بهینه‌سازی مصرف با ذی‌نفع کردن مردم در نظام یارانه‌ای «انرژی به نفر»

گروه انرژی -مصرف انرژی ایران به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از میانگین جهانی به‌ازای سرانه است. ترکیبی از عوامل، در این مصرف بی‌رویه نقش دارند. قیمت پایین، استفاده از تجهیزات بی‌کیفیت و غیراستاندارد به دلیل عدم سیگنال‌دهی مناسب قیمت انرژی و از همه مهم‌تر عدم ایجاد نظام رفاهی مناسب در مصرف انرژی با تخصیص یارانه انرژی به هر نوع از مصرف منجر به وقوع مصرف بالا و شکل‌گیری ناترازی انرژی شده است، به نحوی که هر ساله بسیار بیشتر از رشد جمعیت و ساخت‌وساز؛ شاهد رشد مصرف هستیم. برای اصلاح این وضعیت، بهترین اقدام تمرکز بر اصلاح مصرف مبتنی بر ذی‌نفع کردن جامعه در بهینه‌سازی انرژی و شکل‌گیری اقتصاد بهینه‌سازی است. با تخصیص اعتبار انرژی به هر نفر در مدل «انرژی به نفر» و ایجاد امکان فروش آن به قیمت واقعی و نزدیک به صادراتی برای مشترکان درون الگوی بهینه، هر شخصی مصرف خود را بهینه کند؛ از منفعت مالی مشخصی بهره‌مند خواهد شد. حسین اکرمی‌فر؛ کارشناس حوزه سیاست‌‌گذاری اقتصادی، در رابطه با اهمیت و لزوم کنترل مصارف انرژی در بخش خانگی و صنعتی، گفت: متأسفانه سازوکار فعلی اعطای یارانه انرژی باعث شده است که یک نظام بازتوزیع یارانه انرژی و رفاهی غلط ایجاد شود که نتیجه آن مصرف بسیار بد انرژی است و این نظام رفاهی با سرکوب قیمت انرژی، برای مردم هیچ راهکاری جز مصرف بیشتر انرژی باقی نگذاشته است زیرا تنها راه افزایش رفاه خانواده‌های ایرانی در این مدل غلط توزیع یارانه انرژی، مصرف بیشتر و غیربهینه‌تر است. این کارشناس حوزه سیاست‌گذاری اقتصادی، در ادامه با اشاره به لزوم ذی‌نفع کردن مردم در بهینه‌سازی مصرف، گفت: باید در بحث انرژی به جای قرارگیری این نظام غلط بازتوزیعی یارانه انرژی، مبتنی بر فعال کردن منفعت مستقیم مردم از یارانه انرژی، به سراغ تغییر در شیوه توزیع یارانه انرژی برای بخش خانگی برویم. با تخصیص اعتبار انرژی به هر نفر در مدل «انرژی به نفر» و ایجاد امکان فروش آن به قیمت واقعی و نزدیک به صادراتی برای مشترکان درون الگوی بهینه، هر شخصی مصرف خود را بهینه کند؛ از منفعت مالی مشخصی بهره‌مند خواهد شد. این رویکرد در مدل «انرژی به نفر» نه‌تنها موجب تحقق عدالت در توزیع یارانه‌های انرژی خواهد شد، بلکه مستقیماً کمک بزرگی به بهینه‌سازی مصرف و بهبود ضریب جینی خواهد کرد. وی در ادامه، افزود: اختصاص سهمیه انرژی به نفر به این معناست که مقدار مشخصی انرژی یارانه‌ای به هر شهروند در یک بازه‌زمانی معین تعلق می‌گیرد. اگر افراد از این سهمیه استفاده نکردند می‌توانند آن را به دیگران بفروشند و از ما به‌ازای مالی آن‌ بهره ببرند. همچنین کسانی که مصارف بالایی دارند و می‌خواهند بیشتر از این سهمیه از انرژی استفاده کنند، باید هزینه آن را به صورت واقعی و آزاد پرداخت کنند. این کارشناس حوزه سیاست‌گذاری اقتصادی، با اشاره اهمیت اجرای این روش در جهت مدیریت مصرف در بخش خانگی و تبدیل کردن مردم به بازیگران اصلی بهینه‌سازی مصرف انرژی، گفت: این یک سازوکار مناسب برای افزایش عدالت در توزیع یارانه انرژی و ایجاد حساسیت درخصوص میزان مصرف است. به این ترتیب، مدیریت مصرف به خود افراد سپرده می‌شود. در این روش، از سیگنال قیمتی برای به رفتار در آوردن مشترکان پرمصرف استفاده می‌شود. این رویکرد مردم را به بازیگران اصلی بهینه‌سازی مصرف انرژی تبدیل خواهد کرد و در طرف مقابل برای همه مشترکان از مشترکان کم مصرف و خوش مصرف درون الگو تا مشترکان پرمصرف خارج از الگوی بهینه، منطق قیمتی مناسب برای کاهش مصرف انرژی ایجاد می‌کند. وی در پایان، گفت: کنترل مصرف انرژی، عدالت در توزیع یارانه انرژی، حفظ منابع انرژی و جلوگیری از هدررفت آن، کاهش فشار بر شبکه‌های انرژی کشور، تشویق به مصرف بهینه و کاهش آلودگی‌ و آسیب‌های زیست‌محیطی از جمله مزیت‌های اختصاص سهمیه انرژی به نفر محسوب می‌شود. همچنین فرشاد جامع؛ کارشناس انرژی، با بیان اینکه بهترین اقدام در اصلاح مصرف انرژی، ذی‌نفع کردن جامعه در بهینه‌سازی انرژی و شکل‌گیری اقتصاد بهینه‌سازی است که با ایجاد نظام اعتبار انرژی به هر کدملی فراهم خواهد شد، گفت: زیرساخت موردنیاز برای تحقق نظام یارانه‌ای جدید و اعطای یارانه انرژی به هر نفر، استفاده از کنتورهای هوشمند است که برای نظارت بر الگوهای مصرف در بستر زمان ضروری خواهد بود و مصرف‌کنندگان را قادر می‌سازد تا بازخورد دریافت کرده و مصرف انرژی خود را براساس آن تنظیم کنند. اگر مصرف‌کننده نسبت به سقف مصرف درون الگوی بهینه که به صورت اعتبار به وی پرداخت کرده است؛ مصرف کمتری داشته باشد؛ مستقیماً می‌تواند این انرژی را به صادرکننده یا مشترکان پرمصرف یا صنایع به قیمت نزدیک به قیمت صادراتی انرژی بفروشد و به این ترتیب منفعت مستقیم مالی و اقتصادی دریافت کند و این استقرار نظام جدید تعرفه‌ای دوپله‌ای به نفع شش دهک پایین جامعه خواهد شد که هم‌اکنون مصرف این دهک‌‌ها عمدتاً کمتر از میزان الگوی بهینه مصرف فعلی بخش خانگی است. وی با اشاره به اینکه ایجاد سیستم جدید از یارانه انرژی مبتنی بر اعطای اعتبار انرژی به هر کدملی، صرفاً فرصتی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی نیست، تصریح کرد: این روش یک مکانیسم تحول‌آفرین است که نویدبخش تغییر چشم‌انداز رفاه خانواده‌های ایرانی است و منجر به بهبود زمین بازی مصرف انرژی در راستای توسعه منافع ملی و تقویت رفاه خانواده‌های ایرانی از محل بهینه‌سازی مصرف است و منفعت مستقیم مالی به دست خانواده‌ها خواهد رسید و یارانه انرژی در بخش خانگی نیز به صورت هدفمند خواهد شد و این ابتکار پتانسیل کاهش هدررفت انرژی و افزایش بهره‌وری اقتصادی را دارد و در نهایت راه را برای یک مدل مصرف انرژی عادلانه‌تر و مسئولانه‌تر هموار می‌کند.