اکتشافات معدنی حلقه نخست اقتصاد و امنیت کشور  

محمد قره‌دغلی -یک استاد دانشگاه، گفت: سرمایه‌گذاری در اکتشافات معدنی، بُعد امنیتی، سرزمینی و اقتصادی برای ما دارد و باید به آن به‌عنوان حلقه نخست اقتصاد و امنیت نگاه کنیم. به گزارش مناقصه‌مزایده، پیمان افضل؛ در سومین کنفرانس اکتشافات معدنی، افزود: امروز سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی یکی از استراتژیک‌‌ترین مباحث در جهان است که حتی با امنیت ملی و اقتصادی جهان در ارتباط است با رقابت عظیمی برای تصاحب مواد معدنی در کل جهان شکل گرفته است. وی بیان داشت: سرمایه‌گذاری در اکتشافات مواد معدنی به معنای افزایش قدرت یک کشور و امنیت ملی است و به عبارتی جای نفت و گاز را گرفته است. افضل؛ گفت: مطابق پژوهش بلومبرگ تا سال ۲۰۵۰ برای صنایع مبتنی بر انقلاب‌های صنعتی چهارم و پنجم نیاز به استحصال ۱۰ تریلیون دلار عناصر و فلزات استراتژیک مبتنی بر صنایع سبز و سازگار با محیط‌زیست داریم. وی اضافه کرد: کم‌ترین حجم سرمایه‌گذاری اکتشافی بین ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار است و در حالی که کشوری نظیر چین ۳٫۴ میلیارد دلار در عملیات اکتشافی سرمایه‌گذاری کرده، اما ما سهم کمتر از نیم درصد جهان در حفاری اکتشافی را در اختیار داریم. این استاد دانشگاه، اظهارداشت: امروز شاهد افزایش اکتشافات اورانیوم در جهان به خاطر جنگ روسیه و اوکراین و رونق موقت این عنصر هستیم. وی ادامه داد: در عوض شاهد افت سرمایه‌گذاری اکتشافی در زغال‌سنگ به دلیل رفتن به سمت حذف سوخت‌های فسیلی در جهان هستیم. افضل؛ تأکید کرد: در دو سال گذشته سرمایه‌گذاری در شورابه‌ها، فسفات، سیلیس و پتاس چند برابر شده اما در ایران به‌عنوان یکی از بهشتهای شورابه‌ها در جهان شاهدیم برخی سازمان‌ها فقط به استحصال نمک آن می‌پردازند، در حالی که عناصری همچون سدیم، پتاسیم و منیزیم دارد که بسیار مهم هستند. وی با تقسیم کشور‌ها به دو دسته سرخ‌‌ها و سبز‌ها اظهار داشت سرخ‌‌ها کشورهای پیشرفته معدنی هستند که در صدر آن‌ها چین با ۳.۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری اکتشافی قرار دارد. حتی روسیه در سه سال جنگ با اوکراین که ۵۰۰ میلیون دلار خسارت مستقیم و یک تریلیارد دلار آسیب غیرمستقیم اقتصادی را متحمل شد، سرمایه‌گذاری اکتشافی‌اش را کم نکرد. این استاد دانشگاه، خاطرنشان کرد: در طرف مقابل سبز‌ها را داریم که در بین آن‌ها کشورهایی نظیر قزاقستان، عربستان و عمان قرار دارند که تا حدود دو دهه قبل در بخش معدن محلی از اعراب نداشتند اما شاهدیم در سال ۲۰۲۴ هر یک ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری اکتشافی داشتند. وی ادامه داد: در سال ۱۴۰۲ در کشورمان ۵۵۶ هزار متر حفاری اکتشافی انجام شد که با در نظر داشتن ۱۰۰ دلار متوسط هزینه حفاری و آنالیز در عمل به ۱۰۰ میلیون دلار هم نرسیده است. افضل؛ با مقایسه فعالیت‌‌ها در ایران با همسایگان با اشاره به کمربند فلزی چاگال (از پاکستان تا جنوب بلوک لوت ایران)، گفت: آمار‌ها نشان می‌داد حجم حفاری کشورمان حتی نصف پاکستان هم نیست. وی تصریح کرد: اگر امروز وارد فاز اکتشاف، بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری نشویم، دیگر کشور‌ها منتظرمان نمی‌مانند و سراغ دیگران خواهند رفت. این استاد دانشگاه، تصریح کرد: امروز همه کشورهای اطراف ما و حتی افغانستان طالبان وارد اکتشافات شده‌اند و اگر از آن غافل شویم، سهم فعلی‌مان در بازارهای جهانی را از دست خواهیم داد همانگونه که سهم بازارمان را در سنگ‌های تزیینی به ترکیه واگذار کردیم.

تشکیل شرکت‌های بزرگ اکتشافی تخصصی

در ادامه، علیرضا سیاسی‌راد؛ مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صدرتأمین، گفت: باید شرکت‌های بزرگ اکتشافی تخصصی که تنها مأموریت اکتشاف را دنبال کنند، در کشور شکل گیرد. سیاسی‌راد؛ افزود: ایران جز کشورهایی است که پتانسیل معدنی خوبی دارد و در این راستا نیازمند کار اساسی است. مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صدرتأمین، اضافه کرد: بودجه اکتشافی ایران در سال ۲۰۲۳ تنها ۳۰۰ میلیون دلار ارزیابی می‌شود که یک دهم کشورهای پیشرو است و با کشورهای معدنی نظیر استرالیا و کانادا فاصله بسیار زیادی داریم. وی ادامه ‌داد: هزینه اکتشاف در ایران به‌ازای هر تن ماده معدنی ۱۰ دلار است، این در حالیست که این آمار در جهان ۳٫۵ دلار می‌باشد. مدیرعامل شرکت صدرتأمین، همچنین گفت: عمق حفاری در کشور بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ متر است که با متوسط عمق جهانی فاصله زیادی دارد. وی اضافه کرد: امروز اکتشافات در کشور به شدت پراکنده و در مقیاس کوچک بوده و با بودجه اندک انجام می‌شود؛ به این ترتیب امکان شکل دهی مجموعه‌های بزرگ اکتشافی در کشور وجود ندارد. سیاسی‌راد؛ تأکید کرد: کمبود ماشین‌آلات و تجهیزات، مشکلات قانونی، ضعف نیروی انسانی، وجود معارضین و دسترسی به فناوری‌های نو، سایر چالش‌های این حوزه را تشکیل می‌دهد. وی تصریح کرد: اگر به دنبال حل و فصل مشکلات این بخش هستیم، بخشی از آن به دولت برمی‌گردد که شامل سرمایه‌گذاری و رفع موانع و مشکلات است. مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صدرتأمین، اضافه کرد: اما بخشی از حل و فصل مشکلات مربوط به سرمایه‌گذاری و بنگاهی است و ارزیابی ما نشان می‌دهد بدون شکل‌گیری شرکت‌های بزرگ اکتشافی، اجرای عملیات حفاری عمومی امکان‌پذیر نیست.

لزوم اصلاح قوانین در بخش معدن

ایمان عتیقی؛ مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر، گفت: اینکه بخشی از معادن کشور قابلیت واگذاری ندارد به دلیل آن است که قوانین دست دولت را بسته و باید بخشی از قوانین اصلاح شود. عتیقی؛ افزود: در برنامه هفتم توسعه کشور رشد هشت درصدی اقتصادی دیده شده است که سهم بخش معدن از این رشد ۱۳ درصد است. وی بیان داشت: به‌طور قطع تحقق این رشد در بخش معدن حاصل اتفاقاتی است که از اکتشافات معدنی آغاز می‌شود تا به عناصر کمیاب و ارزشمند نیز دست یابیم اما امروز حوزه اکتشافات با بیش از ۱۰ چالش مواجه است. عتیقی؛ ادامه داد: یکی از چالش‌‌ها این است که با خطاهای آنالیز مواجهیم؛ در این زمینه باید به‌روز شده، مواد اولیه را از جاهای معتبر تهیه کرده یا به تقویت نیروی انسانی بپردازیم. چالش بعدی رو اکتشافات عمیق برشمرد و اظهار داشت: امروز نیازمند دستگاه‌های حفاری عمیق هستیم. به منظور نیازمند سرمایه‌گذاری در اکتشافات هم در بخش پیمانکاری و هم شرکت‌ها هستیم. مدیرعامل گل‌گهر؛ اضافه کرد: نیروی انسانی این بخش نیز باید به علم روز مجهز شود. وی تأکید کرد: باید نقش بخش‌خصوصی را پررنگ‌تر کرده و به دانش روز فنی تجهیز شویم. عتیقی؛ تصریح کرد: از همه مهمتر موضوع اصلاح قانون است، چرا که تا قانون اصلاح نشود، در زمینه واگذاری‌‌ها و حمایت از سرمایه‌گذاران همچنان دچار چالش هستیم و باید در این زمینه به کمک وزارت صنعت،معدن‌وتجارت بیاییم.