خرید خدمت سربازی؛ شاید وقتی دیگر!

علی غلام‌فراهانی- دوره سربازی، دوره خاصی در زندگی تمام پسران است؛ دوره‌ای که بسیاری هر کاری می‌کنند تا از انجام آن طفره بروند و بسیاری دیگر نیز چشم‌انتظار خبر خرید خدمت سربازی هستند تا دو سال از عمر خود را صرف کار دیگری کنند. به هر حال دوره خدمت سربازی یا اجباری، دوره‌ای تحمیلی در مردان است که بسیاری به حضور در آن علاقه‌ای ندارند و می‌گویند کشورمان می‌تواند همچون بسیاری از کشور‌ها نیروی رسمی را برای آن در نظر بگیرد. در آن سو اما مسئولان عالی‌رتبه می‌گویند؛ به دلیل وسعت کشورمان این کار شدنی نیست. شرایط اقتصادی در کنار گذران عمر دو دلیل مهمی هستند که بسیاری از پسران تمایلی به حضور در دوره خدمت ندارند و در این بین همواره شایعاتی مبنی بر امکان خرید خدمت سربازی مطرح می‌شود که خوشایند بسیاری از مشمولان خدمت سربازی است.

قدمت سربازی در ایران

دوره سربازی اما سابقه دیرینه در کشورمان دارد؛ کتاب تاریخ را که ورق بزنی می‌بینی به نوعی، سربازی به دوره قاجار باز می‌گردد. در آن زمان، سربازگیری براساس «بنیچه‌بندی» انجام می‌شد؛ یعنی هر دهکده یا قصبه براساس مالیات، تعداد معینی سرباز تأمین می‌کرد. این روش خصوصی و محلی بود و از هر ۱۰ جوان روستایی، یکی به خدمت اعزام می‌شد. با ورود به دوره پهلوی، خدمت سربازی مدرن‌تر شد. در ۱۶ خرداد ۱۳۰۴، مجلس شورای ملی قانون نظام وظیفه عمومی را تصویب کرد که همه مردان بالای ۲۱ سال را مشمول خدمت اجباری می‌دانست. در آن دوران، با جمعیت حدود ۱۰ میلیون نفری (۵ میلیون زن و ۱٫۵ میلیون اشراف و علما)، تنها حدود یک‌میلیون مرد واجد شرایط بودند و نیاز ارتش به ۱۰۰ هزار نفر محدود بود. بنابراین، از هر ۱۰ هزار مرد، یکی به قید قرعه اعزام می‌شد.

خرید خدمت سربازی؛ رویای پسرانه!

ایده «خرید خدمت» برای اولین‌بار در دهه ۷۰ شمسی (۱۹۹۰ میلادی) مطرح شد. در آذر ۱۳۷۷، برای سه سال، مشمولان با پرداخت مبلغی (حدود پنج میلیون تومان آن زمان) معاف شدند و بیش از ۳۵۰ هزار نفر از آن استفاده کردند. این طرح برای کاهش تراکم مشمولان و تأمین بودجه نظامی طراحی شده بود، اما منتقدان آن را «امتیاز ثروتمندان» و عامل نابرابری می‌دانستند. در دهه۸۰، مجلس خرید خدمت را متوقف کرد و آن را «ظلم به فقرا» نامید. با این حال، در ۳۰ آذر ۱۳۹۳، دولت اجازه داد مشمولان با بیش از ۱۰ سال غیبت، با پرداخت جریمه (براساس مدرک تحصیلی: ۵۷۰ میلیون ریال برای دیپلم تا ۱٫۲ میلیارد برای دکترا) معاف شوند. در بودجه ۱۳۹۵، این طرح برای غیبت هشت سال تمدید شد و حدود ۴۰۰ هزار نفر معافیت گرفتند. قیمت‌ها براساس مدرک تنظیم می‌شد: کاردانی ۲۵۰ میلیون تومان، کارشناسی ۴۰۰ میلیون و دکترای پزشکی ۶۰۰ میلیون تومان. مشمولان خارج از کشور با بیش از پنج سال اقامت، از تسهیلات کنسولگری بهره می‌بردند.

خرید خدمت سربازی در دستور کار نیست

در حالی که باز هم شایعاتی مبنی بر خرید خدمت سربازی به گوش می‌رسید، رئیس پلیس سازمان نظام‌وظیفه فراجا، رسماً اعلام کرد که خرید خدمت سربازی در دستور کار نیست. سردار رحمان‌ علی‌دوست؛ در نشست خبری دیروز (چهارشنبه)، با اشاره به موضوع خرید خدمت سربازی، گفت: اخیراً مباحثی در فضای مجازی درباره خرید سربازی مطرح شده است، اما این موضوع اصلاً در دستور کار ستاد کل نیروهای مسلح و مجلس شورای اسلامی قرار ندارد. کمیسیون‌های تخصصی مجلس نیز، این مسئله را تکذیب کرده‌اند و بنابراین مشمولان و خانواده‌ها نباید به چنین اخباری توجه کنند. به گفته رئیس پلیس سازمان نظام وظیفه فراجا، تمامی مشمولان باید براساس قوانین موجود وضعیت خدمت سربازی خود را مشخص کنند، چرا که عدم تعیین‌تکلیف می‌تواند محدودیت‌های اجتماعی از جمله عدم امکان استخدام در دستگاه‌های دولتی را برای آنان به همراه داشته باشد.