چرا ۴ کُرسی علمی یونسکو در ایران تعطیل شد؟

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو، دلایل تعطیلی برخی کرسی‌های یونسکو در ایران را تشریح کرد و گفت: معیارهای ارزیابی جدید، پذیرش کرسی‌‌‌ها را دشوارتر کرده است. به گزارش مهر، کرسی‌های یونسکو نهادهای ملی یا منطقه‌ای هستند که به‌طور ویژه در یک موضوع خاص و یا به صورت بین‌رشته‌ای و علمی فعالیت می‌کنند. این نهادهای علمی پیونددهنده دانشگاه با جامعه مدنی، جوامع محلی، نهادهای پژوهشی و سیاست‌گذاران هستند و هم‌راستا با تغییرات جهانی به تقاضاهای نوظهور در حوزه آموزش و پژوهش می‌پردازند. برنامه «کرسی‌های یونسکو» از سال ۱۳۷۱ در دنیا آغاز شده و در حال‌حاضر بیش از هزار کرسی یونسکو در بیش از ۱۲۵ کشور در حال فعالیت هستند. در ایران نیز در حال‌حاضر ۱۸ کرسی یونسکو در زمینه‌های مختلف از جمله آموزش، علوم، بین‌رشته‌ای (آموزش و علوم)، حوزه علوم اجتماعی و انسانی و ارتباطات فعالیت می‌کنند. در سال‌های اخیر چهار کرسی یونسکو در ایران تعطیل شده‌اند و شنیده‌ها حاکی از آن است که برخی از کرسی‌‌‌ها نیز در معرض از دست رفتن قرار دارند. حسن فرطوسی؛ در مورد کرسی‌های یونسکو، گفت: یونسکو در حال‌حاضر در کشورهای عضو خود بیش از ۱۰۰۰ کرسی تأسیس کرده است و در ایران نیز تعداد ۱۸ کرسی یونسکو به میزبانی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی در شهر تهران تأسیس شده‌اند. وی ادامه داد: با توجه به این‌که یونسکو دارای ۱۹۴ عضو است، بنابراین فعالیت کشور ما در شبکه کرسی‌های یونسکو در مقایسه با فعالیت سایر کشور‌‌ها در این شبکه کم نیست اما طی سال‌های اخیر دلایلی موجب شده است که روند افزایش تأسیس کرسی‌‌‌ها در کشور کند شود. دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو، با اشاره به تغییر رویه و قواعد جدید یونسکو برای ایجاد کرسی‌های جدید، گفت: مهم‌‌‌ترین دلیلی که کرسی‌‌‌ها روند افزایشی سابق را طی نمی‌کنند رویه و اصولی است که طی سه سال اخیر توسط یونسکو بنا نهاده شده است. براساس قواعد جدید، هر سال از هر کشور عضو حداکثر دو طرح‌واره (پروپوزال) برای درخواست تأسیس کرسی به یونسکو می‌تواند ارائه شود و این موضوع در مقایسه با دوره‌های گذشته که گاهی پنج یا شش طرح درخواست تأسیس به یونسکو ارائه داده می‌شد به‌نوعی محدودیت محسوب می‌شود. وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این موضوع، یونسکو معیارهای ارزیابی جدیدی را طراحی کرده که عمدتاً پذیرش کرسی‌‌‌ها را دشوارتر می‌سازد.

ضعف عملکرد و گزارش‌دهی نامناسب کرسی‌‌‌ها را تعطیل می‌کند

به گفته فرطوسی؛ موضوع دیگر که گاهی باعث روند کاهشی تعداد کرسی‌‌‌ها شده است عدم ارائه گزارش مناسب عملکرد کرسی‌‌‌ها به یونسکو است. دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو، در مورد لزوم گزارش‌دهی دوره عملکرد کرسی‌‌‌ها به یونسکو توضیح داد: هر کرسی هر چهار سال یک‌بار لازم است که گزارش عملکرد جامع چهار ساله خود را جهت تمدید به یونسکو ارائه دهد که بعضاً به دلیل ضعف عملکرد کرسی‌‌‌ها و یا عدم ارائه به موقع اطلاعات که خود از چالش‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد، درخواست تمدید کرسی‌هایی که با زحمت بسیار زیاد تأسیس شده‌اند، مورد موافقت یونسکو قرار نمی‌گیرد و این کرسی‌‌‌ها تعطیل می‌شوند.

بی‌توجهی کرسی‌‌‌ها به قوانین

وی در مورد دلیل دیگر تعطیلی کرسی‌های یونسکو، گفت: دلیل دیگری که برخی مواقع باعث تعطیلی کرسی‌‌‌ها شده است و متأسفانه دو مورد از تعطیلی کرسی‌های ما به همین دلیل بوده است؛ جابه‌جایی کرسی از نهاد مادر به یک سازمان دیگر است که اقدامی غیرمنطقی و به لحاظ حقوقی غیرقانونی است. فرطوسی؛ خاطرنشان کرد: چراکه در ابتدای تأسیس کرسی، تفاهم‌نامه‌ای به امضای رئیس سازمان میزبان با مدیرکل یونسکو منعقد می‌شود و نهاد میزبان کرسی تا پایان مدت تفاهم‌نامه تعهداتی را متقبل می‌شود که باید خود به آن‌‌‌ها پایبند باشد. وی در مورد برنامه آتی کمیسیون ملی یونسکو برای جلوگیری از تعطیلی کرسی‌های ایران، گفت: سیاست کلی کمیسیون ملی یونسکو در دوره کنونی، بر نظارت بیشتر بر عملکرد کرسی‌‌‌ها قرار گرفته و در نظر داریم با ایجاد یک سازوکار نظارتی بهتر بر فعالیت کرسی‌‌‌ها و حمایت از روند انتخاب رؤسای کرسی‌‌‌ها و فعالیت آن‌ها، موجب ارتقا و شکوفایی هر چه بهتر کرسی‌‌‌ها بشویم. در حال‌حاضر کرسی‌های «تحقیقات بین‌رشته‌ای دیابت»، «بازیافت آب» و «آموزش مهندسی» در دانشگاه تهران، «مخاطرات زمین‌شناختی ساحلی» در پژوهشکده علوم زمین، «مدیریت بلایای طبیعی» در پژوهشکده سوانح طبیعی و «ترویج علم» در مؤسسه تحقیقات سیاست علمی کشور در حوزه علوم، کرسی‌های «آموزش محیط‌زیست» در دانشگاه پیام‌نور و «آموزش کاهش خطرپذیری سوانح و برگشت‌پذیری (تاب‌آوری)» در دانشگاه خوارزمی در حوزه بین‌رشته‌ای (آموزش و علوم) در حال فعالیت هستند. همچنین در حوزه علوم اجتماعی و انسانی کرسی‌های «مطالعات اخلاق زیستی» در دانشگاه علوم پزشکی تهران و «تاریخچه طب سنتی» در فرهنگستان علوم پزشکی، «سلامت اجتماعی و توسعه» در دانشگاه تهران و «حقوق بشر، صلح و دموکراسی» در دانشگاه شهید بهشتی و در حوزه ارتباطات کرسی‌های «فضای مجازی و فرهنگ: دوفضایی شدن جهان» در دانشگاه تهران و «ارتباطات در علم و فناوری» در دانشگاه علامه‌طباطبایی فعالیت می‌کنند. همچنین کرسی‌های «آموزش و یادگیری الکترونیکی» در دانشگاه مهر البرز، «مدیریت، برنامه‌ریزی و تضمین کیفیت در آموزش‌عالی» در مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی، «معلمان به‌عنوان یادگیرندگان مادام‌العمر» در دانشگاه فرهنگیان و کارآفرینی» در دانشگاه تهران، کرسی‌های یونسکو در حوزه آموزش هستند.