در حالی چند روز گذشته دولت مصوبه‌ای برای ایجاد یک ستاد جامع هوش‌مصنوعی داشت که مجلسی‌‌ها کلیات طرح ملی هوش‌مصنوعی را به تصویب رساندند.به گزارش مهر، در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی درخواست کمیسیون صنایع و معادن مبنی بر اولویت قرار گرفتن «طرح ملی هوش‌مصنوعی» در دستورکار قرار گرفت که وکلای ملت با بررسی اولویت‌دار […]
در حالی چند روز گذشته دولت مصوبه‌ای برای ایجاد یک ستاد جامع هوش‌مصنوعی داشت که مجلسی‌‌ها کلیات طرح ملی هوش‌مصنوعی را به تصویب رساندند.به گزارش مهر، در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی درخواست کمیسیون صنایع و معادن مبنی بر اولویت قرار گرفتن «طرح ملی هوش‌مصنوعی» در دستورکار قرار گرفت که وکلای ملت با بررسی اولویت‌دار این طرح موافقت کردند. در ادامه جلسه، کلیات طرح ملی هوش‌مصنوعی نیز به تصویب رسید. با نظر ریاست مجلس شورای اسلامی، این طرح دوشوری شد و برای بررسی جزئیات، به کمیسیون صنایع و معادن مجلس ارجاع شد. محمدباقر قالیباف؛ رئیس مجلس شورای اسلامی، درباره این طرح گفت: قرار بود دولت در شش ماه گذشته لایحه‌ای درباره هوش‌مصنوعی به مجلس ارائه کند، اما هنوز این اتفاق نیفتاده است. امروز کلیات این طرح را مورد بحث قرار دادیم، اما به دلیل اینکه دولت و کمیسیون‌های مجلس هم نظراتی دارند، این طرح را دوشوری می‌کنیم که دقیق‌تر و در فرصت مناسب‌تر این موضوع پیگیری شود.
سازمان ملی هوش‌مصنوعی احیا می‌شود؟
یکی از نکات قابل‌توجه در متن طرح ملی هوش‌مصنوعی، موضوع تأسیس سازمان ملی هوش‌مصنوعی است. این سازمان که در دولت سیزدهم تشکیل شده و فعالیت خود را آغاز کرده بود، در دولت جدید به فعالیت خود پایان داد. به گفته مسئولان معاونت علمی، پس از مصوبه اخیر دولت برای ایجاد ستاد توسعه فناوری و کاربردی هوش‌مصنوعی، این سازمان فعلاً کنار گذاشته شده است. طبق اعلام معاونت علمی، تمامی امور مرتبط با هوش‌مصنوعی در کشور تحت نظارت این ستاد قرار خواهد گرفت. این در حالی است که در طرح ملی هوش‌مصنوعی، سازمان ملی هوش‌مصنوعی به‌عنوان پیشران و مرجع علمی، فنی و راهبردی این حوزه برای تمامی نهادها، ارکان و بخشهای مختلف حاکمیت و جامعه در نظر گرفته شده بود. تصویب کلیات طرح ملی هوش‌مصنوعی نشان‌دهنده افزایش تناقضات میان دولت و مجلس درخصوص موضوع هوش‌مصنوعی و تشکیل یک ساختار اجرایی منسجم است. سوال اصلی این است که در صورت احیای این سازمان، تعدد ساختارهای اجرایی چه کمکی به پیشبرد هوش‌مصنوعی در کشور خواهد کرد؟ آیا بهتر نیست دولت و مجلس پیش از تصویب قوانین که خود فرایندی زمان‌بر است و همین تعلل‌‌ها ما را از پیشرفت جهانی در فناوری‌های نوین عقب می‌اندازد، هماهنگی‌های لازم را انجام دهند؟ در ماده ۳ طرح ملی هوش‌مصنوعی آمده است که به منظور اجرای مصوبات شورای ملی راهبری و تحقق اهداف حاکمیتی در بخش هوش‌مصنوعی سازمان ملی هوش‌مصنوعی تأسیس و زیر نظر رئیس‌جمهور فعالیت می‌کند. دولت مکلف است ظرف مدت سه ماه پس از لازم‌الاجرا شدن قانون نسبت به تدوین اساسنامه سازمان ملی هوش‌مصنوعی به‌عنوان دبیرخانه شورای ملی و یک سازمان توسعه‌ای و در چارچوب مفاد ماده‌ی ۴ و ۵ این قانون اقدام و آن را به تصویب هیئت وزیران برساند.
براساس این طرح سازمان ملی هوش‌مصنوعی نماینده رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران در مجامع و همکاری‌های بین‌المللی مرتبط با فناوری‌های هوش‌مصنوعی است.
اهداف و ساختار سازمان ملی هوش‌مصنوعی
سازمان ملی هوش‌مصنوعی به منظور ایجاد هماهنگی ملی و پیگیری مسیرهای بهینه، مؤثر و نامتقارن در مواجهه با پدیده هوش‌مصنوعی و درک و توسعه همه جانبه لایه‌های عمیق آن، متشکل از بخشهای ستادی (اعم از اجرایی، کاروری هماهنگ‌کننده و زیرساختی و نیز بخش راهبری در قالب مرکز ملی راهبری و توسعه هوش‌مصنوعی خواهد بود سازمان ملی هوش‌مصنوعی با تکیه بر مرکز) به‌عنوان یک نهاد تخصصی همه جانبه نگر به‌عنوان پیشران و یک مرجع علمی فنی و راهبردی این حوزه برای تمام نهادها، ارکان و بخشهای مختلف حاکمیت و جامعه در نظر گرفته می‌شود بر این مبنا، دولت موظف است اساسنامه سازمان ملی هوش‌مصنوعی را با توجه به وظایف محوله به آن ماده ۵ قانون و در چارچوب بندهای ذیل تدوین و به تصویب هیئت وزیران برساند:
الف – ساختار کلی سازمان باید متناسب با تحقق سه هدف کلی آن ایجاد شود: الف) درک و راهبری نحوه‌ی مواجهه کشور با پدیده‌ی هوش‌مصنوعی در تمام ابعاد و لایه‌ها و آثار آن (ب) پیشرانش پیاده‌سازی و راهبری تلاش‌های فنی توسعه‌ای در لایه‌ی بنیادین فناوری هوش‌مصنوعی، و ج) جهت‌دهی، تسهیل‌گری و پشتیبانی ستادی از تلاش‌های فنی توسعه‌ای در لایه‌ی کاربست فناوری هوش‌مصنوعی که توسط سایر نهادهای حاکمیتی و بخش‌خصوصی به منظور رفع نیازهای کشور انجام می‌شود.
ب – مرکز ملی راهبری و توسعه هوش‌مصنوعی به‌عنوان یک زیرمجموعه نخبگانی، چابک توسعه‌ای و پژوهشی که مبتنی بر تسلط تخصصی میان رشته‌ای و همه جانبه نگرش بر این حوزه، وظیفه جهت‌دهی و راهبری فعالیت‌های سازمان پیشرانش پیاده‌سازی و راهبری تلاش‌های فنی توسعه‌ای در لایه بنیادین فناوری هوش‌مصنوعی و نیز تصمیم‌سازی برای شورای ملی هوش‌مصنوعی و سایر نهادها و ارگان‌های کشور در این زمینه را داراست ذیل سازمان ملی هوش‌مصنوعی تشکیل و به منظور ایجاد محیطی متمرکز و بهینه از سایر بخشهای آن تفکیک نهادی و استقلال عملکردی داشته باشد. تفصیل وظایف تخصصی و راهبری سازمان در ماده ۵ قانون آمده است.
ج – مرکز ملی هوش‌مصنوعی متشکل از سه واحد اصلی به شرح زیر خواهد بود:
۱- واحد پژوهش‌های سطح بالا به پژوهش‌های بنیادین و میان رشته‌ای حول هوش‌مصنوعی اعم از ابعاد نظری، ریاضیاتی، شناختی سیاسی اقتصادی فلسفی و اجتماعی آن با هدف ایده پردازی و طراحی مسیرهای نامتقارن علمی فنی جایگزین در توسعه هوش‌مصنوعی شناخت و مواجهه با عاملیت تکنولوژی و بررسی تحولات سیاسی اقتصادی الهیئتی وجودی مرتبط با آن اختصاص دارد.
۲- واحد برنامه‌ریزی راهبردی مسئول برنامه‌ریزی فنی راهبردی داخلی مرکز و رابط بین دو واحد دیگر، تعیین چشم انداز طراحی اولویتها و پروژه‌ها تصمیم‌سازی و مشاوره به دانشگاه‌ها، بازار، دولت و نهادهای قانون‌گذاری و ترسیم راهبردهای یکپارچه توسعه هوش‌مصنوعی در کشور با تمرکز بر واقعیت‌های روز، پیش‌بینی روندهای آینده و جهت یابی در پیامدهای ژئوپلیتیکی به‌گونه‌ای که با منافع ملی و ارزش‌های انسانی همسو باشد.
واحد تحقیق و توسعه فناوری هوش‌مصنوعی متمرکز بر توسعه فناوری‌های بنیادین و پایه‌ی هوش‌مصنوعی مبتنی بر راهبردهای واحد برنامه‌ریزی راهبردی و نظریات واحد پژوهش‌های سطح بالا، انجام پژوهش‌های مرتبط با پروژه‌های فنی توسعه‌ای و رهبری ابتکارات فنی توسعه‌ای ملی هوش‌مصنوعی با اولویت دهی به حوزه‌هایی که با منافع ملی و چارچوب‌های قانون حاضر همسو بوده و از آخرین پیشرفت‌‌ها در پژوهش‌های هوش‌مصنوعی بهره می‌گیرد.
د- بخشهای ستادی سازمان به‌عنوان بازوهای، اجرایی، کاروری، هماهنگ‌کننده، و زیر ساختی در نظر گرفته می‌شوند که جهت‌دهی تسهیل‌گری و پشتیبانی از تلاش‌های فنی توسعه‌ای در لایه‌ی کاریست فناوری هوش‌مصنوعی که توسط سایر نهادهای حاکمیتی و بخش خصوصی به منظور رفع نیازهای کشور انجام می‌شود را مبتنی بر راهبردهای ارائه شده توسط مرکز پیگیری خواهند نمود.
وظایف سازمان ملی هوش‌مصنوعی
وظایف ستادی: سازمان در راستای جهت‌دهی تسهیل‌گری و پشتیبانی توسعه هوش‌مصنوعی در تعامل با نهادها و ارگان‌های حاکمیتی و نیز بخش‌خصوصی موظف است مبتنی بر اولویتها و خطوط ارائه شده توسط مرکز با استفاده از جایگاه و اختیارات قانونی داده شده به سازمان و نیز با مذاکره و ایجاد همگرایی بین نهادی تشریک منافع و دادن مشوق‌‌ها کلیه‌ی تلاش‌های توسعه‌ای و پژوهشی مرتبط با هوش‌مصنوعی که توسط بخشهای مختلف در کشور انجام می‌گیرد را در راستای اولویت‌های مذکور جهت‌دهی نماید. مبتنی بر معماری ارائه شده توسط مرکز، بنیه زیرساخت‌های پردازشی محاسباتی، داده‌ای و ارتباطاتی کشور را تقویت نماید جزئیات مرتبط با این مورد در ماده ۷ قانون بسط داده شده است. ظرف مدت شش ماه با همکاری نهادهای ذی ربط نسبت به ایجاد محیط‌های آزمون حوزه هوش‌مصنوعی با هدف کاهش ضوابط و الزامات در دریافت تأییدیه‌های فنی و امنیتی برای شرکت‌های توسعه‌دهنده در حوزه هوش‌مصنوعی اقدام نماید. در تعامل با رسانه‌های عمومی کشور اعم از دولتی و خصوصی و بالاخص سازمان صدا و سیما، نسبت به آماده‌سازی و آگاهی بخشی عموم مردم نسبت به پدیده‌ی هوش‌مصنوعی و تحولات متأثر از آن اقدام نماید.
صندوق ملی توسعه هوش‌مصنوعی تأسیس شود؛ سرمایه اولیه ۱۰۰ هزار میلیارد تومان
در ماده ۶ این طرح آمده است که به منظور تقویت نظام تأمین مالی حوزه هوش‌مصنوعی در کشور، «صندوق ملی توسعه هوش‌مصنوعی» وابسته به سازمان و به صورت مشارکت عمومی و خصوصی، تأسیس می‌گردد. بر این اساس سرمایه اولیه صندوق به میزان ۱۰۰ هزار میلیارد ریال به‌تدریج حداکثر ظرف مدت دو سال از محل صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی تأمین خواهد شد. اساسنامه صندوق شامل ارکان، وظایف، نحوه اختیارات، نحوه فعالیت، مدیریت و نظارت بر صندوق در چارچوب این قانون باید ظرف شش ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون با پیشنهاد سازمان ملی هوش‌مصنوعی به تصویب هیئت وزیران برسد
بازنگری سرفصل‌های آموزشی متناسب با تحولات هوش‌مصنوعی
در همکاری با وزارت علوم، معاونت علمی ریاست جمهوری و بنیاد ملی نخبگان و مبتنی بر یافته‌های مرکز:
– نسبت به بازنگری سرفصل‌های آموزشی رشته‌های دانشگاهی متاثر از تحولات مرتبط با هوش‌مصنوعی اقدام نماید.
– ایجاد برنامه بورسیه ملی هوش‌مصنوعی برای جذب نخبگان
– نسبت به ایجاد یک برنامه بورسیه ملی هوش‌مصنوعی برای جذب نخبگان و دانشجویان برتر به منظور ادامه تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی در رشته‌های مرتبط با هوش‌مصنوعی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برتر کشور اقدام نماید.
– نسبت به حمایت مادی و معنوی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته‌های مرتبط با هوش‌مصنوعی برای مشارکت در برنامه‌ی پژوهشی مرکز ملی راهبری و توسعه هوش‌مصنوعی اقدام نماید.
– نسبت به جهت‌دهی به دانشگاه‌ها برای همسوسازی پروژه‌های پژوهشی تحصیلات تکمیلی در هوش‌مصنوعی با اولویت‌های ارائه شده توسط مرکز با هدف تقویت رویکردی منسجم و هماهنگ به پژوهش‌های هوش‌مصنوعی در کشور اقدام نماید. دستورالعمل آموزش فنی و حرفه‌ای و مهارتی در صنایع وابسته به هوش‌مصنوعی در ارکان نظام آموزش و تربیت فنی حرفه‌ای و مهارتی کشور (موضوع ماده ۵ قانون نظام جامع آموزش فنی و حرفه‌ای ظرف شش ماه توسط سازمان تدوین و توسط شورای‌عالی آموزش و تربیت فنی حرفه‌ای و مهارتی تصویب می‌گردد. در همکاری با مجلس شورای اسلامی و ستاد کل نیروهای مسلح نسبت به ارائه مشوق‌های مالی و خدماتی از جمله تسهیلات خدمت نظام وظیفه برای ترغیب پژوهشگران و توسعه‌دهندگان نخبه در حوزه‌ی هوش‌مصنوعی به پیگیری تلاش‌های خود در داخل کشور و مشارکت در توسعه ملی این حوزه اقدام نماید. در همکاری با وزارت امورخارجه وزارت علوم و بنیاد ملی نخبگان نسبت به تدوین آیین‌نامه جذب و حمایت از متخصصین هوش‌مصنوعی ایرانی در داخل و خارج از کشور و بهره‌گیری از ظرفیت متخصصین غیرایرانی در راستای توسعه منافع ملی اقدام نماید. ارزیابی و نظارت بر اجرای مفاد این قانون برعهده سازمان ملی هوش‌مصنوعی است و این سازمان موظف است عملکرد اجرای قانون را در دوره‌های شش ماهه به شورای ملی راهبری هوش‌مصنوعی و کمیسیون‌های مرتبط مجلس شورای اسلامی ارائه نماید.
ورود موقت تجهیزات هوش‌مصنوعی با تأیید سازمان ملی هوش‌مصنوعی
همچنین در بخش دیگر این طرح آمده است که متن زیر به‌عنوان بند «ف» به ماده ۱۱۹ قانون امور گمرکی الحاق می‌شود؛ تجهیزات پردازنده‌ها و سخت‌افزارهای اختصاصی هوش‌مصنوعی که امکان تولید آن در کشور وجود ندارد با تأیید رئیس سازمان ملی هوش‌مصنوعی
تبصره ۱: لیست تجهیزات پردازنده‌ها و سخت‌افزارهای اختصاصی هوش‌مصنوعی بر اساس دستورالعمل اجرایی این حکم که توسط سازمان تدوین و به تصویب شورای ملی راهبری هوش‌مصنوعی می‌رسد تعیین خواهد شد.
تبصره ۲: ورود موقت تجهیزات هوش‌مصنوعی تأیید شده از سوی سازمان موضوع ماده (٥٠) قانون امور گمرکی مصوب ۲۲/۸/۱۳۹۰ در حکم کالای مجاز تلقی و سقف زمانی آن پنج سال تعیین می‌شود. در ماده ۱۰ طرح این‌طور اشاره شده است که با هدف کاربست بهینه و مؤثر هوش‌مصنوعی در دستگاه‌های اجرایی سازمان ملی هوش‌مصنوعی سازمان اداری و استخدامی کل کشور و سازمان برنامه و بودجه کل کشور مکلف‌اند؛
الف– برای جلوگیری از اتلاف منابع در اثر پراکنده‌کاری موازی‌کاری و تلاش‌های غیرعلمی یا کم‌ثمر، تمام دستگاه‌های اجرایی را مکلف به دریافت تأییدیه کارشناسی سازمان برای هرگونه صرف منابع در زمینه‌های مرتبط با هوش‌مصنوعی نمایند.
ب- با همکاری دستگاه‌های اجرایی ظرف مدت شش ماه نسبت به تهیه و تصویب آیین‌نامه اجرایی شاخص‌های کاربست هوش‌مصنوعی به منظور افزایش شاخص‌های بهره‌وری توانمندسازی و چابک‌سازی دولت و کاهش زمان ارائه خدمات عمومی اقدام نمایند. سازمان امور اداری و استخدامی مکلف است با همکاری سازمان هر شش ماه یکبار گزارش وضعیت پیشرفت شاخص‌های مذکور برای هر یک از دستگاه‌های اجرایی را تدوین و در اختیار کمیسیون صنایع و معادن مجلس قرار دهد. در ماده دیگری نیز اعلام شده است که سیاستگذاری کلان فعالیت‌های هوش‌مصنوعی در کشور بر عهده شورای ملی راهبری هوش‌مصنوعی است. اعضای شورای ملی راهبری هوش‌مصنوعی عبارتنداز: رئیس‌جمهور به‌عنوان رئیس شورا، معاون علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به‌عنوان نائب رئیس شورا، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری؛ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزیر صنعت، معدن و تجارت، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، وزیر اطلاعات، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رئیس صندوق توسعه ملی، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی، نماینده شورای‌عالی حوزه‌های علمیه، دو نفر عضو حقیقی به پیشنهاد دبیر شورا و حکم رئیس شورا، رئیس سازمان ملی هوش‌مصنوعی به‌عنوان دبیر شورا، رئیس سازمان اداری استخدامی، سازمان برنامه و بودجه، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و یک نفر نماینده مجلس شورای اسلامی به‌عنوان ناظر.
تبصره – تصویب مقررات در شورای ملی راهبری هوش‌مصنوعی با رأی اکثریت وزیران عضو شورا و با تأیید رئیس‌جمهور خواهد بود. سایر تصمیمات با رأی اکثریت اعضای شورا اتخاذ می‌گردد.
با مصوبه هیئت دولت مبنی بر تشکیل ستاد توسعه فناوری و کاربردی هوش‌مصنوعی، سازمان هوش‌مصنوعی «فعلاً» کنار گذاشته شد. به گزارش مناقصهمزایده، پنجشنبه گذشته اعلام شد که در جلسه هیئت دولت که به ریاست رئیس‌جمهور برگزار شد، تشکیل «ستاد توسعه فناوری و کاربردی هوش‌مصنوعی» به تصویب رسید. سؤالی که بعد از اعلام مصوبه مطرح شد […]
با گذشت هشت ماه از آغاز بهکار دولت، وضعیت سازمان ملی هوش‌مصنوعی همچنان نامشخص است. حالا یک فعال هوش‌مصنوعی میگوید از ابتدا نگذاشتند این سازمان کاری انجام دهد. «همه چیز در ارتباط با سازمان ملی هوش‌مصنوعی روی هواست.» این را نائبرئیس کمیسیون هوش‌مصنوعی، نصر محمدباقر سجادی؛ میگوید. این در حالی است که طرح تشکیل این […]
با وجود تأسیس سازمان ملی هوش‌مصنوعی در ایران، فعالیت این نهاد در دولت چهاردهم با چالشهای جدی مواجه شده است. تجربه کشورهای موفق در ساختار حکمرانی این حوزه میتواند راهکارهای مؤثری برای حل این چالشها ارائه دهد. سازمان ملی هوش‌مصنوعی در دولت سیزدهم با هدف راهبری این حوزه زیر نظر رئیس‌جمهور تأسیس شد اما در […]
براساس شنیدهها در دولت تصمیم گرفته شده سازمان ملی هوش‌مصنوعی منحل شود و فعالیت‌های آن در قالب تنها یک ستاد ویژه هوش‌مصنوعی در معاونت علمی ادامه یابد. به گزارش مهر، «سازمان ملی هوش‌مصنوعی» ۱۹ تیرماه امسال افتتاح شد و در حالی که قرار بود این سازمان در راستای ساماندهی و توسعه زیستبوم هوش‌مصنوعی کشور و […]
دیدگاه بسته شده است.