مکانیسم‌ماشه؛ بزرگ‌ترین خطر برای اقتصاد ایران!

مرضیه نیکخواه- ایران از نظر تهدیدات خارجی و مسائل اجتماعی در شرایط بسیار بسیار حساسی قرار دارد و هنوز مردم از تنش‌های ناشی از جنگ ۱۲روزه و آثار و پیامدهای آن خارج نشده و از آن بدتر احتمال شکسته شدن آتش‌بس و بروز جنگ دیگری، همچنان وجود دارد. در کنار این‌‌ها تحریم‌های گسترده آمریکا علیه […]

مرضیه نیکخواه- ایران از نظر تهدیدات خارجی و مسائل اجتماعی در شرایط بسیار بسیار حساسی قرار دارد و هنوز مردم از تنش‌های ناشی از جنگ ۱۲روزه و آثار و پیامدهای آن خارج نشده و از آن بدتر احتمال شکسته شدن آتش‌بس و بروز جنگ دیگری، همچنان وجود دارد. در کنار این‌‌ها تحریم‌های گسترده آمریکا علیه ایران، چالش‌های اقتصادی و معیشتی ناشی از آن و ناترازی‌های عمیق انرژی و قطع مکرر برق و آب را هم نباید فراموش کرد. اما به جرأت می‌توان گفت که در کنار تنش‌های سیاسی با اسراییل، قرار گرفتن کشور در آستانه فعال شدن مکانیزم‌ماشه توسط اروپایی‌‌ها بزرگ‌ترین خطر برای اقتصاد ایران است. مکانیسم‌ماشه، که به‌عنوان بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل شناخته می‌شود، یک خطر بزرگ برای اقتصاد ایران است. فعال شدن این مکانیسم می‌تواند منجر به بازگشت تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شود، حتی اگر این تحریم‌ها قبلاً لغو شده باشند. این امر می‌تواند تأثیرات مخربی بر صادرات نفت، تجارت غیرنفتی و درآمدهای ارزی ایران داشته باشد. این مکانیسم که از دل برجام درآمده در شرایط کنونی می‌تواند ضربات اساسی به بدنه اقتصاد کشور وارد کند.

تهدیدات اجرای مکانیسم‌ماشه

مکانیسم ماشه تنها یک بند حقوقی در برجام نیست، بلکه تهدیدی جدی برای اقتصاد ایران است که می‌تواند دوباره تحریم‌های شورای امنیت را فعال کند و چرخه فشار اقتصادی را تشدید نماید. این شرایط مستقیماً روی بازارهای مالی ایران اثر می‌گذارد: بورس تضعیف می‌شود، طلا و دلار جهش می‌کنند و ارز دیجیتال به یکی از اصلی‌‌ترین پناهگاه‌های مردم برای حفظ ارزش دارایی تبدیل خواهد شد. در نهایت، سرنوشت اقتصاد ایران بیش از هر چیز به تصمیم‌های سیاسی و دیپلماتیک گره خورده است. اما تا زمانی که این گره باز نشده، جامعه و سرمایه‌گذاران به دنبال ابزارهایی خواهند بود که در برابر تحریم و تورم از دارایی‌هایشان محافظت کند؛ و در این میان، ارزهای دیجیتال بیش از همیشه اهمیت پیدا می‌کنند. فعال شدن مکانیسم‌ماشه پیامدهای اقتصادی گسترده‌ای برای ایران به همراه دارد. نکته مهم این است که وقتی کشوری ذیل فصل هفتم شورای امنیت قرار می‌گیرد، امنیت جهانی آن کشور به چالش کشیده می‌شود. این امر تأثیرات مستقیم و جدی بر اقتصاد دارد، به‌ویژه در حوزه صادرات، واردات و روابط مالی بین‌المللی. یکی از اصلی‌‌ترین اثرات فعال شدن مکانیسم‌ماشه، کاهش صادرات نفت ایران است. بخش عمده صادرات نفت کشور به چین انجام می‌شود و انتظار می‌رود در صورت فعال شدن مکانیسم‌ماشه، این صادرات به حدود نصف یا کمتر از میزان فعلی کاهش یابد. این کاهش مستقیماً بر ورود ارز به کشور تأثیر گذاشته و درآمد ارزی دولت را کاهش می‌دهد. کاهش عرضه ارز در بازار موجب افزایش نرخ دلار و سایر ارز‌ها می‌شود. این تغییرات معمولاً از اواسط پاییز نمود پیدا می‌کنند. کاهش درآمد ارزی دولت باعث افزایش کسری بودجه خواهد شد و فشار تورمی بر کالا‌ها و خدمات تشدید می‌شود. همچنین واردات کالاهای اساسی، تجهیزات سرمایه‌ای و مواد اولیه کاهش یافته و قدرت خرید مردم کاهش پیدا می‌کند که به نوبه خود تقاضای مؤثر در اقتصاد را کاهش می‌دهد. تحریم‌های بین‌المللی ذیل فصل هفتم، فعالیت‌های حمل‌ونقل و لجستیک ایران را پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر می‌کند. کشتی‌‌ها و محموله‌های وارداتی با بیمه‌های بالاتر مواجه شده و زمان حمل و ترخیص کالا طولانی‌تر می‌شود. دسترسی به مواد اولیه و تجهیزات با هزینه بیشتر و دشواری بیشتر همراه است و این امر بر رشد اقتصادی و تولید اثر منفی می‌گذارد. تمام این عوامل در کنار هم باعث افزایش هزینه تمام‌شده تولید و تشدید تورم می‌شوند. کاهش قدرت خرید مردم همچنین می‌تواند رکود اقتصادی را عمیق‌تر کند، زیرا کاهش تقاضا در بازار داخلی، فعالیت اقتصادی را محدود می‌کند. در نتیجه، اقتصاد کشور همزمان با تورم بالا و رکود مواجه خواهد شد که شرایط دشواری برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند.