تبدیل بافت تاریخی به شهر تاریخی گامی بزرگ در مسیر توسعه پایدار

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران، گفت: تبدیل بافت تاریخی به شهر تاریخی، گامی بزرگ در مسیر توسعه پایدار است. به گزارش مناقصه‌مزایده به نقل از شرکت بازآفرینی شهری ایران، عبدالرضا گلپایگانی؛ در نشست تخصصی «بازآفرینی بافت‌های تاریخی؛ باید‌‌ها و نبایدها» با تأکید بر ضرورت تبدیل بافت تاریخی به شهر تاریخ با اشاره به تحولات تاریخی در مواجهه با بافت‌های ارزشمند، تصریح کرد: با عبور از مرحله صرف حفظ آثار تاریخی، اکنون با پدیده شهر تاریخی مواجه هستیم که نمونه‌هایی چون اصفهان، نائین و زواره در این دسته قرار می‌گیرند. این ویژگی تاریخی، اقتضائات و الزامات خاصی را در نوع مدیریت و مواجهه با این شهر‌‌ها ایجاد می‌کند. وی تأکید کرد: نگاه صرفاً کالبدی به شهرهای تاریخی بدون توجه به میراث ناملموس آن‌ها، ناقص و ناکارآمد است. برای مثال، در شیراز حافظیه و سعدیه بخشی از تاریخ زنده شهر به‌شمار می‌روند و زمانی که از محدوده تاریخی ری سخن می‌گوییم، شستن قالی در چشمه علی و لایروبی قنات‌چشمه علی نیز مدنظر قرار دارد. گلپایگانی؛ با طرح این پرسش کلیدی که «آیا شهر تاریخی را موجودی زنده می‌دانیم یا مسئله‌ای نیازمند حل؟» گفت: متأسفانه نگاه قالب در میان بسیاری از مدیران، شهروندان و حتی کارشناسان آن است که بافت‌های تاریخی را مانعی برای توسعه می‌دانند. اما اگر به شهر به‌مثابه یک موجود زنده بنگریم، می‌توان با حفظ اصالت، آن را بازآفرینی و به‌روز کرد. وی با ارائه چهار گمانه درباره چرایی تبدیل یک وجود تاریخی به یک مسئله، افزود: نخست، برخی مدیران توسعه‌گرا، میراث فرهنگی را مانعی برای پیشرفت تلقی می‌کنند، دوم، تقابل میان رویکردهای توسعه‌گرا و سنت‌گرا در کشوری با پیشینه غنی تاریخی چون ایران و سوم ایجاد شکاف میان طبقه فرهیخته و مردم نسبت به ارزش آثار تاریخی جزء گمانه‌هایی است که می‌توانند در ایجاد این بحران نقش داشته باشند. گلپایگانی؛ گمانه چهارم را نوع نگاه مسئولان به بافت تاریخی در ایجاد شرایط کنونی برشمرد و گفت: برای مثال می‌توان گفت معماری خانه‌های ایرانی از زمان سلجوقیان تاکنون دستخوش تغییر گشته اما اصالت آن همواره حفظ شده است. در حقیقت زنده بودن شهر عامل اصلی تاب آوری آن به شمار می‌رود؛ همان‌طور که موجود زنده می‌تواند در برابر عوامل بیرونی، خودش را بازسازی کند، شهر به مثابه یک موجود زنده نیز از این توانایی برخوردار است و با این دیدگاه می‌توان آثار تاریخی را با حفظ شاخص‌های اصالت به‌روز کرد.

شهرهای تاریخی نیازمند بازسازی بخش‌های فرسوده با حفظ اصالت‌های تاریخی

در ادامه این نشست، احمد سعیدنیا؛ استاد پیشین دانشگاه تهران، با بیان اینکه درک بافت تاریخی و تبدیل آن به شهر تاریخی، گامی بزرگ در مسیر توسعه پایدار است، گفت: تاریخ ما ریشه‌ای ژرف دارد؛ نخستین شهر ایرانی ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شده و نظمی شگفت‌انگیز در آن حاکم بوده که نمونه آن در کهن‌دژ سمنان هم قابل مشاهده است. وی افزود: تغییر در بافت شهری، امری طبیعی و برگرفته از روندهای پیچیده تحول در جهان است. همان‌گونه که خانه‌های حیاط‌دار جای خود را به آپارتمان‌‌‌ها دادند، بافت تاریخی نیز باید با حفظ المان‌های اصیل، بازسازی شود. سعیدنیا؛ با اشاره به اینکه شهر اصفهان نمونه‌ای برجسته از شهر تاریخی ایران است، تأکید کرد: این شهر نیازمند بازسازی بخش‌های فرسوده با حفظ اصالت‌های تاریخی است. البته هر خانه قدیمی الزاماً میراث فرهنگی محسوب نمی‌شود.

ضرورت شکل‌گیری توسعه پایدار شهر‌‌ها بر پایه گذشته و هویت تاریخی

لادن اعتضادی؛ استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز، در این نشست با اشاره به تهدید جدی بافت‌های فرسوده در برابر حوادث طبیعی، گفت: زلزله می‌تواند خسارات فاجعه‌باری به این بافت‌‌‌ها و ساکنان آن وارد کند. حقیقت این است که شهر‌‌ها برای ادامه حیات نیازمند زیست و توسعه پایدار هستند و این توسعه باید بر پایه گذشته و هویت تاریخی شکل گیرد. وی ادامه داد: با تبدیل روستاهای چند هزار نفری به شهر، اکنون با واحدهای جمعیتی مواجه‌ایم که نه شهرند و نه روستا و پایداری زیست در آن‌‌‌ها در معرض خطر قرار گرفته است. در این میان، تخریب خانه‌های قدیمی راه‌حل نیست، بلکه حفظ بافت تاریخی و بازآفرینی آن با بهره‌گیری از ظرفیت‌های نوگرایانه باید در دستور کار قرار گیرد. در پایان محمدحسن طالبیان؛ استاد تمام دانشگاه تهران، با تأکید بر اهمیت بازآفرینی به‌عنوان بخشی از فرآیند حفاظت، اظهار داشت: در حوزه میراث فرهنگی، شناسایی و حفظ عناصر ارزشمند اهمیت بالایی دارد. افزون بر آن، جلب مشارکت عمومی در فرآیند حفاظت، از مؤلفه‌های کلیدی در دستیابی به موفقیت است. طالبیان؛ افزود: حفظ منظر تاریخی شهر و درک پیوستگی میان طبیعت، تاریخ و فرهنگ، مسیر ما را به سوی تغییراتی نظام‌مند و هدفمند هدایت می‌کند.