پروژه‌های عمرانی زیر چتر فاکتورینگ

بسترسازی برای تأمین مالی ۴۸۵ هزار میلیارد تومانی در حوزه‌های تولیدی

گروه بازارسرمایه ـ مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی، اعلام کرد: با بسترسازی انجام شده در حوزه توسعه ابزارهای تأمین مالی، زمینه برای تأمین مالی ۴۸۵ هزار میلیارد تومانی تولید در حوزه‌های مختلف مهیا شده است که از این میزان سهم اوراق گام ۲۲۰ همت، سهم برات الکترونیک ۱۰۰ همت، سهم کارت رفاهی متصل به اوراق گام ۱۱۵ همت، سهم فاکتورینگ ۵۰ همت است. ضمن آنکه ۲۵۰ همت نیز از طریق اوراق گواهی سپرده امکان تأمین مالی حوزه‌های مختلف تولید در کشور فراهم شده است. به گزارش مناقصه‌مزایده، اسماعیل محمدجانی؛ با بیان اینکه تنوع‌بخشی به ابزارهای تأمین مالی اقتصاد از اولویت‌های سال‌جاری بانک‌مرکزی است و در کنار توسعه ابزارهای تأمین مالی از سوی شبکه بانکی بازارسرمایه نیز باید در قالب افزایش سرمایه، عرضه اولیه سهام و انتشار اوراق بدهی مشارکت مؤثرتری در تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی داشته باشد، تصریح کرد: بانک‌مرکزی در کنار تداوم پرداخت تسهیلات توسط شبکه بانکی، توسعه سایر ابزارهای تأمین مالی زنجیره تولید از جمله «اوراق گام»، «برات الکترونیکی»، «فکتورینگ» و «کارت رفاهی متصل به اوراق گام» نیز در دستور کار خود قرار داده است.

رشد ۶۲ درصدی اوراق گام در سال ۱۴۰۳

این مقام مسئول بانک‌مرکزی، ضمن تشریح عملکرد و اهداف اوراق گام (گواهی اعتبار مولد)، از هدف‌گذاری ۲۲۰ هزار میلیارد تومانی تأمین مالی با استفاده از این ابزار در سال‌جاری خبر داد و گفت: ​اوراق گام از سال ۱۴۰۰ نزد شبکه بانکی عملیاتی شده است. تاکنون حدود ۹۹ هزار میلیارد تومان اوراق گام صادر شده است هرچند در اوایل سال ۱۴۰۲ برخی محدودیت‌‌ها و موانع درخصوص صدور اوراق گام (ناشی از مشکلات با بازارسرمایه) وجود داشت اما خوشبختانه از اواخر سال ۱۴۰۲ با رایزنی و جلسات مکرر با همکاران بازارسرمایه و همراهی آنان و همچنین سایر اقدامات بانک‌مرکزی در راستای اصلاح دستورالعمل، استقبال از اوراق گام از اواسط سال ۱۴۰۳ به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافته است. به‌طوری که در سال گذشته (۱۴۰۳) حدود ۲۱ هزار میلیارد تومان اوراق صادر شد که نسبت به سال ۱۴۰۲، حدود ۶۲ درصد افزایش عملکرد را نشان می‌دهد. وی افزایش تعداد بانک‌های صادرکننده اوراق گام و متنوع شدن بنگاه‌های استفاده کننده از این اوراق در سال گذشته را یکی از عوامل مهم در تعمیق و توسعه استفاده از این ابزار عنوان کرد و گفت: چشم‌انداز خوبی برای تعمیق این ابزار در بین بانک‌ها و فعالان اقتصادی پیش‌روی فعالان اقتصادی است؛ به‌طوری که در چهار ماهه نخست سال‌جاری (۱۴۰۴) عملکرد اوراق گام قابل‌توجه بوده و حدود ۶۰۰۰ میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با حدود ۴۰۰ میلیارد تومان عملکرد مدت مشابه سال قبل (۱۴۰۳) رشد بسیار معناداری دارد. این امر نشان می‌دهد که این ابزار به تدریج در بازار جای خود را باز کرده و منحنی یادگیری آن در حال شکل‌گیری است.

کاهش فشار تورم با ابزار نوین مالی

​مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی، در ادامه با بیان اینکه کارت رفاهی متصل به اوراق گام، اسفندماه سال گذشته به سبد ابزارهای تأمین مالی شبکه بانکی افزوده شد، تصریح کرد: هدف از این اقدام، تسهیل تأمین مالی خانوار‌ها و به صورت توأمان تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی است. بانک رفاه کارگران نخستین بانکی بود که به صورت آزمایشی اقدام به عرضه کارت رفاهی متصل به اوراق گام کرد. تاکنون حدود ۱۴۵۰۰ کارت برای خانوار‌ها صادر شده و بیش از ۴۵۰۰ دستگاه پذیرنده نیز به این سامانه متصل شده‌اند. همچنین در کنار این بانک، بانک‌های کشاورزی و ملت نیز به این سبد اضافه شده‌اند و در حال معرفی پذیرنده‌های خود برای پیاده‌سازی‌های لازم در سامانه شاپرک و استفاده از ظرفیت‌های این ابزار هستند. وی سقف اعتباری کارت رفاهی متصل به اوراق گام را ۳۰۰ میلیون تومان اعلام کرد و گفت: کارمزد صدور اوراق گام ۲٫۲ درصد و کارمزد ارائه خدمات کارت رفاهی متصل به اوراق گام حداکثر سه درصد است. بنابراین، مجموع کارمزد سقف ۵٫۲ درصد است اما بانک‌ها می‌توانند تا ۳۰ درصد تخفیف را در راستای ایجاد رقابت و حمایت از خانوار‌ها اعمال کنند. دوره بازپرداخت این تسهیلات، حداکثر ۲۴ ماه (دو سال) پیش‌بینی شده است و برای سال‌جاری ۱۱۵ همت اعتبار برای تأمین مالی با استفاده از این ابزار پیش‌بینی شده است.

پروژه‌های عمرانی زیر چتر فکتورینگ

مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی، با اشاره به آخرین وضعیت اجرایی شدن فکتورینگ به‌عنوان یکی دیگر از ابزارهای تأمین مالی، گفت: این ابزار تأمین مالی براساس ماده ۸ قانون حداکثر استفاده از توان تولید داخلی طراحی شده است تا مطالبات پیمانکاران از نهادهای کارفرمایی توسط شرکت‌ها و نهادهای پذیرنده فکتور شود. در این چارچوب، دولت آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ را در سال ۱۳۹۹ تصویب و ابلاغ کرد. براساس این آیین‌نامه و ماده ۸ قانون حداکثر استفاده از توان تولید داخلی، نهادهای مالی اعم از شبکه بانکی، بازارسرمایه، بازار بیمه و صندوق توسعه ملی امکان فکتورینگ مطالبات پیمانکاران را دارند. وی در ادامه، بیان داشت: بانک‌مرکزی از سال ۱۴۰۱ به‌طور جدی به این حوزه ورود پیدا کرده است و دستورالعمل فاکتورینگ و شیوه‌نامه آن را در ارکان این بانک اعم از شورای‌پول و اعتبار وقت و سایر نهادهای تصمیم‌گیر مرتبط، تصویب و به شبکه بانکی ابلاغ کرده است. در سال ۱۴۰۳ نیز دستورالعمل حسابداری، فرم‌های قرارداد یکنواخت سه‌جانبه و الزامات ثبت در سامانه مهتاب تهیه و به شبکه بانکی ابلاغ شده است. ​محمدجانی؛ تأکید کرد: به موازات این اقدامات، طی یک سال گذشته تعاملات مستمری با وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه صورت گرفته است زیرا طبق قانون مقرر است پروژه‌هایی که قرار است فکتورینگ شوند از طریق سامانه‌های وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه کشور به بانک‌ها معرفی شوند. خوشبختانه در این بخش نیز پیشرفت‌های قابل‌توجهی حاصل شده است. این مقام مسئول بانک‌مرکزی با اشاره به اینکه برای تسهیل انجام فکتورینگ در حال‌حاضر شبکه بانکی آمادگی انجام آن را دارد، تصریح کرد: هر پروژه‌ای که از طریق سامانه سازمان برنامه و بودجه کشور و یا سامانه فکتورینگ وزارت امور اقتصادی و دارایی معرفی شود، امکان فاکتورینگ نزد شبکه بانکی در چارچوب ضوابط و مقررات ابلاغ شده را دارند. وی خاطرنشان کرد: برای سال ۱۴۰۴ سهمیه ۵۰ هزار میلیارد تومانی برای شبکه بانکی پیش‌بینی و در ابتدای سال ابلاغ شده است. سهمیه هر بانک نیز براساس شاخص‌های سلامت و اندازه بانک و سایر معیارهای حوزه نظارت در ارکان بانک‌مرکزی تصویب و ابلاغ شده است. به گفته محمدجانی؛ تولیدکنندگان، بنگاه‌های اقتصادی، پیمانکاران و کارفرمایان می‌توانند در چارچوب ضوابط و دستورالعمل فاکتورینگ از طریق سامانه سازمان برنامه و بودجه و یا وزارت امور اقتصادی و دارایی، اقدامات لازم برای انجام فاکتورینگ را آغاز کرده و پس از معرفی به تفاهم با بانک‌های عامل در فرآیند ارزیابی و اعتبارسنجی توسط شبکه بانکی قرار گیرند. لازم به ذکر است که پروژه‌هایی که دارای ردیف بودجه در قوانین بودجه سنواتی هستند از طریق سازمان برنامه و بودجه کشور می‌توانند اقدام کنند و سایر بنگاه‌های اقتصادی (اعم از خصوصی، تعاونی، غیردولتی و عمومی) می‌توانند از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی فرآیند تأمین مالی را پیش ببرند. مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی، تصریح کرد: با توجه به اینکه سامانه‌های سازمان برنامه و وزارت اقتصاد هنوز به‌طور کامل آماده نشده‌اند، توافق شده است که فعلاً پروژه‌ها به صورت آفلاین (غیرسامانه‌ای یا موردی) به بانک‌های عامل معرفی شوند تا عملیات فاکتورینگ انجام شود. هدف نهایی، آماده‌سازی کامل سامانه‌های برخط این دو دستگاه و انجام عملیات فاکتورینگ به صورت آنلاین از طریق آن‌هاست. جلساتی با سازمان برنامه و بودجه کشور درخصوص این چارچوب برگزار شده و توافق شده که فهرست بانک‌ها و سهمیه آن‌‌ها به سازمان منعکس شود تا براساس آن، پروژه‌ها معرفی شوند. انتخاب بانک عامل نیز برعهده پیمانکار و کارفرما و براساس سابقه و ملاحظات آن‌‌ها و تفاهم و توافق با بانک خواهد بود. وی با اشاره به چشم‌انداز فاکتورینگ با توجه به تنگنای اعتباری که بنگاه‌های اقتصادی با آن مواجه هستند، بیان داشت: فاکتورینگ به‌عنوان یکی از ابزارهای تأمین مالی می‌تواند بخشی از مشکلات آن‌‌ها را مرتفع سازد. هر چند باید توجه داشت که هر یک از ابزارهای تأمین مالی زنجیره تولید، به اندازه خود می‌توانند به تأمین مالی اقتصاد کمک کنند.

برات دیجیتال، تضمینی و بدون ریسک

​محمدجانی؛ برات الکترونیکی زنجیره تولید را ابزار دیگر تأمین مالی دانست و گفت: ​شیوه‌نامه برات الکترونیکی زنجیره تولید در سال ۱۴۰۱ به شبکه بانکی ابلاغ شد. با تعامل انجام شده میان بانک‌مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی سال گذشته فرآیند پیاده‌سازی سامانه آن نهایی شد و مشکلات مربوط به حوزه فناوری اطلاعات (GSP) نیز حل شد و از اسفندماه سال گذشته برات الکترونیکی به‌طور کامل عملیاتی شد. مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی، با اشاره به اینکه تاکنون شش بانک عامل به سامانه سفته و برات الکترونیک وزارت اقتصاد و سامانه سهامی بانک‌مرکزی متصل شده‌اند، تصریح کرد: در حال‌حاضر بانک‌های سپه، صنعت و معدن، ملت، تجارت، ملی و صادرات درخصوص صدور برات الکترونیکی فعال شده‌اند. به‌رغم جدید و نو بودن این ابزار، تاکنون حدود ۲.۳ هزار میلیارد تومان برات الکترونیکی ظرف چهار ماه اخیر صادر شده است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال بتواند بخش قابل‌توجهی از سهمیه مصوب و ابلاغ شده به شبکه بانکی تخصیص داده شود. وی در تشریح ​ویژگی‌‌ها و مزایای برات الکترونیکی، بیان کرد: نخستین ویژگی، ​قابلیت انتقال در زنجیره است. این ابزار امکان انتقال اعتبار در طول زنجیره تولید را فراهم می‌آورد. دومین ویژگی این است که قابلیت تنزیل نزد شبکه بانکی به نرخ سود عقود غیرمشارکتی (در حال‌حاضر با نرخ ۲۳ درصد) را دارد. این تنزیل به شرطی انجام می‌شود که یک‌چهارم از عمر برات گذشته باشد و یا دو بار انتقال در زنجیره اتفاق افتاده باشد. ویژگی دیگر این است که ​شمول مالی گسترده‌ای دارد. بنگاه‌های برات‌دهنده یا بنگاه‌های متعهد می‌توانند هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی باشند که از این منظر، ظرفیت شمول مالی این ابزار گسترده است. محمدجانی؛ سقف استفاده از این ابزار را ویژگی دیگر آن عنوان کرد و گفت: بنگاه‌ها می‌توانند تا سقف ۲۰۰ درصد فروش سال گذشته خود از ظرفیت برات الکترونیکی استفاده کنند. ویژگی دیگر، ​تسهیل‌گری در اعتبارسنجی است. مهم‌ترین مزیت این ابزار و اوراق گام این است که صرفاً خریدار لنگر اول نزد شبکه بانکی اعتبارسنجی می‌شود و لایه‌ها و زنجیره‌های بعدی دیگر نیازی به اعتبارسنجی در شبکه بانکی ندارند و صرفاً با ارائه یک فاکتور مستند، امکان انتقال این اعتبار فراهم می‌شود. به گفته ​این مقام مسئول بانک‌مرکزی، برات الکترونیکی و اوراق گام جزء اوراقی هستند که توسط شبکه بانکی تضمین شده‌اند و اصطلاحاً «بدون ریسک» محسوب می‌شوند. بنگاه اقتصادی که این ابزار را در ازای فروش کالا یا خدمت تحویل می‌گیرد به سهولت و با اطمینان ۱۰۰ درصد در سررسید می‌تواند مبلغ آن را وصول کند. وی در ادامه تأکید کرد: پیش‌بینی می‌شود بانک‌هایی که به سامانه برات الکترونیکی متصل شوند، بتوانند بخش قابل‌ملاحظه‌ای از سهمیه سالانه خود را پوشش دهند. در حال‌حاضر، دو بانک متصل شده به دنبال افزایش سهمیه سالانه خود هستند که موضوع در ارکان تصمیم‌گیری بانک‌مرکزی بررسی و در صورت لزوم، مساعدت خواهد شد. امید می‌رود تا پایان سال‌جاری، حداقل ۱۲ بانک بتوانند به‌طور کامل به سامانه برات الکترونیکی متصل شده و از ظرفیت این ابزار استفاده کنند.

ظرفیت ۲۵۰ همتی تأمین مالی با استفاده از ابزار گواهی سپرده خاص مدت‌دار

​مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی، گواهی سپرده خاص مدت‌دار را ابزار دیگر تأمین مالی عنوان و تصریح کرد: ​ در چارچوب ماده ۳ قانون برنامه هفتم توسعه، این مجوز به بانک‌مرکزی داده شده است که نسبت به تعیین سهمیه برای شبکه بانکی و استفاده از ظرفیت گواهی سپرده خاص برای تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی اقدام کند. براساس ظرفیت این قانون بانک‌مرکزی دستورالعمل استفاده از گواهی سپرده خاص برای تأمین مالی سرمایه در گردش و همچنین تأمین مالی طرح‌های توسعه بنگاه‌های اقتصادی دارای بازده بالا را به شبکه بانکی ابلاغ کرده است. وی با بیان اینکه تاکنون حدود ۹۰۰۰ میلیارد تومان از طریق استفاده از این ابزار مصوبه توسط بانک‌مرکزی جهت تأمین مالی بنگاه‌ها صادر شده است، تصریح کرد: انتظار می‌رود در ماه‌های آتی با توجه به اینکه این ظرفیت برای تأمین مالی بنگاه‌های تولیدی در حوزه وزارت صمت، جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و درمان و همچنین برای تأمین مالی حوزه خدمات گردشگری پیش‌بینی شده است، دستگاه‌های مربوطه نسبت به معرفی این سازوکار به فعالان اقتصادی اقدام کنند. برای سال‌جاری حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومان امکان استفاده از این ابزار برای تأمین مالی بنگاه‌ها فراهم است. امید است که بنگاه‌های اقتصادی بتوانند متناسب با شرایط خود و در چارچوب ضوابط مربوطه از ظرفیت این ابزار استفاده کنند. محمدجانی؛ با بیان اینکه بنگاه‌ها برای استفاده از ظرفیت گواهی سپرده خاص باید به بانک‌های عامل مراجعه ‌کنند، گفت: در صورتی که طرح آن‌‌ها توجیه‌پذیر فنی، مالی، اقتصادی و زیست‌محیطی را داشته باشد و دارای نرخ بازده مطلوب و مناسب باشد در ارکان اعتباری بانک عامل تصویب می‌شود. با توجه به تکالیف مشخص شده و الزامات، طرح‌‌ها برای بانک‌مرکزی ارسال می‌شوند. در بانک‌مرکزی نیز بررسی نهایی صورت گرفته و در صورت تصویب، برای تأمین مالی بنگاه به بانک عامل ابلاغ می‌شود.

رشد ۴۲ درصدی تسهیلات در ۳ ماه

​مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی، با بیان اینکه ​بانک‌مرکزی از سال ۱۴۰۰ برنامه کنترل مقداری ترازنامه را در دستور کار خود قرار داده است، بیان کرد: این برنامه با ملاحظه اینکه در بلندمدت، مهم‌ترین عامل توضیح‌دهنده تورم، رشد نقدینگی است، تدوین شده است. به‌رغم این برنامه‌ریزی، بانک‌مرکزی و شبکه بانکی تمام مساعدت خود را برای تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی انجام داده‌اند به‌طوری که در سال گذشته (۱۴۰۳) تسهیلات اعطایی به اقتصاد کشور توسط شبکه بانکی نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۳۲ درصد افزایش داشته است. مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی تأکید کرد: در سال‌جاری نیز در سه ماهه اول، حدود ۱۷۷۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات به کل اقتصاد توسط شبکه بانکی پرداخت شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، بالغ بر ۴۲ درصد افزایش عملکرد داشته‌ایم. از این منظر نیز رشد قابل‌توجهی مشاهده می‌شود. مضاف بر اینکه بیش از ۷۵ درصد از تسهیلات پرداختی به بخش صنعت و معدن مربوط به تسهیلات سرمایه در گردش بوده است.

ضرورت تنوع‌بخشی روش‌های تأمین مالی

مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک‌مرکزی، با بیان اینکه هم‌اکنون حدود ۹۰ درصد تأمین مالی اقتصاد بنگاه‌های اقتصادی توسط شبکه بانکی انجام می‌گیرد و سهم دیگر روش‌‌ها در تأمین مالی کمتر از ۱۰درصد است، تأکید کرد: انتظار می‌رود که تمامی ذی‌نفعان بحث تأمین مالی اعم از شبکه بانکی و فعالان اقتصادی بپذیرند که تنوع‌سازی ابزار‌ها و استفاده از روش‌های متنوع تأمین مالی با توجه به تنگنای اعتباری موجود، یک الزام است. بر این اساس، باید کمک کرد تا منحنی یادگیری ابزارهای جدید نزد فعالان اقتصادی و شبکه بانکی نهادینه شود. ​محمدجانی؛ با اشاره به اینکه آنچه بانک‌مرکزی مساعدت کرده و همواره در این مسیر پای از هیچ اقدامی دریغ نکرده است، تأکید کرد: تمام دستورالعمل‌‌ها و شیوه‌نامه‌های ابزارهای تأمین مالی زنجیره تولید در وب‌سایت بانک‌مرکزی (بخش مقررات، زیربخش تأمین مالی زنجیره تولید) بارگذاری شده و به راحتی در دسترس تمامی فعالان اقتصادی و آحاد جامعه قرار دارد ضمن آنکه محتوی‌های آموزشی مربوطه نیز در این محیط در دسترس عموم می‌باشد. وی در پایان با بیان اینکه ​لازم است چسبندگی به گذشته و نگاه سنتی به تأمین مالی فراموش شده و به سمت ابزارهای مدرن حرکت شود، گفت: مهم‌ترین مزیت این ابزارها، امکان انتقال اعتبار در زنجیره و جلوگیری از تأمین مالی مکرر و کاهش زحمات مضاعف برای فعالان اقتصادی است. در مدل سنتی و جزیره‌ای، تک‌تک بنگاه‌ها باید نزد شبکه بانکی اعتبارسنجی شده، وثایق بگذارند و متحمل هزینه‌های عملیاتی بسیاری شوند، اما در مدل ابزارهای تأمین مالی زنجیره‌ای، صرفاً بنگاه لنگر (خریدار اول) نزد شبکه بانکی اعتبارسنجی می‌شود و سایر بنگاه‌های زنجیره صرفاً با ارائه یک فاکتور مستند می‌توانند از ظرفیت‌‌ها و محاسن این ابزارهای جدید استفاده کنند.