گروه بازارسرمایه ـ بانک‌مرکزی همسو با وظایف نظارتی و گسترش عملیات بانکداری و اشخاص تحت نظارت، استفاده از ابزار‌های نوین را در دستور کار قرار داده است. به گزارش مناقصه‌مزایده، بانک‌مرکزی در راستای ایفای وظایف نظارتی و همزمان با گسترش شتابنده حوزه عملیات بانکداری و اشخاص تحت نظارت این نهاد، استفاده از ابزار‌های نوین فناوری […]
گروه بازارسرمایه ـ بانک‌مرکزی همسو با وظایف نظارتی و گسترش عملیات بانکداری و اشخاص تحت نظارت، استفاده از ابزار‌های نوین را در دستور کار قرار داده است. به گزارش مناقصه‌مزایده، بانک‌مرکزی در راستای ایفای وظایف نظارتی و همزمان با گسترش شتابنده حوزه عملیات بانکداری و اشخاص تحت نظارت این نهاد، استفاده از ابزار‌های نوین فناوری اطلاعات را در دستور کار قرار داده است. بر این اساس سامانه یکپارچه نظارت (سین)، ابزار گزارشگری مالی XBRL، سامانه شفق، اعتبارسنجی، فاز اول سامانه روابط اشخاص، سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی و سامانه سمات برای هوشمندسازی نظارت در سال‌های اخیر طراحی و به‌روزرسانی شده است. گفتنی است؛ حجت اسماعیل‌زاده؛ رئیس مرکز تنظیم‌گری بانک‌مرکزی، در ابتدای سال به رونمایی از محصولات فناور محور در حوزه تنظیم‌گری و نظارت با هدف بازتعریف نقش بانک‌ها در تأمین مالی تولید و توزیع عادلانه تسهیلات در سایه چتر نظارتی بانک‌مرکزی و هوشمندسازی نظارت اشاره کرده بود که گزارش پیشرفت اهم سامانه‌ها و پروژه‌های طرح هوشمندسازی نظارت به شرح زیر است:
سامانه یکپارچه نظارت (سین)
سامانه یکپارچه نظارت، مهم‌ترین رکن و نیاز حیاتی نظارت داده‌محور بانک‌مرکزی است که با تکیه بر قانون جدید و رویکرد نظارت مؤثر، امکان ایجاد گزارش‌های مدیریتی و نظارتی را برای ارکان حوزه تنظیم‌گری و نظارت مطابق با چارچوب‌های مقررات احتیاطی فراهم می‌کند. این سامانه با استفاده از نسبت‌‌ها و واسط‌های مرتبط با استاندارد‌های نظارتی، شاخص‌های مربوط به نظارت بر اشخاص تحت نظارت را اعمال کرده و گزارش‌های تحلیلی مربوط به پایش ثبات و سلامت مؤسسات اعتباری را تولید می‌کند. با استفاده از این گزارشها، امکان رصد وضعیت شبکه بانکی مطابق با اصول و قواعد بین‌المللی و همچنین مقررات ابلاغی بانک‌مرکزی فراهم می‌شود. در نتیجه تولید گزارش‌های مذکور، امکان مشاهده هشدار زودهنگام انحرافات، بررسی وضعیت و کنترل مقداری ترازنامه، رتبه‌بندی عملکردی شبکه بانکی، محاسبه میزان و سطح ریسک‌هایی که یک بانک با آن مواجه بوده و میزان توانمندی در مدیریت آنها و سایر موارد در قالب داشبورد‌های استاندارد قابل ارائه خواهد بود. شایان ذکر است با توجه به اینکه مقام ناظر به تناسب زمینه نظارت خود نیازمند دریافت گزارش‌های مختلف است، این سامانه بستر لازم برای تولید داشبورد برحسب نیاز بازرسین (Self-ServiceBi) را نیز فراهم آورده و با استفاده از موتور جستجوی هوشمند، دسترسی به گزارشها و شاخص‌های متنوع سامانه را تسهیل می‌بخشد. نظر به گستردگی ابعاد پروژه، مراحل اجرای آن به صورت فازبندی، از سال ۱۴۰۳ در حال انجام بوده و پروژه مطابق با منشور مصوب، در پایان سال‌جاری به اتمام خواهد رسید.
ابزار گزارشگری مالی XBRL:
زبان گزارشگری تجاری توسعه‌پذیر XBRL با هدف ارتقای دقت، سرعت و قابلیت اتکای گزارشگری تجاری و مالی طراحی شده است. این زبان با فراهم کردن امکان پردازش اطلاعات، بستر لازم برای گزارشگری چند زبانه دقیق، یکپارچه و قابل اتکاء را ایجاد می‌کند. هدف این پروژه کاهش خطا‌های انسانی در دریافت و پردازش اطلاعات از سامانه اشخاص تحت نظارت بوده که در نهایت منجر به تجمیع داده‌های مالی باکیفیت با قابلیت مقایسه‌پذیری است. در این روش داده‌ها بدون دخالت سامانه‌های واسط از محل تولید آنها در شبکه بانکی در سامانه مستقر در بانک‌مرکزی دریافت شده و به صورت مکانیزه به سامانه تولید گزارش تحلیلی (سامانه هوش تجاری) ارسال می‌شود که در نهایت این امر منجر به تولید گزارش در قالب استاندارد خواهد شد. اهمیت این روش در امکان تعریف انواع گزارشها بدون تغییر سامانه‌ها بوده، به نحوی که در صورت تغییر در اقلام گزارش، به دلیل مجزا بودن بخش تعریف داده، نیازی به توسعه سامانه‌ها وجود ندارد؛ لذا با توجه به اینکه شبکه بانکی موظف به ارائه گزارش به نهاد‌های مختلف هستند، این بستر امکان ارائه گزارش تولید شده را به مراجع مربوطه فراهم می‌کند. از دیگر مزایای این روش امکان اتصال به سامانه‌های مختلف بانکی و تسهیل ایجاد داشبورد نظارتی برای کلیه موارد تصریح شده در قانون و تعریف داشبورد‌های جدید در کم‌ترین زمان ممکن است. در این خصوص نمونه سندی که شبکه بانکی موظف به تولید آن است، برای صورت‌های مالی اساسی و یادداشت‌های همراه مطابق با تعریف استاندارد داده مورد تأیید بانک‌مرکزی در محیط آزمایشی تولید و در سامانه پذیرنده به صورت آزمایشی دریافت شده و در مرحله بعد با بانک‌های منتخب تست و سپس عملیاتی خواهد شد.
سامانه شفق
نظارت بر عملکرد صندوق‌های قرض‌الحسنه با توجه به تعدد آنها و میزان نقشی که در حوزه پولی و اعتباری دارند، دارای اهمیت هستند. بر این اساس سامانه شفق با هدف حفظ ثبات و سلامت نظام مالی، پیشگیری از سوء استفاده و تخلفات، حمایت از سپرده‌گذاران، افزایش شفافیت و اعتماد عمومی و هماهنگی فعالیت صندوق‌‌ها با سیاست‌های پولی کشور راه‌اندازی شده است. این سامانه با ویژگی ایجاد بستر و مکانیزم دریافت داده‌های مالی و غیرمالی از صندوق‌های قرض‌الحسنه و براساس مصوبه یک‌هزاروسیصدوچهل‌وششمین جلسه مورخ ۱۹/۰۷/۱۴۰۱ شورای‌پول و اعتبار مبنی بر تصویب دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت، نظارت و انحلال صندوق‌های قرض‌الحسنه تک‌شعبه‌ای و همچنین قانون بانک‌مرکزی جمهوری اسلامی ایران مصوب مورخ ۱۷/۰۸/۱۴۰۲ ایجاد شد. قابل ذکر است؛ امکان رصد اقدامات مشکوک به پولشویی و کاهش احتمال سوءاستفاده از صندوق‌های قرض‌الحسنه برای فرار مالیاتی از طریق ایجاد ارتباط با پایگاه داده این بانک و اعمال نظارت هوشمند تراکنش‌های مالی نیز از دیگر فوائد با اهمیت این اقدام است. در این زمینه با تداوم تکمیل قابلیت‌های گزارش‌دهی و یکپارچه‌سازی‌های برنامه‌ریزی‌شده، سامانه شفق به‌عنوان بازوی نظارتی چابک و مقیاس‌پذیر، تصویر واحد و به‌روزی از وضعیت صندوق‌‌ها را فراهم آورده و زیرساختی مطمئن برای تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری تأمین خواهد شد.
اعتبارسنجی
پیاده‌سازی نظام اعتبارسنجی در شبکه بانکی به‌عنوان ابزار کلیدی در کاهش ریسک اعتباری در نظام بانکی بوده که این امر منجر به رعایت اصل تقارن اطلاعات و ارتقای میزان شفافیت وضعیت اعتباری اشخاص می‌شود. این امر علاوه بر تقویت انضباط مالی، منجر به افزایش اعتماد عمومی شده و توزیع عادلانه منابع را در پی دارد. در این راستا شرکت اعتبارسنجی تحت نظارت بانک‌مرکزی تأسیس شده و نسبت به ایجاد پایگاه اطلاعاتی یکپارچه مشتریان بانکی اقدام کرده است. در این مسیر بانک‌مرکزی به تناسب وظایف خود در ارتقای نظام اعتبارسنجی، نقش مؤثری ایفا کرده که اهم اقدامات در زمینه توسعه پروژه اعتبارسنجی به شرح ذیل است:
۱. مشارکت مؤثر در تدوین آیین‌نامه‌های موضوع تأمین مالی تولید و زیرساخت‌‌ها در حوزه اعتبارسنجی با توجه به نقش بانک‌مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر شرکت‌های اعتبارسنجی موضوع بند (ر) ماده (۱) قانون بانک‌مرکزی.
۲. تهیه و راه‌اندازی مدل جدید محاسبه امتیاز اعتباری اشخاص حقیقی با همراهی شرکت اعتبارسنجی که در این مدل ضریب پوشش از ۳۲ درصد به حدود ۱۰۰درصد افزایش یافته و همچنین دقت محاسبه مدل به ۸۹ درصد می‌رسد که با توجه به استاندارد جهانی بهبود چشمگیری پیدا کرده است.
۳. مدل جدید محاسبه امتیاز اعتباری برای اشخاص حقوقی نیز با همکاری شرکت اعتبارسنجی ایران انجام و مورد تأیید شورای تأمین مالی تولید و زیرساخت‌‌ها قرار گرفته است.
فاز اول سامانه روابط اشخاص
ایجاد سامانه روابط اشخاص به‌عنوان یک ابزار مهم نظارتی، امکان شناسایی روابط مالی، سهامداری، مدیریتی و مالکیتی اشخاص حقیقی و حقوقی با مؤسسات اعتباری و شرکت‌های وابسته را فراهم می‌کند. این سامانه دارای کارکرد‌های مختلف اعم از شناسایی ذینفع واحد، کنترل تمرکز ریسک اعتباری، پیشگیری از تعارض منافع و سوءاستفاده احتمالی و کاهش زمینه‌های فساد و پولشویی است. در این راستا، با توجه به تکلیف مقرر در مفاد ماده (۸) آیین نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی، مبنی بر الزام بانک‌مرکزی به راه‌اندازی سامانه شناسایی روابط اشخاص، ایجاد زیرساخت فنی این سامانه همزمان با اقدامات متعدد صورت گرفته در جهت ایجاد ارتباط با پایگاه‌های اطلاعاتی مورد نیاز در نهاد‌های خارج از بانک از جمله سازمان‌های ثبت احوال، ثبت اسناد و بورس و اوراق بهادار در دستور کار بانک‌مرکزی قرار گرفته و نتیجه این اقدامات منتج به راه‌اندازی زیرساخت فنی سامانه روابط اشخاص مشتمل بر سه ماژول مستقل «اشخاص مرتبط»، «مالک واحد» و «ذینفع واحد» شده و همچنین دسترسی به بخش مهمی از اطلاعات مورد نیاز جهت احصاء انواع روابط بین اشخاص حسب مصادیق اعلامی در مقرره‌های مربوطه ایجاد شد. شایان ذکر است در حال‌حاضر نسخه اولیه این سامانه آماده رونمایی و بهره‌برداری است. از جمله دستاورد‌های مهم بانک‌مرکزی بعد از اجرای نهایی این پروژه می‌توان موارد ذیل را برشمرد:
*شناسایی انواع گروه‌های اشخاص دارای منافع مشترک تا چندین لایه مورد نیاز
* کمک به شبکه بانکی در راستای شناسایی اشخاص یاد شده و جلوگیری از بروز ریسک تمرکز منابع بانکی
* امکان شناسایی برخط آخرین وضعیت روابط اشخاص و ایجاد محدودیت سیستمی در ارائه خدمات بانکی به ایشان در سامانه‌های حاکمیتی بانک‌مرکزی
* نظارت بر رعایت ضوابط مالکیت سهام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و جلوگیری از بروز تخطی در این زمینه
* شناسایی اشخاص و شرکت‌های وابسته به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و اعمال محدودیت در اعطای منابع بانک/مؤسسه اعتباری به این دسته اشخاص.
سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی
براساس تکالیف مندرج در بند «ب» ماده (۸) برنامه پنج ساله هفتم توسعه کشور، بانک‌مرکزی مکلف به راه‌اندازی سامانه املاک و مستغلات و سهامداری شبکه بانکی بوده و همچنین می‌بایست دستورالعمل اجرایی مربوط به آن را به تصویب هیئت عالی بانک برساند. هدف راه‌اندازی سامانه مذکور، شناسایی دارایی اشخاص تحت نظارت و شرکت‌های وابسته آنها در راستای خروج از بنگاه‌داری و فروش دارایی‌های مازاد است. در این خصوص، گسترش اشراف اطلاعاتی بانک‌مرکزی به اعمال نظارت مؤثر و پیشگیرانه کمک شایانی می‌کند؛ لذا در این راستا اقدامات ذیل توسط بانک‌مرکزی انجام شده است:
*دستورالعمل اجرایی سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی در تاریخ ۰۳/۰۷/۱۴۰۳ و شیوه‌نامه مربوطه در تاریخ ۰۷/۱۱/۱۴۰۳ به منظور ساماندهی و یکپارچه‌سازی فرآیند‌های مرتبط با مدیریت دارایی‌ها، به شبکه بانکی ابلاغ شد.
*به منظور یکپارچه‌سازی و تسهیل در ثبت، پایش و به‌روزرسانی اطلاعات املاک، مستغلات و سهامداری، فرم‌های اختصاصی مربوط به «املاک و مستغلات شبکه بانکی» و «سهامداری شبکه بانکی» در سامانه مهتاب طراحی و پیاده‌سازی شد.
* در راستای ارتقای زیرساخت‌های فناورانه مرتبط با ثبت و مدیریت دارایی‌ها، ایجاد سامانه‌ای که به صورت برخط اطلاعات مورد نظر را دریافت نموده و امکان بررسی کیفیت اطلاعات را با ایجاد ارتباط با سازمان‌های ذی‌ربط داشته باشد، در دست اقدام است.
سامانه سمات
سامانه سمات به‌عنوان مهم‌ترین پایگاه اطلاعاتی تسهیلات و تعهدات در سطح ملی، یکی از سامانه‌های مهم حوزه نظارت در فرآیند اعتبارسنجی و اعطای تسهیلات بوده و منبع معتبری در تهیه گزارش‌های کلان اقتصادی در حوزه مصرف منابع اعتباری بانک‌ها است. نسخه سوم سامانه سمات، با هدف بهبود نظارت سیستمی در فرآیند اعطای تسهیلات و انجام کنترل‌های نظارتی و همچنین ایجاد سرویس امهال در راستای پیاده‌سازی کامل دستورالعمل امهال مطالبات غیرجاری راه‌اندازی و در اختیار شبکه بانکی قرار گرفته است. همچنین با توجه به ابلاغ قوانین بالادستی از جمله قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت و قوانین بودجه سنواتی کشور و در راستای ارتقای کارکرد‌های نظارتی این سامانه، موضوع بازطراحی و تغییر معماری کلان این سامانه در دستور کار حوزه نظارت بانک‌مرکزی قرار گرفته و هدف آن ایجاد امکان اعمال نظارت‌های سیستمی پیشگیرانه در فرآیند اعطای تسهیلات به اشخاص با قابلیت‌های متعددی، چون افزایش دقت و سرعت عملکرد این سامانه است. شایان ذکر است مهم‌ترین کارکرد سامانه سمات در گذشته بیشتر حول موضوع ایجاد پایگاه داده اعتباری در انجام فرآیند اعتبارسنجی اشخاص و اخذ گزارش‌های کلان اقتصادی در زمینه تسهیلات و تعهدات بوده، لیکن اخیراً رویکرد نظارتی این سامانه تقویت شده و امکان اعمال نظارت‌های سیستمی در فرآیند اعطای تسهیلات را برای بانک‌مرکزی فراهم کرده است.
ارسال دیدگاه
قوانین ارسال دیدگاه