خدمات پس از فروش و نبود قطعه مشکل اصلی بازار خودروهای وارداتی

خودروهایی که با برندهای چینی و غیرچینی به کشور وارد می‌شوند، از چین تأمین می‌شوند. بیشتر این محصولات با چالش تأمین قطعات، فقدان خدمات پس از فروش و امداد جاده‌ای مواجه هستند. به گزارش بازار، با وجود اصلاح و ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو، همچنان وضعیت اجرای این سیاست در هاله‌‌ای از ابهام باقی مانده است. در حالی که ابزارهای اجرایی واردات از جمله تعیین تعرفه‌‌ها، شرکت‌های وارد کننده، شیوه ثبت سفارش و سازوکار گمرکی مشخص شدند، هنوز نه خبری از ورود رسمی خودروهای وعده‌ داده ‌شده است و نه زیرساخت‌های مورد نیاز برای خدمات پس از فروش و تأمین قطعات آماده شدند. این در شرایطی است که تنوع بی‌‌سابقه‌ای در مدل‌‌های وارداتی از خودروهای بنزینی گرفته تا خودروهای برقی و هیبریدی ایجاد شده که این وضعیت به‌زودی تشدید نیز خواهد یافت. بنابراین سوالی مطرح می‌شود؛ آیا بازار خودرو کشور آماده پذیرش این حجم و تنوع از خودروهای وارداتی است؟ با گذشت چند ماه از سال‌جاری و وعده واردات ۹۰ هزار دستگاه خودرو به کشور، آیین‌نامه واردات خودرو اصلاح و به دستگاه‌های ذیربط ابلاغ شده، اما در عمل، تحولی در ثبت سفارش رخ نداده است. واردات همچنان با موانع اجرایی و نگرانی‌های جدی مواجه است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به فقدان خدمات پس از فروش مؤثر، نبود قطعات یدکی و همچنین آموزش ناکافی تعمیرکاران داخلی برای سرویس خودروهای جدید اشاره کرد؛ مسائلی که در صورت بی‌توجهی، می‌‌تواند تجربه واردات را برای مصرف‌کننده نهایی به کابوس تبدیل کند. براساس آیین‌نامه جدید واردات خودرو، دو گروه می‌تواند اقدام به واردات کنند؛ شرکت‌های خودروساز داخلی که تجربه بیشتری در زمینه ارائه خدمات پس از فروش دارند و شرکت‌های واردکننده مستقل که به دو دسته فعالان با تجربه و شرکت‌های نوپا تقسیم می‌شوند. شرکت‌های خودروساز داخلی، به ‌دلیل داشتن شبکه خدمات پس از فروش در سراسر کشور و تجربه بیشتر در ارائه پشتیبانی فنی نسبت به شرکت‌های واردکننده خصوصی، مزیت نسبی دارند. با این حال، تنوع خودروهای وارداتی که اغلب از چین(با برندهای چینی و غیرچینی) و شامل مدل‌‌های برقی، هیبریدی و بنزینی هستند، چالشی جدی برای هر دو گروه محسوب می‌‌شود. زیرساخت خدمات ‌رسانی به چنین گستره‌ای از محصولات در کشور ما هنوز وجود ندارد.! بخش عمده خودروهایی که با برندهای چینی و غیرچینی به کشور وارد می‌شوند، از چین تأمین می‌شوند. این خودرو‌ها از برندهای مختلف و گاه ناشناخته‌ای هستند که مختص بازار چین تولید شدند. در نتیجه، تأمین قطعات یدکی آن‌ها از بازارهای منطقه‌ای مانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ممکن نیست، زیرا در این بازارها، چنین خودروهایی اساساً عرضه نمی‌‌شوند. این در حالی است که در واردات خودرو، یکی از شروط اساسی، تضمین خدمات پس از فروش و تأمین قطعات است. اما برخی از شرکت‌های واردکننده، اغلب فاقد زیر ساخت مناسب برای تأمین مستمر قطعات از چین هستند و در صورت خرابی خودرو یا نیاز به تعمیرات اساسی، مشتری ممکن است ماه‌ها در انتظار قطعه یا سرویس بماند. لازم به ذکر است که وضعیت مذکور چالش تأمین قطعات هم‌اکنون برای چند شرکت «مونتاژکننده خودرو» در کشور ایجاد شده است. موضوع دیگر، واردات خودروهایی است که به‌ صورت رسمی «دست‌دوم» معرفی می‌‌شوند اما عملاً صفرکیلومتر هستند. براساس اعلام اخیر وزارت بازرگانی چین، سیاست جدید جهت مقابله با پدیده روبه ‌رشد «خودروهای صفر کیلومتر دست‌‌دوم» است. این خودرو‌ها که با وجود ثبت در سیستم فروش، کارکردی نزدیک به صفر دارند، معمولاً به‌‌عنوان خودروی دست‌‌دوم با تخفیف وارد بازار می‌شوند و در آمار رسمی فروش خودروهای نو لحاظ نمی‌‌گردند. بازرگانان ایرانی نیز از همین روزنه استفاده می‌‌کنند تا خودروهای صفر کیلومتر را وارد کشور کنند. اما با توجه به اعلام رسمی چین درخصوص ساماندهی صادرات این نوع خودروها، مشخص نیست که واردات خودروهای صفر کیلومتر با برند غیر چینی از این مسیر تا چه مدت دیگر امکان‌‌پذیر خواهد بود. اگر چین کنترل بیشتری بر صادرات خودروهای صفر کیلومتر دست‌‌دوم اعمال کند، احتمالاً مسیر واردات به کشور نیز با محدودیت بیشتری مواجه خواهد شد. البته این موضوع بیشتر مربوط به برندهای غیرچینی است و برندهای چینی مشمول چنین وضعیتی نمی‌شوند. این موضوع، به‌ویژه در شرایطی که واردکنندگان ایرانی به‌شدت وابسته به بازار چین هستند، می‌‌تواند تأثیر مستقیمی بر عرضه در بازار داخل داشته باشد. فرشاد مقیمی؛ رئیس هیئت عامل ایدرو ماه گذشته خبر از برنامه‌ریزی جهت واردات ۹۰ هزار دستگاه خودرو تا پایان سال‌جاری داد. همان‌طور که پیشتر اشاره شد ترکیب این واردات، شامل خودروهای برقی، بنزینی و هیبریدی است. هرچند تنوع بالا می‌‌تواند برای مصرف‌‌کننده جذاب باشد، اما سوال مهم اینجاست که آیا زیرساخت‌های لازم برای خدمات‌ رسانی به این حجم و تنوع از خودرو‌ها فراهم شده است؟ خدمات پس از فروش، تأمین قطعه، آموزش نیروی انسانی فنی، امداد جاده‌ای و به ‌روز رسانی نرم ‌افزار خودروهای هوشمند، همگی نیازمند یک ساختار مشخص و منسجم هستند که در حال حاضر وجود ندارد. این خلا بزرگ‌‌‌ترین ریسک واردات گسترده خودرو در شرایط فعلی محسوب می‌‌شود. یکی دیگر از چالش‌های اصلی واردات گسترده خودرو از چین، فقدان تعمیرکاران آموزش ‌دیده برای سرویس ‌دهی به این خودرو‌ها است. بیشتر تعمیرکاران داخلی با فناوری‌‌های موجود در خودروهای چینی آشنایی کافی ندارند. به ‌ویژه در مورد خودروهای برقی و هیبریدی، دانش فنی، تجهیزات تعمیراتی و آموزش‌های دقیق لازم است. در صورت نبود این آموزش‌ها، حتی خرابی‌های ساده می‌تواند هزینه و زمان زیادی برای مصرف‌‌کننده ایجاد کند. از سوی دیگر، نبود مراکز تخصصی برای خدمات فنی، مصرف‌‌کننده را در شرایطی قرار می‌‌دهد که برای هر مشکل کوچک ناچار به مراجعه به واردکننده یا صبر برای واردات قطعه باشد. با در نظر گرفتن تمام این چالش‌ها، سوال مهم اینجاست که مصرف‌‌کننده در شرایط فعلی چه انتخابی دارد؟ آیا باید برای داشتن خودرویی وارداتی، ریسک فقدان خدمات را بپذیرد؟ یا همچنان به گزینه‌های محدود داخلی بسنده کند؟ واقعیت این است که برای بسیاری از مصرف‌کنندگان، واردات خودرو تنها راهکار مقابله با کیفیت پایین خودروهای داخلی است. اما بدون ایجاد ساختار منسجم خدمات پس از فروش، آموزش فنی گسترده و شفافیت در فرآیند واردات، ممکن است تجربه واردات خودرو برای مصرف‌‌کننده به تجربه‌ای پرهزینه و پُراسترس تبدیل شود. البته وضعیت ارائه خدمات پس از فروش در چند شرکت خودروساز داخلی که در این زمینه فعالیت دارند، نسبت به سایر شرکت‌های واردکننده بسیار بهتر است. بنابراین شاید بهتر باشد متقاضیان خودروهای وارداتی از شرکت‌های که خدمات پس از فروش گسترده و قوی در کشور دارند، اقدام به انتخاب محصول کنند. با وجود ابلاغ آیین‌نامه واردات و مشخص شدن ابزارهای لازم، هنوز واردات خودرو در مرحله اجرا با ابهام مواجه است. از سوی دیگر، تنوع زیاد خودروهای وارداتی از چین بدون پشتوانه فنی، خدماتی و آموزشی مناسب می‌‌تواند بازار خودرو کشور را با بحران مواجه کند. ضروری است که دستگاه‌های متولی، به ‌ویژه وزارت صمت و گمرک، سختگیری بیشتری به الزامات فنی، زیرساختی و خدماتی را به ‌صورت جدی دنبال کنند. واردات خودرو به تنهایی کافی نیست؛ باید بازار را برای پشتیبانی از این خودرو‌ها نیز آماده کرد. در غیر این صورت، واردات به ‌جای آن ‌که راه‌ حلی برای مشکلات بازار خودرو باشد، خود به مشکلی تازه تبدیل خواهد شد.