هوش‌مصنوعی؛ خوب یا خطرناک؟!

 

محمدرضا عیوضی

هوش‌مصنوعی (AI) فناوری پیشرفته‌ای است که ماشین‌‌ها را قادر می‌سازد کارهایی را انجام دهند که معمولاً به هوش انسانی نیاز دارند، مانند درک زبان، تشخیص تصاویر، تصمیم‌گیری و یادگیری از داده‌ها. هوش‌مصنوعی به لطف پیشرفت در قدرت محاسباتی، در دسترس بودن داده‌ها و الگوریتم‌‌ها در سال‌های اخیر به‌طور گسترده‌ای محبوب و قابل دسترس شده است. به گزارش مناقصه‌مزایده؛ دستیارهای شخصی هوش‌مصنوعی می‌توانند مزایای زیادی مانند راحتی، کارایی، بهره‌وری و سرگرمی را به کاربران ارائه دهند. با این حال، آن‌ها همچنین برخی از چالش‌‌ها و خطرات مانند حریم‌خصوصی، امنیت، قابلیت اطمینان و مسائل اخلاقی را به همراه دارند. در ادامه، برخی از مزایا و معایب هوش‌مصنوعی به‌عنوان دستیار شخصی را به روش‌های عملی بررسی خواهیم کرد.

مزایای هوش‌مصنوعی

مزایای هوش‌مصنوعی را به‌صورت کلی می‌توان از این قرار دانست:

۱. کاهش خطای انسانی

یکی از بزرگ‌‌ترین مزیت‌های هوش‌مصنوعی این است که می‌تواند به‌میزان چشمگیری خطا‌ها را کاهش و دقت را افزایش دهد. تصمیماتی که هوش‌مصنوعی در هر مرحله اتخاذ می‌کند با توجه به اطلاعات جمع‌آوری‌شده‌ قبلی و مجموعه‌ خاصی از الگوریتم‌‌ها تعیین می‌شود. درصورتی‌که این موضوع به‌درستی برنامه‌ریزی شود، این خطا‌ها را حتی می‌توان به صفر کاهش داد.

۲. حذف ریسک

یکی دیگر از مزیت‌های بزرگ هوش‌مصنوعی این است که انسان‌‌ها می‌توانند با استفاده از ربات‌های هوش‌مصنوعی بر بسیاری از خطرات غلبه کنند. خواه خنثی‌کردن بمب باشد، خواه رفتن به فضا و کاوش در عمیق‌‌ترین بخش‌های اقیانوس‌ها، ماشین‌هایی با بدنه‌های فلزی مقاوم هستند و می‌توانند در جوهای غیرطبیعی زنده بمانند؛ علاوه‌براین، آن‌‌ها می‌توانند با مسئولیت بیشتر کار دقیقی ارائه کنند و به‌راحتی فرسوده نمی‌شوند.

۳. دسترسی ۷۲۴

مطالعات زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد انسان‌‌ها تنها سه تا چهار ساعت در روز بازدهی دارند. همچنین انسان‌‌ها برای ایجاد تعادل میان زندگی کاری و شخصی خود به استراحت نیاز دارند؛ اما هوش‌مصنوعی می‌تواند بدون وقفه، بی‌پایان کار کند. آن‌‌ها خیلی سریع‌تر از انسان‌‌ها فکر می‌کنند و چندین کار را هم‌زمان با نتایج دقیق انجام می‌دهند. آن‌‌ها حتی می‌توانند کارهای تکراری خسته‌کننده را به‌راحتی با کمک الگوریتم‌های هوش‌مصنوعی برای مدت نامتناهی انجام دهند.

۴. کمک دیجیتال

تقریباً همه‌ سازمان‌های بزرگ این روز‌ها از دستیارهای دیجیتال برای تعامل با مشتریان خود استفاده می‌کنند که به‌طور چشمگیری نیاز به منابع انسانی را به حداقل می‌رساند. شما به‌راحتی می‌توانید با چت‌بات‌‌ها چت کنید و از آن‌‌ها بپرسید دقیقاً به چه چیزی نیاز دارید. برخی از ربات‌های چت این روز‌ها به‌قدری هوشمند شده‌اند که نمی‌توانید تشخیص دهید آیا با یک چت‌بات چت می‌کنید یا یک انسان.

۵. اختراع‌های جدید

هوش‌مصنوعی تقریباً در هر حوزه‌ای به اختراع‌های جدید برای حل مشکلات پیچیده کمک کرده است؛ برای مثال، این اختراع‌های اخیر به پزشکان کمک کرده است تا با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مبتنی بر هوش‌مصنوعی، مرحله‌های اولیه‌ سرطان سینه را در زنان پیش‌بینی کنند.

۶. تصمیمات بی‌طرفانه

انسان‌ها، خواه و ناخواه، با احساسات هدایت می‌شوند. هوش‌مصنوعی عاری از احساسات و در رویکرد خود بسیار کاربردی و منطقی است. مزیت بزرگ هوش‌مصنوعی این است که هیچ دیدگاه جانبدارانه‌ای ندارد که این موضوع تصمیم‌گیری دقیق‌تری را تضمین می‌کند.

معایب هوش‌مصنوعی

معمولاً همیشه حرف از مزایای هوش‌مصنوعی و کمکی است که می‌تواند به بشریت کند، اما بعد از بررسی مزایای هوش‌مصنوعی بهتر است با معایب این حوزه هم آشنا شویم تا درک‌مان از این حوزه کامل‌تر شود.

۱. هزینه‌های بالا

توانایی ایجاد ماشینی که بتواند هوش انسان را شبیه‌سازی کند، کار کوچکی نیست. این کار به زمان و منابع زیادی نیاز دارد و می‌تواند هزینه‌ی زیادی را در بر داشته باشد. همچنین هوش‌مصنوعی باید روی جدید‌ترین سخت‌افزار و نرم‌افزار‌ها کار کند تا به‌روز بماند و آخرین نیاز‌ها را برآورده کند؛ این موضوع در نتیجه آن را بسیار پرهزینه می‌کند.

۲. نداشتن خلاقیت

یک عیب بزرگ هوش‌مصنوعی این است که نمی‌تواند یاد بگیرد خارج از چارچوب یا همان Out of Box فکر کند. هوش‌مصنوعی قادر است در طول زمان با داده‌هایی که از قبل دریافت کرده است و تجربیات گذشته خود یاد بگیرد، اما نمی‌تواند در رویکرد خود خلاق باشد. یک مثال کلاسیک، ربات Quill است که می‌تواند گزارش‌های درآمد فوربز (Forbes) را بنویسد. این گزارش‌‌ها فقط حاوی داده‌ها و حقایقی هستند که قبلاً به ربات ارائه شده است. اگرچه این موضوع چشمگیر است که یک ربات می‌تواند به‌تنهایی مقاله بنویسد، اما این مقالات از حس انسانی موجود در دیگر مقالات فوربز بی‌بهره است.

۳. افزایش بیکاری

شاید یکی از بزرگ‌‌ترین معایب هوش‌مصنوعی این باشد که کم‌کم تعدادی از کارهای تکراری را با ربات‌‌ها جایگزین می‌کند. کاهش نیاز به دخالت انسان به مرگ بسیاری از فرصت‌های شغلی انجامیده است. یک مثال ساده چت‌بات است که یک مزیت بزرگ برای سازمان‌هاست، اما یک کابوس برای کارمندان است. مطالعه‌ Mckinsey پیش‌بینی می‌کند که هوش‌مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ جایگزین حداقل ۳۰ درصد نیروی کار انسانی خواهد شد.

۴. انسان‌‌ها را تنبل می‌کند!

برنامه‌های کاربردی هوش‌مصنوعی اکثر کارهای خسته‌کننده و تکراری را خودکار می‌کنند؛ بنابراین از آنجا که برای انجام ‌دادن کار‌ها مجبور نیستیم چیز‌ها را به خاطر بسپاریم یا معما‌ها را حل کنیم، تمایل پیدا می‌کنیم کمتر و کمتر از مغزمان استفاده کنیم. این اعتیاد به هوش‌مصنوعی می‌تواند برای نسل‌های آینده مشکلاتی ایجاد کند.

۵. حذف اخلاق

اخلاق ویژگی مهم انسانی است که گنجاندن آن در هوش‌مصنوعی دشوار است. پیشرفت سریع هوش‌مصنوعی نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است که روزی هوش‌مصنوعی به‌طور غیرقابل‌کنترلی رشد خواهد کرد و درنهایت بشریت را از میان خواهد برد. از این لحظه به‌عنوان تَکینِگی هوش‌مصنوعی یا AI Singularity یاد می‌شود.

خطرات هوش‌مصنوعی چیست؟

این فناوری روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شود و همین پیشرفت می‌تواند منجر به بروز خطرات مختلفی از جمله موارد ساده (اختلال در کار) تا خطرات فاجعه‌بار شود. با توجه به اختلاف نظری که در مورد این موضوع وجود دارد، در رابطه با سطح خطرات هوش‌مصنوعی هم یک دیدگاه مشترک و جامع دیده نمی‌شود. اما هوش‌مصنوعی چه خطراتی دارد؟ عموماً تصور می‌شود که هوش‌مصنوعی از دو طریق می‌تواند خطرناک باشد:

*این فناوری برای انجام کاری مخرب برنامه‌ریزی شود.

*این فناوری برای مفید بودن برنامه‌ریزی شود اما در حین رسیدن به هدف خود کار مخربی انجام دهد.

اما به غیر از این خطرات فاجعه‌آور که به نظر نمی‌رسد در آینده نزدیک تحقق پیدا کنند، می‌توانیم به پنج خطر فوری اشاره کنیم که می‌توانند طی همین چند سال آینده مشکلات زیادی را ایجاد کنند.

۱. اتوماسیون شغل‌ها

اتوماسیون یا خودکارسازی از جمله مهم‌‌ترین خطرات هوش‌مصنوعی برای شغل‌های مختلف است. از کارخانه‌ها گرفته تا اتومبیل‌های خودکار، آغاز اتوماسیون به دهه‌ها قبل برمی‌گردد ولی روزبه‌روز شتاب آن بیشتر می‌شود.

مساله این است که برای بسیاری از کارهای مختلف، سیستم‌های هوش‌مصنوعی نسبت به انسان‌‌ها عملکرد بهتری دارند. روی هم رفته در این موارد ارزان‌تر، دقیق‌تر و کارآمدتر از انسان‌‌ها عمل می‌کنند. به‌عنوان مثال، هوش‌مصنوعی در تشخیص جعل آثار هنری بهتر از متخصصان انسانی عمل می‌کند و حالا این سیستم‌‌ها در زمینه‌ تشخیص تومور از طریق تصاویر رادیوگرافی هم در حال بهتر شدن هستند. از طرف دیگر، وقتی که هوش‌مصنوعی بسیاری از شغل‌‌ها را تصرف کند، بخش بزرگی از کارگران که شغل خود را از دست داده‌اند به دلیل فقدان تخصص موردنیاز یا عدم وجود اعتبارات قادر به پیدا کردن شغل جدیدی نخواهند بود. با پیشرفت سیستم‌های هوش‌مصنوعی، مهارت‌های آن‌‌ها برای انجام کارهای مختلف بهتر از انسان‌‌ها خواهد شد و اختلال در کار هم می‌تواند منجر به افزایش نابرابری اجتماعی و حتی یک فاجعه اقتصادی شود.

۲. امنیت و حریم‌خصوصی

مشکل اصلی این است که با افزایش نگرانی‌های امنیتی مبتنی بر هوش‌مصنوعی و خطرات آن، تدابیر پیش‌گیری با استفاده از هوش‌مصنوعی هم افزایش پیدا می‌کنند. این مشکل همچنین این سؤال را مطرح می‌کند که ما چگونه سیستم‌های هوش‌مصنوعی را ایمن می‌کنیم؟ اگر از الگوریتم‌های هوش‌مصنوعی برای دفاع در برابر نگرانی‌های امنیتی استفاده می‌کنیم، باید در رابطه با ایمن بودن خود سیستم هوش‌مصنوعی‌ هم اطمینان حاصل کنیم. در زمینه‌ حریم‌خصوصی هم شرکت‌های بزرگ طی چند سال گذشته در این زمینه تا حد قابل توجهی زیر تیغ دولت‌‌ها و نهادهای نظارتی قرار گرفته‌اند. باید خاطرنشان کنیم روزانه حدود ۲٫۵ ترابایت داده توسط کاربران ایجاد می‌شود و الگوریتم‌های پیشرفته با استفاده از این داده‌ها می‌توانند پروفایل‌های بسیار دقیقی را برای نمایش تبلیغات ایجاد کنند. از دیگر نگرانی‌‌ها می‌توانیم به تکنولوژی‌های تشخیص چهره اشاره کنیم و گزارش‌‌ها حاکی از آن است که برخی از نیروهای پلیس در کشورهای مختلف برای شناسایی مجرمان تحت تعقیب یا افراد مشکوک از عینک‌های هوشمند مجهز به نرم‌افزار تشخیص چهره استفاده می‌کنند. چنین تکنولوژی‌هایی می‌توانند منجر به گسترش رژیم‌های استبدادی شوند یا اینکه افراد یا گروه‌هایی با اهداف بدخواهانه از آن‌‌ها سوءاستفاده کنند.

۳. بدافزار هوش‌مصنوعی

هوش‌مصنوعی به‌طور فزاینده‌ای در هک کردن سیستم‌های امنیتی و شکستن رمزگذاری‌های مختلف بهتر می‌شود. بخشی از این موضوع به تکامل الگوریتم‌های یادگیری ماشینی برمی‌گردد. این یعنی بدافزار مبتنی بر هوش‌مصنوعی با آزمون و خطا بهتر می‌شود و با گذر زمان خطر آن هم افزایش پیدا می‌کند. برخی فناوری‌های هوشمند (مانند اتومبیل‌های خودران) اهداف ایده‌عالی برای این نوع بدافزار‌ها هستند و مثلا می‌توانند برای ایجاد تصادف رانندگی یا ایجاد ترافیک مورد استفاده قرار بگیرند. با افزایش وابستگی ما به فناوری‌های هوشمند متکی به اینترنت، زندگی روزمره‌ ما هم بیش از پیش تحت تأثیر خطر اختلال قرار می‌گیرد.

۴. سلاح‌های خودمختار از دیگر خطرات هوش‌مصنوعی

سلاح‌های خودمختار -سلاح‌هایی که به جای انسان‌‌ها توسط سیستم‌های هوش‌مصنوعی کنترل می‌شوند-مدت‌هاست که انجام وظیفه می‌کنند و می‌توانند به‌عنوان یکی از خطرات هوش‌مصنوعی برای انسان در نظر گرفته شوند. در همین زمینه باید به هشدار صد‌ها متخصص فناوری اشاره کنیم که از سازمان ملل خواسته‌اند تا راهی برای حفاظت از بشریت در برابر سلاح‌های مستقل ایجاد کند. نیروهای نظامی کشورهای مختلف در حال‌حاضر به سلاح‌های مبتنی بر هوش‌مصنوعی‌ یا سلاح‌هایی که تا حدی به این سیستم‌‌ها متکی هستند، دسترسی دارند. به‌عنوان مثال می‌توانیم به پهپادهای نظامی اشاره کنیم که مثلا با بهره‌گیری از سیستم‌های تشخیص چهره می‌توانند یک فرد را با دقت زیادی ردیابی کنند. اما وقتی که به الگوریتم‌های هوش‌مصنوعی‌ اجازه دهیم بدون دخالت انسان در مورد مرگ و زندگی تصمیم‌گیری کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟ چنین قابلیت‌هایی می‌توانند تبعات فاجعه‌باری به همراه داشته باشند.

۶. دیپ‌فیک و اخبار جعلی از مضرات هوش‌مصنوعی

تکنولوژی دیپ‌فیک روزبه‌روز پیشرفته‌تر می‌شود و تشخیص جعلی بودن ویدیوهای مبتنی بر آن دشوارتر. اگرچه در حال‌حاضر این تکنولوژی عمدتاً برای ساخت ویدیوهای جعلی از افراد مشهور مورد استفاده قرار می‌گیرد اما همین حالا هم برخی کلاهبرداران با استفاده از تصویر پروفایل افراد معمولی در شبکه‌های اجتماعی ویدیوهای جعلی از آن‌‌ها درست می‌کنند تا بتوانند باج دریافت کنند. علاوه بر این، باید به استفاده از هوش‌مصنوعی‌ برای ویرایش تصاویر و شبیه‌سازی صدا هم اشاره کنیم که می‌توانند تأثیر زیادی بر جامعه داشته باشند. در نتیجه باید عوارض استفاده از دیپ‌فیک را هم به‌عنوان یکی از مضرات هوش‌مصنوعی در نظر گرفت.

سخن آخر

هوش‌مصنوعی ظرفیت عظیمی برای ایجاد دنیایی بهتر برای زندگی ما دارد. مهم‌‌ترین نقش انسان‌‌ها این است که اطمینان حاصل کنند که ظهور هوش‌مصنوعی از کنترل خارج نمی‌شود. اگرچه مزایا و معایب هوش‌مصنوعی قابل‌بحث است، تأثیر آن بر صنعت جهانی انکارناشدنی است. این حوزه هر روز به رشد خود ادامه می‌دهد و باعث پایداری کسب‌وکار‌ها می‌شود. این موضوع مطمئناً نیاز به سواد هوش‌مصنوعی ویا ارتقای مهارت برای پیشرفت در بسیاری از مشاغل عصر جدید را می‌طلبد؛ بنابراین بسیاری از افراد در هر حوزه‌ای که مشغول‌به‌کار هستند، به‌نوعی به دنبال فراگیری مهارت‌های هوش‌مصنوعی هستند تا درنهایت از این موجی که در راه است عقب نمانند.

منابع: کافه تدریس – برنانیوز – دیجی‌کالامگ