چرا بازار خودرو از سایر بازار‌ها عقب ماند؟

با رکود سنگین بازار خودرو و فاصله شدید سوددهی از دیگر بازارهای سرمایه‌ای، بازار خودرو برای واسطه‌گران تا حد زیادی از سکه افتاده است و با افت انگیزه دلالان و خروج نسبی آن‌‌ها از این بازار، تعداد متقاضیان طرح‌های فروش به شدت کاهش یافته است؛ اتفاقی که شانس خرید خودرو از کارخانه را برای مصرف‌کنندگان واقعی بیشتر کرده اما سؤال اصلی اینجاست که چرا بازار خودرو با وجود بیش‌ترین رشد نرخ دلار در سه ماه گذشته، از سایر بازار‌ها عقب مانده است؟ به گزارش پرشین‌خودرو، بازاری که زمانی یکی از پرتلاطم‌‌ترین بازارهای ایران بود اکنون در رکودی عمیق فرورفته است، رکودی که به گفته کارشناسان، حاصل ترکیبی از عوامل مختلف اقتصادی است که به شدت قدرت خرید مصرف‌کنندگان را تحت تأثیر قرار داده و منجر به کاهش تقاضا در این بازار شده است. البته این تنها دلیل افت تقاضا در بازار خودرو نیست و به نظر می‌رسد افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو که به کاهش فاصله قیمت بین کارخانه و بازار منجر شده، باعث افت انگیزه دلالان برای کاهش فعالیت در بازار خودرو و خروج دلالان از ثبت‌نام‌های خودرویی شده است. یکی دیگر از عواملی که به عقیده کارشناسان باعث تشدید رکود و افت تقاضا در بازار خودرو شده، کنترل دستوری قیمت‌هاست. از نگاه آن‌ها کنترل دستوری قیمت‌ها در بازار خودرو و عدم تطبیق قیمت‌ها با واقعیت‌های اقتصادی، بازار را در شرایط پیچیده‌تری قرار داده است. این مسئله باعث شده است که برخی از خریداران به دلیل عدم اطمینان از آینده قیمت‌ها، تمایلی به خرید نداشته باشند و بازار در حالت بلاتکلیفی قرار گیرد.  اما این رکود در حالی است که طبق آخرین آماری که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای ‌اسلامی به نقل از پایگاه رفاه ایرانیان منتشر کرده است، نصف خانوارهای ایرانی هیچ خودرویی ندارند. طبق داده‌های هزینه درآمد خانوار که هر ساله توسط مرکز آمار ایران نیز منتشر می‌شود، ۵۳٫۷۲ درصد از خانوارهای شهری از خودروی شخصی استفاده می‌کنند و حدود ۴۶٫۲۸ درصد از خانوارهای کشور فاقد خودروی شخصی هستند. بسیاری از کارشناسان علت آن را کاهش توان مالی مردم برای خرید خودرو می‌دانند که به دلیل عقب‌ماندگی دستمزد‌ها از تورم واقعی در کشور رخ داده است. در کنار این وضعیت، مدت‌هاست سیاست‌گذاران وعده تولید و واردات خودروی اقتصادی می‌دهند؛ خودرویی که در تعریف کلی یعنی قیمت آن متناسب با درآمد سالانه خانوارهای متوسط باشد و هزینه‌های نگهداری و سوخت آن نیز برای مصرف‌کننده مقرون‌به‌صرفه باشد اما متاسفانه این وعده هم نه‌تنها در این سال‌ها عملی نشده، بلکه به نظر می‌رسد با رشد نرخ ارز و کاهش بیشتر ارزش پول ملی به رویایی محال تبدیل شده است. در سال‌های گذشته خودرو شکل سرمایه‌ای به خود گرفته بود و مردم برای حفظ ارزش پول خود اقدام به خرید خودرو می‌کردند اما در ماه‌های اخیر و پس از اصلاح ۳۰ درصدی قیمت خودرو و همزمان افزایش شدید قیمت دلار دیگر این جریان تأثیر آشکاری بر قیمت خودرو نداشت و با وجود اینکه امروز دلار به مرز ۸۴۰۰۰ تومان رسیده است نه‌تنها قیمت بسیاری از خودرو‌ها بالا نرفته، بلکه رکود شدید باعث شد تا در کنار افت تقاضا، قیمت بسیاری از مدل‌‌ها کاهش یابد. نمونه عینی‌تر افت تقاضا و خروج نسبی دلالان از بازار خودرو را می‌توان به خوبی در آمار جدید‌ترین طرح‌های فروش خودروسازان مشاهده کرد. طبق آمار منتشرشده، در جدید‌ترین طرح فروش ایران‌خودرو بیش از ۹۱۱ هزار نفر ثبت‌نام کرده‌اند که این رقم نسبت به دوره‌های قبلی ثبت‌نام خودرو با کاهش شدید همراه بوده است. در کنار اتفاقات اخیر بازار خودرو و رکود تقاضا و عقب‌نشینی قیمت‌ها در مقایسه با سایر بازارهای سرمایه‌ای، آمار منتشرشده در سایت کدال نشان می‌دهد که تولید خودروسازان نیز در ۱۰ ماهه امسال افت کرده است و سه خودروساز بزرگ کشور، یعنی ایران‏‏‌خودرو، سایپا و پارس‏‏‌خودرو، نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶٫۳ ‌درصد تولید کمتری در سواری‏‏‌‌ها داشته‏‏‌اند. اما چرا با وجود افت تولید خودروسازان و فاصله گرفتن قیمت خودرو از نرخ دلار، همچنان بازار خودرو با رکود تقاضا مواجه است؟ در این خصوص علاوه بر دلایلی که عنوان شد، برخی کارشناسان انجام واردات خودرو و رشد تولید خودروهای مونتاژِی را بخشی از علت وضع کنونی می‌دانند و معتقدند این که بیش از یک سال است واردات خودرو به صورت منظم در حال انجام است مقدار عظیمی از نقدینگی مردم را از آن‌‌ها گرفته‌ است و از بازار خارج کرده است و این اتفاق موجب شده که بازار خودرو دچار هیجانات قیمتی و تقاضای کاذب نشود و جو پایین آمدن قیمت خودرو و در مقابل رشد بسیار زیاد نرخ طلا و رمز ارزهایی مانند بیت‌کوین، مقدار بسیار زیادی از سرمایه‌ مردم از بازار خودرو خارج و به این بازار‌ها انتقال داده و طبیعتاً رونق را از خودرو گرفته است. در هر حال بازار خودرو ایران اکنون در یکی از سخت‌‌ترین دوره‌های خود قرار دارد. عواملی همچون کاهش قدرت خرید مردم، تأثیرات گسترده رکود اقتصادی، ورود خودروهای وارداتی و اخبار سیاسی، همگی دست به دست هم داده‌اند تا این رکود تعمیق یابد. در این شرایط، کنترل دستوری قیمت‌ها و کاهش تمایل مصرف‌کنندگان به خرید، بازار خودرو را به وضعیت فعلی رسانده است؛ شرایطی که چشم‌انداز روشنی برای بهبود بازار در کوتاه‌مدت پیش‌رو قرار نمی‌دهد و انتظار می‌رود این رکود در صورت ثبات سیاست‌های قیمتی تا ماه‌های آینده ادامه‌دار باشد.