پیدایش یکجا نشینی تا شهر نشینی انسان برای آغاز شهرنشینی و یک‌جانشینی، مراحل مختلفی را طی چند میلیون سال طی کرده و توانست با افزایش مهارت‌ها و توانمندی‌های خود؛ به مرحله تولید غذا، یک‌جانشینی و سپس زندگی شهری برسد. در این گزارش به‌طور مختصر با این روند آشنا می‌شویم. به گزارش سیناپرس، براساس شواهد […]
پیدایش یکجا نشینی تا شهر نشینی
انسان برای آغاز شهرنشینی و یک‌جانشینی، مراحل مختلفی را طی چند میلیون سال طی کرده و توانست با افزایش مهارت‌ها و توانمندی‌های خود؛ به مرحله تولید غذا، یک‌جانشینی و سپس زندگی شهری برسد. در این گزارش به‌طور مختصر با این روند آشنا می‌شویم.
به گزارش سیناپرس، براساس شواهد و مدارک باستان‌شناسی، نخستین گونه‌ای از موجوداتی که می‌توان آنها را در گروه انسان یا به عبارت دیگر، انسان نما‌ها قلمداد کرد، بیش از ۴ میلیون سال پیش در قاره آفریقا پدیدار شدند. در این زمان انسان‌ها در گروه‌هایی متشکل از افراد مختلف، در جستجوی غذا و پناهگاه دائماً در حال حرکت و جستجو بودند و این موضوع سبب شده بود تا انسان به منابع غذایی طبیعی موجود در محیط اطراف خود وابسته بوده و دائماً در حال حرکت باشد. در این مرحله، انسان تنها یک مصرف‌کننده صرف بوده و هیچ نوع تولید غذایی ندارد. شواهد موجود حاکی از این حقیقت است که برنامه غذایی انسان‌های اولیه عبارت بود از میوه‌ها و گیاهان وحشی و خودرو و گوشت شکار حیوانات و یا ماهی‌های صید شده در آبگیرها، رود‌ها و مناطق کم‌عمق دریا. این شرایط زندگی سبب شده بود تا انسان نیازی به داشتن سکونتگاه دائمی نداشته و از غار‌ها و پناهگاه‌های صخره‌ای به عنوان محل اقامت خود استفاده کند که این اقامت می‌توانست شامل چند روز تا چند ماه بوده و گاه انسان‌ها در دورانی خاص از سال به پناهگاه‌های خاصی بازمی‌گشتند.
براساس یافته‌ها و مستندات باستان‌شناسی، انسان در سراسر جهان دوره‌های نسبتاً یکسانی از پیشرفت در سبک زندگی و ابزار‌سازی را گذرانده است و البته باید در نظر داشت که این یکسانی مراحل به معنی تقارن زمانی نیست.
این روزگار مصادف با کشف آتش توسط انسان بوده و نور و گرمای آتش می‌توانست امنیت و راحتی غارهای محل سکونت را در شب‌های سرد زمستانی، فراهم کند. رفته‌رفته انسان با بهره بردن از هوش خود توانست ابزارهایی از جنس سنگ، استخوان و چوب ساخته و از آنها برای افزایش بهره‌وری در شکار و صید، استفاده از درختان و منابع گیاهی و … استفاده کند. براساس یافته‌ها و مستندات باستان‌شناسی، انسان در سراسر جهان دوره‌های نسبتاً یکسانی از پیشرفت در سبک زندگی و ابزار‌سازی را گذرانده است و البته باید در نظر داشت که این یکسانی مراحل به معنی تقارن زمانی نیست. بر این اساس دوره‌های مختلف زندگی انسان در روزگار پیش از تاریخ شامل موارد زیر می‌شود:
دوران پارینه سنگی که خود شامل ۳ بخش مجزا است:
پارینه سنگی قدیم
پارینه سنگی میانی
پارینه سنگی جدید
دوران میان‌سنگی
دوران نوسنگی
عصر فلز که خود به دوران مس و سنگ، برنز و آهن تقسیم می‌شود.
از ابتدای ظهور انسان تا پیش از دوران نوسنگی، انسان برای میلیون‌ها سال در مرحله شکار، گرد آوری غذا و غارنشینی به سر برد تا این‌که به‌طور تجربی آموخت برخی از دانه‌های وحشی و گیاهان قابلیت کشت و رشد داشته و می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
این اتفاق یعنی آغاز کشاورزی در حدود ۱۰ هزار سال پیش و در مناطقی از غرب آسیا رخ داد که با عنوان هلال حاصلخیزی شهرت داشته و شامل بخش‌هایی از غرب ایران و کوهستان زاگرس و بین النهرین می‌شود. این موضوع یعنی آغاز کشاورزی سبب شد تا تغییراتی اساسی در زندگی انسان رخ داده و سبک زندگی بشر به‌طور کلی دستخوش تغییر و تحول شود. این تحولات به اندازه‌ای جامع و فراگیر بوده که بسیاری از کارشناسان از آن با عنوان انقلاب نوسنگی یاد کرده و از جمله مهم‌ترین موارد رخ داده در این دوره می‌توان به تولید غذا و کشاورزی، ساخت سفال و سپس ابداع چرخ سفالگری، آغاز معماری و ساخت خانه و سپس شکل‌گیری جوامع اولیه روستایی اشاره کرد.
نخستین روستاها
زمانی که انسان شروع به کشاورزی کرد، دیگر قادر به جا به جایی و تردد دائمی نبوده و باید در کنار محصول خود باقی مانده و از آن محافظت می‌کرد. از سوی دیگر فرایند اهلی کردن برخی حیوانات مانند گاو، گوسفند، سگ و … نیز که از دوران میان سنگی و پیش از آن آغاز شده بود، با شدت بیش‌تری ادامه یافته و این موضوع بسیار ساده برای بشر یک چالش بزرگ محسوب می‌شد زیرا وی باید زمان کاشت محصول و برداشت را محاسبه کرده و برای این کار نیازمند بررسی شرایط ستارگان و ابداع تقویم بوده و علاوه بر آن انسان باید به طرق مختلف آب مورد نیاز مزرعه خود را تأمین کرده و همچنین برای خود پناهگاه و سرپناهی می‌ساخت که نیازمند مهارت در معماری بود.
در نظر داشته باشید که همه انسان‌ها به‌طور همزمان و یکجا رو به کشاورزی نیاورده و مزارع اولیه، منابع غذایی مناسبی برای سایر گروه‌های انسانی بود که هنوز در مرحله گردآوری غذا به سر می‌بردند و علاوه بر این مشکلات طبیعی متعددی مانند حمله حیوانات وحشی، تأمین آب و … نیز در برابر این پیشگامان کشاورزی قرار داشت و به همین دلیل انسان‌های فوق دریافتند که در صورت زندگی در کنار یکدیگر، می‌توانند بهره‌وری خود را افزایش داده و همچنین از خود به صورت بهتری در برابر دشمنان دفاع کنند. به این ترتیب نخستین روستاها از اجتماع این افراد شکل گرفت. بشر که تا این نقطه از تاریخ حیات خود با روشی متفاوت زندگی کرده بود برای نخستین بار و بر اثر شرایط جدید زندگی خود، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای زندگی، تقسیم محصول، آبیاری و … شده و به این ترتیب شاهد پیدایش نخستین حکومت‌ها در این دوران هستیم که عموماً در قالب مراکز مذهبی – سیاسی دیده می‌شوند.
آغاز شهرنشینی
زندگی در روستاها همزمان با افزایش تولید؛ رفاه، امنیت و میزان جمعیت بود که البته معمولاً جمعیت افزایش یافته به مناطق جدیدی رفته و روستاهای جدیدی را پدید می‌آوردند اما در همه جا شرایط یکسان نبوده و در برخی موارد، شاهد این هستیم که به دلیل کمبود منابع مختلف مورد نیاز از جمله آب، زمین‌های کشاورزی و … امکان مهاجرت برای جمعیت مازاد روستاها فراهم نشده و این افزایش جمعیت با تراکم جمعیت همراه می‌شد. همراه با این موضوع باید در نظر داشت که نوع و سبک زندگی انسان نیز تغییر کرده و مشاغل به صورت اختصاصی شکل گرفته بودند. به این صورت دیگر کسی قادر نبود همزمان همه کارهای خود را انجام داده و نیازمندی‌های خود را تأمین کند. اگر تا پیش از این امکان هماهنگی جهت انجام همه امور مانند رسیدگی به محصول، تولید سفال، تهیه پوشاک، شکار، دفاع از روستا در برابر عوامل مهاجم؛ رسیدگی به دام‌ها و … برای خانواده‌های محدود یک روستا امکان‌پذیر بود، با افزایش جمعیت و تراکم آن، عملاً امکان ادامه این شرایط وجود نداشته و مشاغل به صورت تخصصی درآمدند.
در این شرایط گروهی تنها به کشاورزی پرداخته، گروهی تنها به تولید سفال و پس از آن به ساخت ابزار‌های فلزی مشغول شده و گروهی نیز وظیفه تأمین امنیت و مبارزه با دشمنان را عهده‌دار شدند. به این صورت نخستین شهرهای جهان و به تبع آن حکومت‌ها شکل گرفته و زمینه برای عصر امپراطوری و اتحاد دولت شهرهایی که رفته رفته قدرتمندتر، پرجمعیت‌تر و بزرگ‌تر می‌شدند فراهم شده و به این ترتیب سر فصل جدیدی در زندگی انسان آغاز شد.
از جمله قدیمی‌‌ترین شهرهای جهان می‌توان به موهن جودارو در هندوستان، اریدو و شهرهای سومری در بین‌النهرین، شهر سوخته در سیستان و بلوچستان، تمدن جیرفت، شهرهای اولیه یونان و مصر(اقصر) اشاره کرد. این شهر‌ها عمدتاً دارای ویژگی‌های مختلفی بودند که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
تراکم جمعیت
ساخته شدن بنا‌ها و سازه‌های بلند
تراکم سازه‌های شهری
وجود سیستم‌های دفع فاضلاب
وجود دولت و حکومت
ساخت و طراحی دیوارهای دفاعی
وجود ویژگی‌های خاص جغرافیایی که امکان ایجاد شهر را می‌دهد.
وجود مراکزعمومی و همگانی مانند سالن اجتماعات، حمام، معابد و …
به این ترتیب انسان غارنشین و شکارچی و جمع‌آوری‌کننده غذا، وارد مرحله یک‌جانشینی، تشکیل روستاها و سپس شهرنشینی شد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.