با توجه به دستورات پنج بندی رئیس‌جمهور، فرصت شش ماهه‌ای برای تعیین نقشه‌راه هوشمندسازی دولت و اجرای آن در نظر گرفته شده است. مسئله اصلی در این خصوص سرعت اجرای آن است، در غیراین صورت مانند دولت الکترونیک اجرای آن دهه‌ها زمان خواهد برد. به گزارش تسنیم، تحول دیجیتال در بخش عمومی، از دو دهه […]
با توجه به دستورات پنج بندی رئیس‌جمهور، فرصت شش ماهه‌ای برای تعیین نقشه‌راه هوشمندسازی دولت و اجرای آن در نظر گرفته شده است. مسئله اصلی در این خصوص سرعت اجرای آن است، در غیراین صورت مانند دولت الکترونیک اجرای آن دهه‌ها زمان خواهد برد. به گزارش تسنیم، تحول دیجیتال در بخش عمومی، از دو دهه گذشته به‌عنوان یکی از مهم‌‌ترین راهبردهای بهبود حکمرانی و افزایش کارایی دولت‌‌ها مطرح شده است. در این مسیر، ابتدا مفهوم دولت الکترونیک با هدف ارائه خدمات دولتی به شهروندان از طریق ابزارهای دیجیتال شکل گرفت، اما با پیشرفت فناوری‌های نوین مانند هوش‌مصنوعی مفهوم دولت هوشمند به‌عنوان مرحله پیشرفته‌تر و تحول‌یافته‌تر این روند مطرح شد.
دولت الکترونیک چیست؟
دولت الکترونیک (e-Government) به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ارائه خدمات دولتی به شهروندان، کسب‌وکار‌ها و سایر نهاد‌ها به‌صورت الکترونیکی اطلاق می‌شود. هدف اصلی آن کاهش بروکراسی، افزایش شفافیت، صرفه‌جویی در زمان و هزینه و ارتقای دسترسی به خدمات است. ویژگی‌های اصلی دولت الکترونیک شامل: دیجیتالی‌سازی فرآیندهای سنتی، ارائه خدمات از طریق وب‌سایت‌‌ها و پرتال‌های آنلاین، تمرکز بر کاهش مراجعه حضوری و شفاف‌سازی برخی فرآیند‌ها و کاهش فساد اداری است.
دولت هوشمند چیست؟
دولت هوشمند (Smart Government) نسل پیشرفته‌تر دولت الکترونیک است که علاوه بر دیجیتالی‌کردن خدمات، از فناوری‌های هوشمند و داده‌محور برای تصمیم‌گیری بهینه، پیش‌بینی نیاز‌ها و ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده بهره می‌برد. در دولت هوشمند، خدمات صرفاً به‌صورت الکترونیکی ارائه نمی‌شوند، بلکه به کمک تحلیل داده و یادگیری ماشینی، پیش‌دستانه و متناسب با شرایط فرد یا جامعه ارائه می‌گردند. ویژگی‌های اصلی دولت هوشمند شامل استفاده از داده‌های بزرگ (Big Data) برای تحلیل و پیش‌بینی، به‌کارگیری هوش‌مصنوعی و یادگیری ماشینی در تصمیم‌سازی، ارائه خدمات یکپارچه و متصل در بسترهای متنوع (وب، موبایل، پلتفرم‌های تعاملی)، تعامل فعال با شهروندان و واکنش سریع به نیاز‌ها و توانایی پایش لحظه‌ای شاخص‌‌ها و عملکرد دستگاه‌ها است.
پیش‌بینی خدمات مورد نیاز به جای درخواست‌محوری؛ وجه اصلی تفاوت دولت الکترونیک با دولت هوشمند
به بیان ساده، دولت الکترونیک مانند آن است که فرآیندهای سنتی روی کاغذ را به وب‌سایت منتقل کنیم، اما دولت هوشمند مانند آن است که دولت بتواند با استفاده از داده‌ها و فناوری‌های نوین، نیاز شهروندان را پیش‌بینی و قبل از درخواست، خدمت مناسب را ارائه دهد. گذار از دولت الکترونیک به دولت هوشمند، نیازمند یکپارچه‌سازی داده‌ها، ارتقای زیرساخت‌های دیجیتال، اصلاح قوانین و تقویت فرهنگ استفاده از خدمات هوشمند است.
دستورات ۵ بندی رئیس‌جمهور برای تسریع در اجرای دولت هوشمند
یکی از مهم‌‌ترین پروژه‌های دولت در راستای ارائه خدمات به مردم نیز اجرای دولت هوشمند است. اجرای دولت الکترونیک پروژه‌ای بین دستگاه‌های است که اجرای آن نیازمند همکاری دستگاه‌های مختلف به ویژه سازمان اداری و استخدامی، سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان فناوری اطلاعات (وزارت ارتباطات) است. به نظر می‌رسد که دولت چهاردهم درخصوص کاربردهای هوشمندسازی دولت و تأثیری که می‌تواند در بهره‌وری و رضایت مردم در دریافت خدمات از دولت داشته باشد، حساسیت ویژه‌ای پیدا کرده است و در راستای اجرای سریعتر فرآیندهای هوشمندسازی رئیس‌جمهور مستقیماً وظایفی را به سازمان فناوری اطلاعات ابلاغ کرده است. در متن این دستور آمده است: به منظور تحقق اهداف قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران به ویژه مفاد ماده ۱۰۷ این قانون و در چارچوب اجرای برنامه‌های دولت چهاردهم در حوزه تحول دیجیتال و هوشمندسازی دولت همچنین با هدف عملیاتی‌سازی اسناد قانونی و سیاستی کشور از جمله، قوانین آیین‌نامه‌ها دستورالعمل‌‌ها و اسناد راهبردی حوزه دولت هوشمند به ویژه نقشه‌راه دولت هوشمند ضمن تأیید طرح پیشنهادی اجرای زیست‌بوم‌های دیجیتال دولت اقدامات اجرایی و تکالیف با محوریت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات ایران به‌عنوان بازوی تخصصی و راهبر حوزه فناوری اطلاعات دولت و مشارکت کلیه دستگاه‌ها وزارتخانه‌ها و نهادهای ذی‌ربط به‌عنوان ذی‌نفعان موضوعی زیست‌بوم‌های دیجیتال دولت به شرح ذیل ابلاغ می‌شود:
۱- سازمان فناوری اطلاعات ایران موظف است حداکثر ظرف مدت شش ماه معماری‌های کلان و استانداردهای فنی زیست‌بوم‌های دیجیتال دولت الکترونیک سکوی تبادل داده‌های پایه در اجرای قانون دوام و سکوی تبادل اسناد تراکنش‌های الکترونیکی نظام اعتباربخشی بین زنجیره خدمات زیست‌بوم‌های دیجیتال کشور را تدوین، ابلاغ و به اجرا بگذارد.
۲- در اجرای بند (۱) کلیه دستگاه‌های مشمول ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری موظف به همکاری و اقدام می‌باشند. سازمان فناوری اطلاعات ایران در اجرای بند (۱) گزارش پیشرفت فصلی را به هیئت وزیران اعلام می‌کند. تبصره: ضوابط ارائه خدمات در مجموعه‌های غیردولتی با رعایت بند(۱) توسط سازمان فناوری اطلاعات ایران تهیه ابلاغ و اجرا می‌شود.
۳- در راستای ارتقای کارآمدی و بهره‌وری زیرساخت‌های پردازشی مطابق بند «الف» ماده ۱۰۷ قانون برنامه پنج ساله هفتم و قانون مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی پیاده‌سازی سکوهای مرتبط با زیست‌بوم‌های دیجیتال باید بر بستر زیرساخت ابری دولت انجام شود.
۴- در راستای ارتقای بکارگیری و اثربخشی وظایف بند(۱) سازمان فناوری اطلاعات ایران سازوکار نظام تنظیم‌گری و پایش تحقق اجرا در کلیه دستگاه‌های کشور را با مشارکت دستگاه ذی‌ربط برپا می‌دارد.
۵- اولویت‌بندی اجرا شامل مراحل زیر است:
مرحله اول؛ (حداکثر) شش ماه پس از ابلاغ زیست‌بوم‌های مالی مالیاتی، انرژی سلامت تجارت فرامرزی، زمین زنجیره تأمین مهاجرین و اتباع،
مرحله دوم؛ (حداکثر) ۹ ماه پس از ابلاغ زیست‌بوم‌های منابع انسانی، پشتیبانی، کشاورزی گردشگری بیمه،
مرحله سوم؛ سایر زیست‌بوم‌ها.
آغاز شمارش معکوس برای آغاز فاز اجرایی دولت هوشمند تا پایان سال‌جاری
براساس بند اول وظایف محول شده از سوی رئیس‌جمهور؛ سازمان فناوری اطلاعات تا پایان سال‌جاری فرصت دارد تا نسبت به تعیین ساختار دولت هوشمند و آغاز اجرای آن، اقدام کند. همچنین سایر دستگاه‌های مرتبط شامل سازمان برنامه و بودجه و همچنین سازمان اداری و استخدامی کشور نیز موظف به همکاری با این سازمان شده‌اند. همچنین براساس بند «الف» ماده ۱۰۷ قانون برنامه هفتم توسعه کشور، دستگاه‌های اجرایی موظف شده‌اند تا مراکز داده اصلی و پشتیبان خود را به زیرساخت یکپارچه ابری دولت هوشمند متصل نمایند. آیین‌نامه اجرایی این بند مشتمل بر اتصال دستگاه‌های مذکور و انتقال داده دستگاه‌های زیرمجموعه قوه‌مجریه و نیز انتقال داده سایر دستگاه‌ها در صورت موافقت آن‌ها و زمان‌بندی و شیوه انجام آن توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری وزارت اطلاعات تهیه می‌شود و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
هشدار درباره تکرار تجربه تلخ دولت الکترونیک در مسیر دولت هوشمند
با توجه به دستور اخیر رئیس‌جمهور و متن قانون برنامه هفتم توسعه، به نظر می‌رسد دولت با یک برنامه زمان‌بندی مشخص به دنبال تکمیل دولت الکترونیک و آغاز فرآیند دولت هوشمند خواهد بود. طبیعتاً به مرحله اجرا رسیدن دولت هوشمند، می‌تواند نقش بسیار مؤثری در چابک‌سازی تصمیمات دولت و ارائه خدمات به مردم داشته باشد. با این وجود هوشمندسازی نباید به سرنوشت الکترونیکی‌سازی که بیش از یک دهه به طول انجامید و هنوز به پایان نرسیده، دچار شود. در حال‌حاضر الزامات و فناوری‌های روز به سرعت در حال تغییر هستند و اگر قرار باشد درخصوص هوشمندسازی به مانند گذشته عمل شود، اساساً پیش از پایان آن شاهد بلااستفاده شدن و یا عبور دولت‌های توسعه‌گرا از این مرحله خواهیم بود.
دیدگاه بسته شده است.