محمدرضا عیوضی- به دنبال فرمایشات مقام معظم رهبری در راستای جدیت پیگیری اقتصاد مقاومتی و اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان برای به ثمر نشستن این مهم و نام‌گذاری سال ۹۵ به «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل»، مناقصه‌مزایده بر آن شد تا بار دیگر با ذکر نقش اقتصاد دانش‌بنیان در جایگاه اقدام و درک اقتصاد مقاومتی؛ اهمیت […]
محمدرضا عیوضی- به دنبال فرمایشات مقام معظم رهبری در راستای جدیت پیگیری اقتصاد مقاومتی و اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان برای به ثمر نشستن این مهم و نام‌گذاری سال ۹۵ به «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل»، مناقصه‌مزایده بر آن شد تا بار دیگر با ذکر نقش اقتصاد دانش‌بنیان در جایگاه اقدام و درک اقتصاد مقاومتی؛ اهمیت و ارتباط این دو موضوع را یادآور شود.
«یکی از پایه‌های محکم اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان است؛ اساس کار در اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان است؛ [زیرا] اقتصاد مقاومتی اقتصاد درون‌زا است، اقتصادی است که در داخل پایه‌های مستحکمی دارد که تکانه‌های بین‌المللی و جهانی و اقتصادی آن را از جا درنمی‌برد؛ این اقتصاد مقاومتی [است]، اقتصاد مقاوم. یکی از اساسی‌‌ترین پایه‌های این اقتصاد عبارت است از اقتصاد دانش‌بنیان؛ اقتصادی که متکی باشد به علم، این خیلی مهم است»
دانش به عنوان یکی از نیروهای بسیار مؤثر در تحولات اقتصادی و اجتماعی به شمار می‌آید و یک کالای عمومی محسوب می‌شود، زیرا می‌توان دانش را بدون کاهش و استهلاک، با دیگران به اشتراک گذاشت. در عین حال، این یک مشخصه منحصر به فرد برای این کالای عمومی محسوب می‌گردد که بر خلاف سایر کالاهای فیزیکی (مثل سرمایه، دارایی‌های مادی و منابع طبیعی)، استفاده از آن، از کمیتش نمی‌کاهد و می‌توان از آن بار‌ها استفاده کرد.
اقتصاد دانش‌بنیان (Knowledge economy)به روش تولیدی گفته می‌شود که در آن از دانش برای ایجاد ارزش‌افزوده محسوس یا غیرمحسوس استفاده می‌شود. فن‌آوری و به خصوص فن‌آوری‌های دانش‌بنیان کمی برای تبدیل بخشی از دانش آدمی به ماشین‌آلات محسوب می‌شوند. این دانش می‌تواند توسط سیستم‌های پشتیبانی تصمیم‌گیری در زمینه‌های مختلف اقتصادی برای ایجاد ارزش افزوده استفاده شود.
نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در تحقق اقتصاد مقاومتی از جمله مسایل و مباحثی است که پس از فرمایشات و بیانات حضرت آیت‌ا… خامنه‌ای، مورد تأیید و توجه اقتصاددانان و محققان و مسؤولان جامعه قرار گرفته است. در واقع جایگاه برجسته شرکت‌های دانش‌بنیان در تحولات و تغییرات اقتصادی، امری است که فراموش شده بود و بیانات و سخنان مقام معظم رهبری در این زمینه موجب اهمیت و توجه به این شرکت‌ها گشت. رهبر معظم انقلاب در دیدار با جمعی از محققان و پژوهشگران، عرصه علم و فن‌آوری و مسؤولان شرکت‌های دانش‌بنیان با تأکید قراردادن این شرکت‌ها، لزوم تحقق اقتصاد مقاومتی را بیان داشتند. از دید ایشان، «شرکت‌های دانش‌بنیان از بهترین مظاهر و مؤثر‌ترین مولفه‌های اقتصاد مقاومتی هستند که می‌توانند اقتصاد مقاومتی را پایدارتر کنند». با توجه به این رویکرد می‌توان جایگاه این شرکت‌ها را در تحقق اقتصاد مقاومتی تحلیل نمود. رابطه در هم تنیده اقتصاد مقاومتی با اقتصاد مبتنی بر علم و دانش از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان استحکام می‌یابد. این شرکت‌ها هم در تحقق اقتصاد دانش‌بنیان نقش دارند و هم در مدل اقتصاد مقاومتی نیز کارایی و کاربرد دارند. حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان موجب تحول در عرصه علم و دانش و کشف یافته‌ها و نتایج جدید اقتصادی می‌شود، این یافته‌ها می‌تواند در اجرای اصول اقتصاد مقاومتی مورد استفاده قرار گیرد. امروزه با پیشرفت علوم بشری، کاربرد دانش در زندگی انسان در تمام عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی افزایش یافته و اقتصاد مبتنی بر علم و دانش و شرکت‌های دانش‌بنیان در عرصه اقتصادی اهمیت یافته است. با توجه به سخنان مقام معظم رهبری اکنون «رشد اقتصادی حقیقی در گرو تولید ثروت از طریق دانش و علم می‌باشد»، بنابراین با سرمایه‌گذاری و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان به ثروت و منابع مالی دست یافت. اقتصاد امروزی به سوی دانش جدید، فن‌آوری روز و تکنولوژی جریان دارد و می‌باید در جهت تحکیم اقتصاد مبتنی بر علم و دانش تلاش نمود، از این رهیافت می‌توان به جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید علم و دانش پی برد. رهبر انقلاب اسلامی در این باب بیان داشتند: «اگر شرکت‌های دانش‌بنیان جدی گرفته شوند و از توسعه کمی و کیفی آنها حمایت شود، به واسطه ثروت آفرینی از طریق علم، اقتصاد کشور به شکوفایی حقیقی خواهد رسید». البته برای تحقق این اهداف موانع و ضعف‌هایی وجود دارد. از جمله این‌که می‌باید تحولات علوم و دانش علاوه بر پیکره اقتصادی در تمامی عرصه‌های جامعه اعمال گردد و در داخل مسایل و پدیده‌های اقتصادی نیز تا حد امکان روند و ارتباط رویداد‌ها و جریان‌های اقتصادی را علمی نمود. حضرت آیت‌ا… خامنه‌ای نیز در سخنان خود به این مسایل اشاره کرده و خاطرنشان نمودند: «سیستم‌های سنتی و قدیمی اعتبار سنجی از طرف بانک‌ها و مؤسسات پولی و نبود بیمه‌های خاص به منظور حمایت از خطر پذیری شرکت‌های دانش‌بنیان، از جمله ضعف‌ها می‌باشد.» از آن‌جایی که برای حل هر مسأله‌ای، راهکاری نیز وجود دارد، برای رفع نقاط ضعف این شرکت‌ها نیز می‌توان راهکارهایی بیان داشت. مقام معظم رهبری برای حل این مشکل، چنین بیان داشتند: «دستگاه‌های دولتی باید با رصد اختراعات و شناسایی نخبگان فکری و حمایت از آنها، زمینه ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان جدید را به وجود آورند». همچنین ایشان اذعان داشتند که می‌باید مانع سرمایه‌گذاری برخی کشورهای خارجی برای شناسایی و جذب استعدادهای داخلی شد. همان طور که رهبر معظم انقلاب بیان داشتند، «یکی از مسایلی که در زمینه شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد، اجرایی نشدن قانون حمایت از این شرکت‌ها است که آیین‌نامه اجرایی آن باید هرچه زودتر ابلاغ شود». وضع این قانون می‌تواند سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های نهادهای دولتی را برای حمایت از این شرکت‌ها فراهم سازد. در کنار این مسأله می‌توان با تشکیل بانک اطلاعات و تقویت بخش خصوصی جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان را در جامعه وسعت داد.
سازمان‌های بین‌المللی و اقتصاددانان تعریف‌هایی را برای اقتصاد دانش‌بنیان ارایه کرده‌اند؛ طبق تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که براساس تولید و توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه‌گذاری در دانش و صنایع دانش پایه مورد توجه خاص قرار می‌گیرد. صنایع دانش‌بنیان، صنایعی است که در آنها سطح بالایی از سرمایه‌گذاری به ابداع و نوآوری اختصاص می‌یابد و فن‌آوری‌های کسب شده با شدت بالایی مصرف می‌شوند و نیروی کار از تحصیلات عالی برخوردار است. کمیته اقتصادی مجمع همکاری اقتصادی آسیا – اقیانوس آرام، اقتصاد دانش‌بنیان را اقتصادی می‌داند که در آن تولید و توزیع و کاربرد دانش عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال در همه صنایع است.
بنابراین باید توجه داشت که اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصاد تدافعی یا ریاضتی نیست، بلکه در حقیقت نوعی اقتصاد و برنامه‌ریزی تعاملی مبتنی بر راهبرد استفاده از تهدید به عنوان یک فرصت است. حال باید دید زمینه‌ها و نقاط آسیب‌پذیر زمینه‌ساز تهدید چیست و چگونه و با چه راهبردی می‌توان این تهدیدها را به فرصت تبدیل نمود و به عنوان فرصتی برای اصلاح یا حتی جراحی اقتصادی استفاده کرد و در عین رفع تهدیدها، به رشد و شکوفایی اقتصادی نیز دست یافت. بنابراین به فرایند شناسایی نقاط آسیب و تهدیدهای خارجی و داخلی و تبدیل این نقاط ضعف و تهدیدها به فرصت‌های رشد و توسعه، اقتصاد مقاومتی گفته می‌شود. حال سؤال این‌جاست که اقتصاد کشور چه آسیب‌‌ها و نقاط ضعفی دارد که باعث بروز تهدیدهای دشمن شده است و مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی برای تبدیل کردن این نقاط به فرصت چیست؟
نکته‌ای که باید همواره در نظر داشت این است که برای دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، فقط تولید و توزیع اطلاعات و پرداختن به آموزش و پژوهش کافی نیست، بلکه نکته مهم به‌کارگیری آنها در استفاده از منابع اقتصادی به صورت مستمر و پایدار است. به عبارت دیگر، کاربردی کردن دانش و استفاده مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیت‌ها و ارتقای درجه بهره‌برداری از منابع است که تحقق یک اقتصاد دانش‌بنیان را ممکن می‌سازد که نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه قابل تعریف است.
اقتصاد دانش‌بنیان اقتصاد کمیابی منابع نیست، بلکه اقتصاد فراوانی منابع است؛ زیرا بر خلاف بسیاری از منابع که هنگام مصرف مستهلک می‌شوند، اطلاعات و دانش، که اساس اقتصاد دانش‌بنیان است، می‌تواند بار‌ها مصرف شود و با مصرف بیش‌تر در واقع رشد کند.
در اقتصاد دانش‌بنیان، سهم قابل توجهی از تولید ملی سرانه در رشته فعالیت‌های دانش‌پایه و دانش‌ساز، مانند صنایع دارای فن‌آوری برتر، خدمات مالی و تجاری پیشرفته‌تر و کارآمدتر و به ویژه از فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی تخصصی تولید می‌شود.
در حقیقت اقتصاد دانش‌بنیان با بهره‌وری بیش‌تر عوامل تولید و رفتار بهینه اقتصادی از نظر تخصیص منابع کار می‌کند و در نتیجه، دارای نرخ رشد بالاتری خواهد بود.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.