بخشنامه به دستگاه‌های اجرایی، مهندسان مشاور و پیمانکاران موضوع: دستورالعمل تعیین دامنه قیمت‌های متناسب پیشنهادی در مناقصات یک‌مرحله‌ای و دومرحله‌ای – ویرایش چهارم از آنجایی که طبق ماده (۲۰) قانون برگزاری مناقصات، دستگاه‌های مناقصه‌گزار ملزم به انتشار روش بررسی قیمت و ارزیابی مالی در اسناد مناقصه هستند، این دستورالعمل به استناد بند «ث» ماده ۳۰ […]
بخشنامه به دستگاه‌های اجرایی، مهندسان مشاور و پیمانکاران
موضوع: دستورالعمل تعیین دامنه قیمت‌های متناسب پیشنهادی در مناقصات یک‌مرحله‌ای و دومرحله‌ای – ویرایش چهارم
از آنجایی که طبق ماده (۲۰) قانون برگزاری مناقصات، دستگاه‌های مناقصه‌گزار ملزم به انتشار روش بررسی قیمت و ارزیابی مالی در اسناد مناقصه هستند، این دستورالعمل به استناد بند «ث» ماده ۳۰ آیین‌نامه اجرایی نظام مستندسازی و اطلاع‌رسانی مناقصات (مصوبه شماره ۱۰۸۹۷۲/ت ۳۲۹۶هـ مورخ ۱۳۸۵٫۹٫۵ هیئت محترم وزیران) و نظام فنی و اجرایی یکپارچه کشور مصوبه شماره ۲۵۲۵۴ /ت ۵۷۶۹۷ هـ مورخ ۱۴۰۰٫۰۳٫۰۸ هیئت محترم وزیران) در راستای مستندسازی مناقصات یک‌مرحله‌ای و دومرحله‌ای (تبصره ذیل ماده ۱۰و۱۲) به منظور اعمال رویه واحد زمینه‌سازی رقابت صحیح‌تر در تعیین قیمت‌های متناسب پیشنهادی (بندهای «الف» و «ز» ماده (۲) قانون برگزاری مناقصات) و همچنین پایش و بررسی پیشنهادهای قیمت پیمانکاران دستورالعمل حاضر در هشت صفحه و دو پیوست برای بهره‌برداری در مناقصات حوزه کارهای پیمانکاری به عنوان راهنما ابلاغ می‌شود.
استفاده از این دستورالعمل الزامی‌نبوده و دستگاه‌های مناقصه‌گزار در صورت عدم استفاده از این دستورالعمل باید روش بررسی و ارزیابی قیمتی (که حداقل شامل موارد نحوه تعیین برآورد به‌هنگام، نحوه حذف پیشنهادهای غیر متعارف، سازوکار جلوگیری از تبانی و نحوه ارزیابی مالی باشد) که تناسب بیشتری با وضعیت دستگاه و موضوع مناقصه داشته باشد را در اسناد مناقصه منتشر کنند.
این بخشنامه سه ماه پس از تاریخ ابلاغ، جایگزین بخشنامه شماره ۹۴٫۱۵۸۷۶۴ مورخ ۱۳۹۴٫۰۷٫۱۳ می‌شود.
سید حمید پورمحمدی
******************
دستورالعمل تعیین دامنه قیمت‌های متناسب پیشنهادی در مناقصات یک‌مرحله‌ای و دومرحله‌ای –
ویرایش چهارم
بخشنامه شماره ۱۴۰۳٫۴۱۰۳۵۴ مورخ ۱۴۰۳٫۰۸٫۱۴
۱- کلیات و محدوده کاربرد
۱-۱- این دستورالعمل برای تعیین دامنه قیمت‌های پیشنهادی متناسب در ارتباط با بندهای «الف» و «ز» ماده (۲) و ارائه روش ارزیابی مالی بند الف ماده (۲۰) قانون برگزاری مناقصات برای ارزیابی مالی پیشنهاد قیمت‌ها تهیه شده است.
۱-۲- این دستورالعمل در مناقصات یک‌مرحله‌ای و دومرحله‌ای برای ارزیابی مالی قیمت‌های پیشنهادی در کارهای پیمانکاری حوزه نظام فنی و اجرایی کشور (مصوبه شماره ۲۵۲۵۴ /ت ۵۷۶۹۷ هـ مورخ ۱۴۰۰٫۰۳٫۰۸ هیئت محترم وزیران)، استفاده می‌شود. استفاده از این دستورالعمل در سایر مناقصات (در صورت عدم وجود دستورالعمل در آن حوزه) به تشخیص دستگاه مناقصه‌گزار است.
۲- تعاریف
۲-۱ مناسب‌‌ترین قیمت پیشنهادی: پیشنهادی است که در آن سه عامل قیمت، کیفیت و زمان به صورت توأم و در حالت بهینه در نظر گرفته شده باشد، به نحوی که آن پیشنهاد حداقل الزامات هر یک از سه مؤلفه را به صورت منفرد و سرجمع محقق کند.
۲-۲- دامنه قیمت‌های متناسب: محدوده‌ای از قیمت‌های پیشنهادی مناقصه‌گران است که در آن مناقصه‌گر با قیمت پیشنهادی ارائه شده ضمن عدم تحمیل هزینه و ریسک غیرمتعارف بر دستگاه مناقصه‌گزار با تأمین حداقل الزامات کیفیت زمان و هزینه توانایی انجام موضوع مناقصه را داشته باشد.
۲-۳- برآورد اجرای کار (Pb): مبلغی است که توسط دستگاه مناقصه‌گزار بر اساس دستورالعمل‌های مربوط تهیه می‌شود و در قالب اسناد مناقصه در اختیار مناقصه‌گران قرار می‌گیرد. در مواردی که فهرست‌بهای پایه وجود دارد برآورد طبق فهرست یاد شده با اعمال ضرایب مرتبط با هر فهرست‌بها مطابق دستورالعمل کاربرد آن انجام می‌شود.
۲-۴- برآورد به‌هنگام (Po): مبلغ به‌روز شده اجرای کار با لحاظ عوامل مؤثری مانند تغییرات قیمت از زمان مبنای برآورد اجرای کار تا زمان ارائه پیشنهاد پیمانکار (در قراردادهای مشمول تعدیل) یا دوران ساخت (در قراردادهای فاقد تعدیل) می‌باشد.
۲-۵- تعداد مناقصه‌گران (n-1) : برابر است با تعداد مناقصه‌گرانی که پس از ارزیابی شکلی قیمت پیشنهادی آن‌ها مورد تأیید شکلی (کنترل از نظر کامل بودن مدارک و امضا‌ها) کمیسیون مناقصه قرار گرفته باشد.
۲-۶- میزان اهمیت مناقصه: تابع برآورد اجرای کار، حساسیت و پیچیدگی پروژه، ارتباط آن با پروژه‌های دیگر و نیز خسارت ناشی از نرسیدن به اهداف پروژه در زمان پیش‌بینی شده برای شروع و دوره بهره‌برداری است که توسط دستگاه مناقصه‌گزار تعیین می‌شود.
۲-۷- نصاب معاملات متوسط منظور از نصاب سقف معاملات با نصاب مورد نظر می‌باشد که در قانون با آیین‌نامه‌های یاد شده به آن اشاره شده است.
۳- محاسبه برآورد به‌هنگام
۳-۱- برآورد به‌هنگام در کارهای فهرست‌بهایی:
در رشته‌هایی که برای آن‌ها فهرست‌بهای پایه توسط این سازمان ابلاغ شده باشد. برآورد به‌هنگام توسط دستگاه مناقصه‌گزار و به روش زیر حساب می‌شود.
که در آن β و Y به شرح زیر تعیین می‌شوند:
الف) محاسبه β:
β ضریب به‌هنگام‌سازی تا زمان ارائه پیشنهاد قیمت بوده و به شرح زیر حساب می‌شود:
(a×z) + = β
که در آن:
I1: آخرین شاخص تعدیل رشته‌ای ابلاغ شده
I4: شاخص تعدیل رشته‌ای فهرست‌بهای مبنای برآورد اجرای کار
a : حاصل تقسیم نصاب معاملات متوسط در سال جاری (سال برگزاری مناقصه) به سال گذشته
z: در صورتی که فاصله زمانی آخرین روز مهلت ارائه پیشنهاد قیمت تا آخرین روز دوره شاخص I1 و I4 (هر کدام کمتر است) کمتر از سه ماه باشد برابر صفر و برای بیشتر از سه ماه در سه ماه اول برابر ۰٫۲۵ و برای سه ماه دوم برابر ۵۰/۰ و برای سه ماه سوم برابر ۷۵/۰ لحاظ می‌گردد. (به‌طور مثال برای مناقصات بهار ۱۴۰۳ با توجه به اینکه شاخصI1 تابستان ۱۴۰۲ وI4 زمستان ۱۴۰۲ می‌باشد، در نتیجه ملاک در نظر گرفتن فاصله زمانی زمستان ۱۴۰۲ می‌باشد، لذا مقدار z برابر صفر می‌باشد و به همین ترتیب برای تابستان سال ۱۴۰۳ مقدار z برابر ۰٫۲۵ لحاظ می‌گردد. همچنین برای مناقصاتی که آخرین روز مهلت ارائه پیشنهاد قیمت آن‌ها در زمستان ۱۴۰۳ باشد، چنانچه در ۳۰ آذر ماه ۱۴۰۳ شاخصهای تعدیل تابستان ۱۴۰۳ ابلاغ شده باشد، شاخص I1 برابر شاخص تابستان ۱۴۰۳ و مقدار z برابر ۰٫۲۵ می‌باشد.)
تبصره ۱: اگر دوره I1 قبل از دوره I4 باشد. مقدار برابر با منظور می‌شود.
ب) محاسبه y:
y ضریب پیش‌بینی تغییر قیمت در دوره انجام کار و برای قراردادهای فاقد تعدیل است، لذا اگر پرداخت هزینه تعدیل در اسناد مناقصه اعلام شود مقدار آن یک منظور می‌شود. برای کارهای فاقد تعدیل مقدار آن بر اساس پیش‌بینی تغییرات قیمت از تاریخ برگزاری مناقصه تا تاریخ‌های پرداخت صورت وضعیت‌های پیمانکار در دوره انجام کار موضوع مناقصه، توسط دستگاه برآورد کننده تعیین می‌شود برای تعیین مقدار از رابطه زیر نیز می‌توان استفاده کرد:
+ ۱=y
برای تعیین I1 و I4 مطابق آنچه که قبلا توضیح داده شده عمل می‌شود.
I2 : شاخص تعدیل رشته‌ای ابلاغ شده یک سال قبل از دوره مربوط به شاخص I1
I3: شاخص تعدیل رشته‌ای ابلاغ شده دو سال قبل از دوره مربوط به شاخص I1
T1: مدت زمان مابین آخرین دوره‌ای که شاخص تعدیل مربوط به آن ابلاغ شده تا آخرین روز پیشنهاد قیمت پیمانکار بر حسب سال
T2: برابر است با مدت زمان اعلام شده برای انجام کار، بر حسب سال
اگر در برآورد اجرای کار، از چندین رشته فهرست‌بها، استفاده شده باشد، برآورد به‌هنگام اجرای کار از حاصل جمع برآورد به‌هنگام هر رشته به دست می‌آید. برآورد به‌هنگام هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه نیز بر اساس شاخص رشته‌ای که بیش‌ترین وزن را در برآورد داشته باشد، تعیین می‌شود.
تبصره ۲ : برای محاسبه برآورد به‌هنگام فهرستهای بهایی که جدید ابلاغ شده‌اند و شاخص تعدیلی برای ادوار گذشته آن‌ها وجود ندارد، لازم است آن رشته با رشته یا فصل‌های متناسب از رشته‌های دیگر مشابهت‌سازی شده و سپس برآورد به‌هنگام محاسبه شود و در صورتی که این فهرستهای جدید همخوانی با شاخصهای تعدیل با سایر فصول یا رشته‌های فهرست‌بهای پایه ندارند، برآورد به‌هنگام توسط دستگاه مناقصه‌گزار (و مهندس مشاور) تعیین می‌شود.
۳-۲- برآورد به‌هنگام در کارهای غیر فهرست‌بهایی:
در کارهای با برآورد به غیر از فهرست‌بهای پایه در صورتی که شاخصهای ابلاغی همخوانی مناسبی با تغییرات قیمت کارهای موضوع پروژه داشته باشند لازم است مشابهت‌سازی با فصول یا رشته‌های فهرست‌بهای پایه انجام و برآورد به‌هنگام محاسبه شود و در صورتی که همخوانی با شاخصهای تعدیل با فصول یا رشته‌های فهرست‌بهای پایه ندارند، برآورد به‌هنگام توسط دستگاه مناقصه‌گزار (و مهندس مشاور) تعیین می‌شود.
در ارجاع کار مشمول محدوده کاربرد این دستورالعمل، اعلام برآورد به‌هنگام طبق بند ۵ الزامی‌است.
۴- تعیین برآورد اجرای کار:
۴-۱- در ارجاع کار به روش «طرح و ساخت»، “EPCF”،” “EPC” و “EP” انجام مطالعات طراحی پایه (Basic Design) طبق ماده ۵ نظام فنی و اجرایی یکپارچه کشور (مصوبه شماره ۲۵۲۵۴ ات ۵۷۶۹۷ هـ مورخ ۱۴۰۰٫۰۳٫۰۸ هیئت محترم وزیران) قبل از برگزاری مناقصه توسط دستگاه اجرایی ضروری بوده و باید مبنای محاسبه برآورد اجرای کار باشد.
۴-۲- در ارجاع کار به روش سه عاملی برآورد اجرای کار باید بر مبنای مطالعات تفصیلی محاسبه و تعیین شود.
۴-۳-در کارهایی با برآورد غیر از فهارس‌بهای پایه که قسمت عمده کار تهیه تجهیزات باشد، برآورد اجرای کار براساس استعلام قیمت، بررسی و مقایسه مراجع مختلف قیمت‌گیری، منظور کردن تخفیف‌های احتمالی و شرایط فروشندگان تعیین می‌شود و ضرورت دارد در اسناد مناقصه اطلاعات کاملی از مشخصات فنی و استاندارد قابل قبول برای تجهیزات اعلام شود به نحوی که امکان ارائه قیمت همسان برای تجهیزات ملحوظ شده در پیشنهاد مناقصه‌گران فراهم باشد.
۴-۴- برای کارهایی که فهرست‌بهای پایه برای آن ابلاغ نشده است برآورد اجرای کار باید بر اساس فهرست‌بهای خاص که به تأیید شورای‌عالی فنی یا سایر مراجع ذکر شده در قانون رسیده باشد، تعیین شود.
۵- اعلام برآورد به‌هنگام و میزان اهمیت مناقصه:
برآورد به‌هنگام و میزان اهمیت مناقصه (مناقصه با اهمیت متوسط زیاد و بسیار زیاد) بعد از دریافت پیشنهاد قیمت مناقصه‌گران و قبل از بازگشایی پاکت‌ها توسط کارفرما به‌طور کتبی به اعضای کمیسیون مناقصه ارائه و به اطلاع مناقصه‌گران حاضر رسانده می‌شود.
۶- ضریب مناقصه (t): به شرح جدول شماره یک است که قبل از بازگشایی پاکتهای قیمت توسط کمیسیون مناقصه به مناقصه‌گران اعلام می‌شود.
جدول شماره یک -تعیین ضریب مناقصه (t)
(n-1)
۷- محاسبه ضرایب مورد نیاز برای تعیین دامنه قیمت‌های متناسب پیشنهادی مناقصه‌گران:
برآورد به‌هنگام اجرای کار به عنوان یک قیمت فرضی پیشنهادی در محاسبات وارد می‌شود.
۷-۱- شاخص مالی مناقصه‌گران (xi): شاخص مالی تمام شرکت‌کنندگان در مناقصه و برآورد به‌هنگام اجرای کار (P0) حسب قیمت پیشنهادی با رابطه زیر محاسبه می‌شود.
I=1,2,…,n ۱۰۰× = Xi
Xi : شاخص مالی مناقصه‌گر iام؛ (شاخص مالی مربوط به برآورد به‌هنگام اجرای کار به عنوان یک پیشنهاددهنده فرضی برابر ۱۰۰=Xn خواهد بود)
Pi: قیمت پیشنهادی مناقصه‌گر iام؛
Po: برآورد به‌هنگام اجرای کار؛
۷-۲- تعیین میانگین و انحراف معیار شاخصهای مالی:
میانگین و انحراف معیار شاخص مالی مناقصه‌گران بند ۷-۱به روش زیر حساب می‌شود:
i=1,2,…,n m=
i=1,2,…,n s=
m: میانگین شاخص مالی تمام پیشنهاد‌ها (از جمله برآورد به‌هنگام اجرای کار)
s: انحراف معیار شاخص مالی تمام پیشنهاد‌ها (از جمله برآورد به‌هنگام اجرای کار)
تبصره۱: اگر تعداد پیشنهاد‌ها (به غیر از برآورد دستگاه مناقصه‌گزار) کمتر از ۴ مورد باشد به استناد این دستورالعمل پیشنهادی حذف نمی‌شود.
تبصره ۲: در قراردادهای ارزی – ریالی ابتدا بر اساس نرخ تسعیر ارز تعیین شده در اسناد مناقصه، هر یک از پیشنهاد‌ها به مبالغ ریالی تبدیل و پس از آن در روابط مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۸- تعیین دامنه قیمت‌های متناسب (توسط کمیسیون مناقصه):
۸-۱-۱ – اگر۱۱۵ m باشد. در این صورت مناقصه‌گرانی که دارای شاخص مالی بزرگتر از B = 1.25m باشند (در صورت وجود) به عنوان قیمت غیرمتعارف (فاقد توجیه مالی) حذف می‌شوند.
۸-۱-۲ – اگر۱۱۵ m باشد، در این صورت مناقصه‌گرانی که دارای شاخص مالی بزرگتر از B = 1.10m باشند (در صورت وجود) به عنوان قیمت غیر متعارف (فاقد توجیه مالی) حذف می‌شوند.
۸-۱-۳ – اگر۹۰ m باشد در این صورت مناقصه‌گرانی که دارای شاخص مالی کوچکتر از B’ = 0.83m باشند (در صورت وجود) به عنوان قیمت غیر متعارف (فاقد توجیه مالی) حذف می‌شوند.
۸-۲- برای شاخصهای مالی باقیمانده از بند قبل، مقادیر میانگین و انحراف معیار مجدداً محاسبه شده و به ترتیب m’ و s’ نامیده می‌شوند. (در صورت عدم حذف هیچ یک از مناقصه‌گرانm’=m و s’=s خواهد بود).
تبصره ۱: چنانچه نسبت کمتر از ۱/۰ باشد، s’ برابر ۰/۱m’ در نظر گرفته می‌شود.
۸-۳- پیشنهاد قیمت‌هایی که شاخصهای مالی مربوط به آن‌ها در محدوده c2=m’+t.s’ و C1=m’-t.s’ قرار گرفته باشند در دامنه قیمت‌های متناسب قابل ارزیابی مالی خواهد بود.
تبصره ۲ – پیشنهاد قیمت مربوط به شاخص مالی کمتر از C1 که تفاضل آن با کم‌ترین قیمت پیشنهاد شده واقع در محدوده C1 تا C2 (از جمله برآورد به‌هنگام) کمتر از مبلغ تضمین شرکت در مناقصه باشد نیز در دامنه فوق محسوب شده و حذف نمی‌شود.
تبصره ۳: چنانچه تعداد مناقصه‌گران ۵ مورد و کمتر باشد یا مبلغ برآورد اجرای کار از پانصد برابر نصاب معاملات متوسط بیشتر باشد، مناقصه‌گر یا مناقصه‌گران با شاخص مالی کمتر از CI و بزرگتر از ۰٫۹۷C1 می‌توانند با ارائه دلایل و مستندات قیمت پیشنهادی مشروط بر آن که مورد تأیید کمیسیون مناقصه (حسب مورد کمیته فنی بازرگانی) باشد و همچنین ارائه تعهد عدم درخواست ضرر و زیان (تبصره ۸۰ قانون بودجه سال ۱۳۵۶ و اصلاحات بعدی آن) که در صورت برنده شدن در مناقصه در قرارداد نیز گنجانده می‌شود در دامنه قیمت‌های متناسب قرار گیرند برای مناقصه‌گر با شاخص مالی کمتر از C1 که با تفاضل قیمت کمتر از مبلغ تضمین با کم‌ترین قیمت پیشنهاد شده واقع در داخل دامنه حذف نشده‌اند نیازی به ارائه تعهد عدم در خواست ضرر و زیان توسط مناقصه‌گر نیست.
تبصره ۴ -در مناقصات دومرحله‌ای ابتدا مناقصه‌گران با پیشنهادهای فنی غیر قابل قبول کنار گذاشته می‌شوند و این دستورالعمل برای پیشنهادهای مالی مناقصه‌گرانی که پیشنهاد فنی آن‌ها مورد قبول قرار گرفته اعمال می‌شود و پس از آن نمرات تراز شده برای پیشنهادهای داخل دامنه محاسبه می‌شود.
۹- کمیته فنی بازرگانی از بین قیمت‌های بدست آمده از بند ۸ بر اساس سایر مقررات و قوانین از جمله ماده ۲۰ قانون برگزاری مناقصات و دستورالعمل نحوه ارائه تجزیه بها همراه با پیشنهاد قیمت توسط پیمانکاران (برای کارهایی که برآورد آن بر اساس فهرست‌بهای پایه است)، بخشنامه شماره ۹۶٫۱۲۳۲۵۷۹ مورخ ۱۳۹۶٫۰۳٫۳۱ قیمت‌های متناسب و برندگان اول و دوم (موضوع بند هـ ماده ۶ قانون برگزاری مناقصات) را به کمیسیون مناقصه پیشنهاد می‌کند برنده مناقصه توسط کمسیون مناقصه تعیین می‌گردد.
در صورتی که به تشخیص کمیسیون مناقصات حداقل قیمت پیشنهادی غیر متعارف یا در صورت وجود برآورد اولیه، بیش از ۱۰ درصد از برآورد اولیه کمتر یا بیشتر باشد لازم است که کمیسیون مهلت بررسی و محل و زمان اعلام نظر کمیته فنی بازرگانی را برای تعیین صحت مبانی قیمت توجیه پذیری آن (موضوع جزء «۵» بند «الف» ماده ۲۴ قانون برگزاری مناقصات) یا قابل اجرا بودن مبلغ پیشنهادی در صورتجلسه گشایش پاکتهای مناقصه ثبت کند نتایج بررسی در جلسه دوم مطابق مقررات بند «الف» ماده ۱۰ آیین‌نامه نظام مستندسازی و اطلاع‌رسانی مناقصات باید مستندسازی شود.
پیوست شماره یک
این فلوچارت جنبه راهنما داشته و در صورت دوگانگی با متن دستورالعمل متن دستورالعمل ملاک عمل می‌باشد.
چارت
پیوست شماره دو
بازبینه (Check List) استفاده از دستورالعمل تعیین دامنه قیمت‌های متناسب پیشنهادی
۱-نوع مناقصه:
یک مرحله‌ای □ دومرحله‌ای □
۲- آیا کار در حوزه پیمانکاری است؟
بله □ خیر □
۲-۱- آیا روش جایگزین ارزیابی مالی توسط مناقصه‌گزار ارائه شده است؟
بله □
خیر □
۲-۲- آیا مناقصه‌گزار تشخیص به استفاده از بخشنامه می‌دهد؟
۳- آیا مطالعات طراحی پایه یا مطالعات تفصیلی انجام شده است؟
۴- تعداد پیشنهادهایی که مورد تأیید شکلی قرار گرفته‌اند:
کمتر از ۴ ۶-۴ ۱۰-۷ بیش از ۱۰
۵- آیا پیمان فهرست‌بهایی است؟
۵-۱- درصورتی که شاخصهای ابلاغی یاتغییرات قیمت کارهای موضوع پروژه همخوانی دارد، آیا مشابهت‌سازی انجام شده است؟
۵-۲- در صورتی که شاخصهای ابلاغی یا تغییرات قیمت کارهای موضوع پروژه همخوانی ندارد، آیا برآورد به‌هنگام توسط دستگاه مناقصه‌گزار (و مهندس مشاور) تهیه شده است؟
۶- پیمان ارزی- ریالی است؟
۶-۱- آیا Pb و پیشنهاد مناقصه‌گران براساس نرخ تسعیر ارز به مبلغ ریالی تبدیل شده است؟
۷- آیا دوره شاخص I1 قبل از I4 است؟
بله □ خیر□
۸- آیا پیمان مشمول تعدی است؟
توجه: پاسخ یکی از سؤال‌های ۲-۱ و ۲-۲- باید «بله» باشد.
توجه: در صورت انتخاب گزینه «خیر» در سوال ۵-۱ و یا گزینه «بله» در سؤال ۵-۲، پاسخگویی به سوآلات ۶، ۷ و ۸ لازم نیست.
دیدگاه بسته شده است.