اهمیت آن است که ICT قادر است این فرصت‌‌‌ها را برای جوامع شهری و البته محیط‌های محروم یا روستایی فراهم کند. گرچه میزان و بزرگی تأثیر این فناوری‌ها بر رشد اقتصادی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است اما نمی‌توان انکار کرد که ICT در هر نقطه از دنیا می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد و سبب شود بازار‌‌ها کارآمدتر عمل کنند. این واقعیت که عمده خریداران گوشی‌های همراه هوشمند در سال‌های اخیر از کشورهای در حال توسعه و به‌خصوص مناطق روستایی بوده‌اند، نشان می‌دهد پلتفرم ICT اکنون برای افرادی با سطح درآمد و تحصیلات پایین نیز قابل دسترسی و استفاده است. در گذشته این مناطق و این‌گونه افراد به دلیل عدم دسترسی فناوری، از اطلاعات بازار، خدمات مالی و خدمات بهداشتی و آموزشی محروم بودند اما فناوری‌های نوین فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی جدیدی را برای تمام سطوح جامعه فراهم کرده است.

در دهه گذشته پیشرفت‌های فناورانه به‌خصوص در حوزه اطلاعات و ارتباطات به قدری سریع بوده است که شکل فعالیت‌های اقتصادی را در جهان دگرگون کرده و کشور‌‌ها را به سوی جهانی‌سازی رانده است. با وجود این، می‌توان گفت با آن‌که، چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی تلاشی جدی صورت گرفته است اما همچنان ظرفیت‌های ICT برای بهبود شرایط فقرای جامعه از جمله کارآفرینی برای آنان یا ارایه خدمات اولیه بهداشتی و آموزشی به بلوغ نرسیده است و اطلاعات و مهارت‌های لازم برای پیوستن آنان به جریان‌های اصلی فاوا فراهم نشده است. به همین دلیل شکاف بین بخش‌های محروم و توانمند جوامع روز‌به‌روز افزایش پیدا کرده، فقر گسترش یافته و زمینه برای بحران‌های بالقوه اجتماعی فراهم شده است. جهانی‌سازی بازار‌‌ها نیز به شکاف میان کشورهای ثروتمند و فقیر و میان اغنیا و فقرای کشورهای در حال توسعه دامن زده است. شاید این دلیل قاطع دیگری است که نشان می‌دهد زمان آن رسیده که ICT در خانه محرومان را بزند. برای آن‌که ظرفیت‌های کارآفرینی و کاربرد این فناوری‌ها در خدمت کاهش فقر و بهبود شرایط فقرای جامعه به‌کار گرفته شود.

به همین دلیل است که وزارت ارتباطات با همکاری بخش خصوصی تمام توان خود را در به سرانجام رساندن پروژه اینترنت روستایی به‌کار بسته است و امیدواریم همین‌گونه ادامه یابد تا شاهد شکوفایی فاوا در سطح کشور باشیم.

 

 ICTبر تمام ابعاد زندگی از جمله آموزش، بهداشت، کیفیت زندگی، فرهنگ، سرگرمی و هنر، علم و تکنولوژی و‌… تأثیر می‌گذارد. شیوه کسب و کار مردم با وجود این فناوری‌ها دگرگون شده و اقتصاد با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال توسعه است؛ «رقابت‌پذیری» در این دنیای متکی به اطلاعات و ارتباطات، حرف اول را می‌زند. پیوستن به این جریان برای مردان و زنان محروم جامعه و جوانان جویای کار ضروری است، چرا که در اقتصاد اطلاعات‌محور این دوران، تنها ICT است که می‌تواند به شیوه‌ای مؤثر و متناسب با نیازهای این گروه‌ها، فرصت‌هایی برای رهایی از فقر فراهم کند.