استقرار سکونتگاه‌های جمعیتی در مجاورت گسل‌ها

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با تأکید بر اینکه عمده سکونتگاه‌های جمعیتی ما در مجاورت گسل‌هاست، احداث ساختمان‌های مقاوم به‌عنوان اصلی‌‌ترین اقدام در برابر خطر زلزله ضروری است، گفت: تاکنون حریم گسل‌ها در ۳۹ شهر انجام و نقشه شش شهر تصویب و ابلاغ شده است که محدودیت‌های ساخت‌وساز روی آن‌ها اعمال می‌شود. به گزارش ایرنا، علی بیت‌اللهی؛ با اشاره به زلزله‌های اخیر در منطقه عسلویه در جنوب کشور، افزود: تا امروز حدود ۴۰ زمین لرزه در عسلویه (البته رو به سمت دریا)، رخ داده که اکثر آن‌ها زلزله‌های بالای ۲٫۵ تا سه ریشتر بود و هشت زمین‌لرزه با بزرگی بالای چهار ریشتر بوده است. این استاد دانشگاه، تأکید کرد:‌ عسلویه کانون اقتصادی کشور ماست و ضرورت دارد تمهیدات مهندسی کاهش ریسک لرزه‌ای به‌ویژه در تأسیسات بزرگ و زیرساختی منطقه دیده شود. وی گفت: معتقدم با توجه به تجربیاتی که ما در بندر گناوه و سایر بنادر جنوبی داریم، معمولاً با یک زلزله خیلی بزرگ همراه نمی‌شود، اما در واقع نشان‌دهنده یک لرزه‌خیزی و فعال بودن گسل‌های منطقه است. بیت‌اللهی؛ ادامه ‌داد: گاه با همین زلزله‌های متوسط، چنانچه تأسیسات موجود از نظر سازه‌ای، پی‌ها، پدستال‌ها، کیفیت بتن و… به‌خوبی بازبینی نشود، ممکن است خسارت‌بار باشد. وی خاطرنشان‌ کرد: احتمال اینکه در این منطقه زلزله بزرگی قابل انتظار باشد، کم است اما باید توجه جدی به این خطر برای تأسیسات و انجام اقدامات در این زمینه مبذول داشت. این عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، گفت: مسیر گسل‌ها و شکستگی‌ها، زون‌های خوبی برای انتقال آب است، زیرا در امتداد این زون‌های شکستگی آب فرصت انتقال پیدا می‌کند؛ بنابراین از دیرباز و از صد‌ها سال پیش نیاکان ما هر کجا آب دیدند، همانجا اتراق کردند و کانون‌های جمعیتی در آن مناطق شکل گرفت. وی ادامه ‌داد: امروز عمده سکونتگاه‌های جمعیتی ما در مجاورت گسل‌هاست، زیرا آب به‌عنوان مرجع و منشأ تشکیل کانون‌های جمعیتی با گسل‌های ایران در ارتباط بوده است. بیت‌اللهی؛ اظهار داشت: در شهر بم، گسلی که منجر به زلزله شد، درست در زیر شهر واقع بود. در پایتخت گسل شمال تهران و حدود ۲۵ گسل کوچک و بزرگ در داخل شهر وجود دارد. در تبریز گسل شمال تبریز، در مشهد گسل جنوب مشهد و…؛ به‌عبارتی هیچ شهری را نمی‌توان یافت که از گسل دور باشد و اگر از یک گسل به دور است به گسل دیگر نزدیک است و طول گسل‌های اصلی کشور نزدیک به ۴۰ هزار کیلومتر (به اندازه محیط کره‌زمین) است. این استاد دانشگاه، بیان‌ داشت: این گسل‌‌ها بیشتر در مناطقی تمرکز دارد که شرایط آب و هوایی مناسب باشد و اکنون غیر از مناطق کویری، در همه جای کشور این عارضه‌های تکنوتیکی را داریم.وی افزود: رخداد زمین‌لرزه‌ها، طبیعی‌‌ترین انتظار از این عارضه‌های تکتونیکی است که اتفاق می‌افتد و به‌طور متوسط هر ۱۰ سال شاهد یک زلزله ویرانگر بزرگ در کشور هستیم. بیت‌اللهی؛ اظهار داشت: زلزله‌های خفیفی هم که در کشور رخ می‌دهد، هر چند تخریب ندارند، اما آژیری برای ماست که این گسل‌ها فعال هستند. وی خاطرنشان کرد: سیستم‌های موجود در این زمینه؛ سیستم لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، سیستم لرزه‌نگاری پژوهشگاه زلزله و سیستم گسترده و با تعداد بالای شبکه شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی است که این سیستم را همکاران ما در چندین شهر به‌عنوان سیستم‌های هشدار سریع و سیستم‌های پالس خرابی زلزله‌ها راه‌اندازی کردند. این استاد دانشگاه، گفت: در این زمینه تاکنون فعالیت‌های خوبی صورت گرفته که امیدوارم مورد حمایت قرار گرفته و این سیستم روی گسل‌های مختلف لرزه‌زای کشور پیاده شود؛ کاری که در دنیای مدرن اتفاق افتاده است. وی همچنین به شبکه جی‌پی‌اس کشوری اشاره کرد که سازمان نقشه‌برداری متولی آن است و ادامه ‌داد: از روی جابه‌جایی این ایستگاه‌ها هم می‌توان به تنش‌‌ها پی برد، اما تعداد آن‌ها بسیار محدود است و ضرورت دارد تعدادشان دستکم به پنج تا ۱۰ برابر افزایش پیدا یابد تا بتوانیم الگوی رفتاری از تجمع تنش در گسل‌‌ها را پیدا کنیم؛ به نحوی که واقعاً حدس بزنیم که کجا امکان خطر وجود دارد؟ بیت‌اللهی؛ با بیان اینکه در حال‌حاضر از نوع تنش گسل‌های مشرف بر تهران هیچ اطلاعی نداریم، تأکید کرد: مهم‌ترین موضوع «ساخت‌وساز مقاوم در برابر زلزله» است، در دنیا پیش‌بینی زلزله امر غیرممکن است. هشدار زلزله هرچند فرصت می‌دهد تا انسان‌‌ها جان خود را از دست ندهند، اما از تخریب‌‌ها جلوگیری نمی‌کند. وی اظهار داشت: امروز عمده‌‌ترین رویکرد، ساخت‌وساز مقاوم در برابر زلزله است که امیدوارم با شکل‌گیری اعضای جدید نظام مهندسی ساختمان و با کمک شهرداری‌ها و وزارت راه‌وشهرسازی، شاهد توسعه این قبیل ساخت‌و‌ساز‌ها باشیم. این عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تصریح کرد: ایران جزء کشورهای پیشگام در زمینه تعیین حریم گسل‌‌هاست و امروز حریم گسل‌های همه مراکز استان (غیر از دو مرکز استان) تعیین و در ۳۹ شهر نیز این حرائم ابلاغ شده است. وی گفت: روی این گسل‌‌ها محدودیت‌های ساخت‌وساز اعمال می‌شود که امر بسیار مهمی است.