چرا انسان‌های اولیه در غارهای تاریک نقاشی می‌کشیدند؟ *احسان محمدحسینی یکی از آثار باقی مانده از انسان‌های غارنشین، نقاشی‌هایی است که در دیواره غارها باقی مانده‌اند. در این یادداشت به بررسی این موضوع می‌پردازیم که انسان‌های اولیه این نقوش را به چه دلیل و در پی چه هدفی می‌کشیدند. بدون شک بار‌‌ها در برنامه‌های تلویزیونی، […]
چرا انسان‌های اولیه در غارهای تاریک نقاشی می‌کشیدند؟
*احسان محمدحسینی
یکی از آثار باقی مانده از انسان‌های غارنشین، نقاشی‌هایی است که در دیواره غارها باقی مانده‌اند. در این یادداشت به بررسی این موضوع می‌پردازیم که انسان‌های اولیه این نقوش را به چه دلیل و در پی چه هدفی می‌کشیدند.
بدون شک بار‌‌ها در برنامه‌های تلویزیونی، موزه‌ها و کتاب‌‌ها با نقوش مختلفی که توسط انسان‌های اولیه بر دیواره غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای نقش بسته‌اند، روبه‌رو شده‌اید. این نقوش بسیار جالب عموماً شامل تصاویری با موضوعات مرتبط با طبیعت بوده و انسان، حیوانات مختلف و موارد مشابه را نمایش می‌دهند. در این میان ممکن است برای بسیاری از افراد این سؤال به وجود بیاید که اساس انسان اولیه به چه دلیل این نقوش را روی دیواره‌های سنگی غارها کشیده است.
برای پاسخ به این سؤال باید ابتدا درباره نحوه زندگی انسان‌های اولیه و غارنشین، اطلاعات کسب کرده و با درک نحوه معاش و گذران زندگی این انسان‌ها، به منظور آنها برای این عمل پی ببریم. در این میان آنچه بدیهی است، شکل‌گیری نخستین هنر بشری یعنی نقاشی در پی این دوران است که خود باعث هر چه بیش‌تر شدن اهمیت این موضوع می‌شود.
مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تصاویر و نقوش موجود در غارها عموماً به دو گروه کلی تقسیم‌بندی می‌شوند. یک گروه را می‌توان نقوشی دانست که انسان روی صخره‌ها و سنگ‌‌ها ترسیم کرده و صرفاً این عمل را براساس ذوق و قریحه هنری خود و بازتاب دنیای اطرافش در شب‌های بلندی که در غارها سپری می‌کرد، دانست. گروه دوم این نقوش دارای مفاهیم آیینی و آماده شدن برای شکار هستند.
به یاد داشته باشید زمانی که صحبت از نقاشی در غارها می‌شود یعنی ما با انسان غارنشین سر و کار داشته و این موضوع به منزله این است که این دوران پیش از آغاز عصر نوسنگی، شروع کشاورزی و یک‌جانشینی انسان‌ها است. این مسأله نشان می‌دهد که هنرمندان خالق این آثار نقاشی اولیه، در مرحله جمع‌آوری غذا بوده و هنوز دارای خانه و تمدن نبودند. انسان در این مرحله از حیات خود ناگزیر به کشف منابع طبیعی غذا از جمله گیاهان وحشی، میوه‌های خودرو و مغز‌‌ها و دانه‌ها و ریشه‌های خوراکی بود. این مواد کفاف نیازهای انسان را نداده و از سوی دیگر همواره در دسترس نبودند. به همین دلیل شکار حیوانات، یکی دیگر از اصلی‌‌‌ترین منابع تأمین نیازهای غذایی انسان اولیه و غارنشین محسوب می‌شد. بسیاری از این آثار مقارن با آخرین دوران یخبندان در کره زمین خلق شده‌اند که حدود ۱۱ هزار سال پیش به پایان رسید. وجود عصر یخبندان، کاهش منابع طبیعی و دشواری‌های موجود در طبیعت خشن باعث شده بود تا انسان‌ها در گروه‌هایی متشکل از چند نفر تا چند ده نفر؛ گرد هم آمده و با کمک یکدیگر بر مشکلات غلبه کنند.
این موضوع سبب می‌شد تا شرایط آنها برای مبارزه با حیوانات مهاجم بهتر شده و از سوی دیگر کشف آتش برای آنها گرما و امنیت مناسبی در غارهای سنگی‌شان در طول شب‌های بسیار سرد عصر یخبندان ایجاد می‌کرد. این همزیستی همچنین به انسان‌های اولیه اجازه می‌داد تا با کمک یکدیگر و مشارکت افراد گروه در شکار، شانس خود را برای شکار حیوانات بیش‌تر و بزرگ‌تر افزایش دهند. با این وجود در نظر داشته باشید که در آن زمان تنها سلاح موجود در دست انسان‌ها شامل چوب، ابزار‌های ساده سنگی و استخوانی می‌شد. از سوی دیگر هیچ تضمینی وجود نداشت که با مراجعه افراد گروه برای شکار، آنها موفق به شکار شده و با دست پر بازگردند و احیاناً در صورت موفقیت‌آمیز بودن شکار نیز، این شکار به اندازه‌ای بزرگ باشد که پاسخگوی نیازهای تمامی افراد گروه بوده و آنها را سیر کند.
آیین‌های اولیه یا هنر مطلق؟
مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تصاویر و نقوش موجود در غارها عموماً به دو گروه کلی تقسیم‌بندی می‌شوند. یک گروه را می‌توان نقوشی دانست که انسان روی صخره‌ها و سنگ‌‌ها ترسیم کرده و صرفاً این عمل را براساس ذوق و قریحه هنری خود و بازتاب دنیای اطرافش در شب‌های بلندی که در غارها سپری می‌کرد، دانست. اصلی‌‌‌ترین مواد مورد استفاده برای نقاشی‌های دیواری در غارها، مواد طبیعی در دسترس انسان‌های نخستین بود. برای نمونه آنها از ترکیب چربی حیوانات و بقایای خاکستر زغال؛ رنگ سیاه ساخته و یا با استفاده از گل اخرا، تصویر خود را قرمز می‌کردند.
این موضوع سبب ایجاد تنوع زیادی در نقوش شده است اما در این میان برخی از نقوش بسیار متفاوت تر هستند. بررسی‌های باستان‌شناسی در بسیاری از محوطه‌ها و سکونتگاه‌های پیش از تاریخی نشان می‌دهد انسان‌های غارنشین علاوه بر نقوش فوق‌الذکر، در بخش‌های تاریک غار تصاویری می‌کشید که عمدتاً نشان‌دهنده نقوش حیوانات بوده و جالب این‌که گاهی در برخی موارد شاهد کشیده شدن چند نقش مختلف از جانوران گوناگون روی یکدیگر هستیم در حالی که در غار فضای کافی برای کشیدن آنها در کنار هم وجود داشته است. بررسی‌های این نوع از نقوش نشان می‌دهد که روی دیواره آنها آثار خطوط و خراشیدگی‌های متعددی دیده می‌شود. باستان‌شناسان اعتقاد دارند موضوع شکار برای انسان‌های اولیه بسیار حیاتی بوده و به همین دلیل شاهد شکل‌گیری نوعی آیین اولیه در این رابطه هستیم که در آن انسان‌های غارنشین در شب پیش از شروع شکار، تصویر حیوانی که قصد شکار آن را داشتند روی دیواره بخش‌های داخلی غارها ترسیم کرده و ضمن انجام آیینی ویژه، با سلاح‌های خود به این نقوش ضربه زده و به صورت نمادین و مجازی، حیوان را می‌کشتند. این موضوع در آنها باوری جادویی ایجاد می‌کرد که در شکار پیش رو؛ موفق بوده و می‌توانند حیوان مورد نظر خود را شکار کنند.
به این ترتیب شاهد این حقیقت هستیم که نقوش انسان‌های غارنشین با دو هدف کلی ترسیم می‌شد که یکی از آنها جنبه هنری و سرگرمی داشته و دیگری جنبه آیینی و جادویی دارد.
*دانشجوی دکترای باستان‌شناسی
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.