نابودی پشت نابودی؛ از دریاچه ارومیه یا جنگل‌های هیرکانی!

مینا زمانیان- حال محیط‌زیست ایران خوب نیست. این جمله‌ای است که می‌توان از زبان همه فعالان محیط‌زیست و حتی علاقه‌مندان به محیط‌زیست شنید. سال‌ها بود که صحبت از احتمال خشک شدن دریاچه ارومیه بود؛ دریاچه‌ای که در نقشه گربه‌ای‌شکل کشورمان به نوعی چشم آن محسوب می‌شد. هشدار‌ها نسبت به خشکسالی این دریاچه اما مثل خیلی از هشدارهای دیگر بی‌ثمر بود. از یکسو ساخت ۲۳ سد نفس دریاچه را بند آورد و از سوی دیگر برداشت‌های غیرقانونی منابع زیرزمینی بزرگ‌ترین دریاچه ایران آورد را خشک کرد! در واقع دریاچه ارومیه خشک می‌شود و یک شوره‌زار جای آن را می‌گیرد. تمام سکانس‌‌ها از حالا قابل پیش‌بینی است؛ آب و هوای منطقه گرم‌تر و خشک‌تر خواهد شد، بادهای نمکی در منطقه آغاز می‌شود، بیماری‌های تنفسی افزایش پیدا خواهد کرد، شوری زمین‌های مجاور امکان کشاورزی را از بین می‌برد، معیشت و اشتغال میلیون‌‌ها نفر به خطر خواهد افتاد و این سرآغاز مهاجرت اجباری خواهد بود؛ مهاجرتی که تا ۱۰میلیون نفر تخمین زده شده است؛ این اتفاق با ناهنجاری‌های اجتماعی و مصائب اقتصادی همراه خواهد بود. در همین رابطه، رضا حاجی‌کریم؛ رئیس هیئت‌مدیره فدراسیون صنعت آب چنین، می‌گوید: دریاچه ارومیه به بدبینانه‌‌ترین حالت خود نزدیک شده و اکنون توفان نمک دریاچه شکل گرفته و تخلیه استان‌های مجاور ارومیه در حال آغاز شدن است. توفان نمک و افزایش درجه حرارت به خاطر انعکاس خورشید همه تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه است که زندگی و زیست‌پذیری در منطقه را تحت‌تأثیر قرار داده و از بین می‌برد. این شروع ماجرا است!

هیرکانی در معرض نابودی؛ جاده‌کشی وسط جنگل!

یکی از علل خشک شدن دریاچه ارومیه، ساخت اتوبان روی بخشی از این دریاچه بود، زیرا قطع آب باعث تبخیر سریعتر آن شد. حال همان اتفاق در محیطی دیگر در حال شکل‌گیری است؛ جنگل هیرکانی! تاریخچه جنگل‌های هیرکانی که به‌عنوان یکی از ارزشمند‌ترین و کهن‌‌ترین اکوسیستم‌های جنگلی جهان هستند که قدمت آن‌‌ها به بیش از ۴۰میلیون سال پیش بازمی‌گردد. طی سال‌ها این جنگل‌های ارزشمند مورد تخریب گسترده قرار گرفته است؛ از آتش‌سوزی گرفته تا قاچاق چوب! اما باقیمانده این جنگل‌ها نیز با ندانم‌کاری‌ها در حال نابودی است. در روزهای اخیر، انتشار خبرهایی از جاده‌کشی خودسرانه و بدون مجوز در جنگل‌های هیرکانیِ سیاه‌مزگی شفت در محدوده استان گیلان، موجی از نگرانی‌‌ها را میان دوستداران محیط‌زیست و فعالان حوزه میراث طبیعی برانگیخت. این منطقه که بخشی از جنگل‌های هیرکانی ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است، از مهم‌‌ترین زیست‌بوم‌های شمال کشور به‌شمار می‌رود و هرگونه دخل و تصرف در آن می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به اکوسیستم منطقه وارد کند. در همین رابطه، فریبا بابایی؛ مدیر پایگاه میراث جهانی جنگل‌های هیرکانی، در گفتگو با ایسنا، با بیان اینکه ساخت این جاده پیامدهای بسیار زیان‌باری به همراه دارد، اظهار کرد: یکی از جدی‌‌ترین این پیامدها، «تکه‌تکه شدن زیستگاه‌ها» است، که باعث می‌شود ارتباط اکولوژیک بین بخش‌های جنگل قطع و تعادل طبیعی به‌هم بخورد. از بین رفتن پوشش گیاهی، فرسایش خاک، رانش زمین، قطع مسیرهای طبیعی حیات وحش، تغییر رژیم هیدرولوژیک، مختل شدن تبادل ژنتیک، افزایش زباله و خطر آتش‌سوزی هم از دیگر مخاطرات است. پس از باز شدن مسیر، فشار انسانی به منطقه افزایش می‌یابد، شکار و قاچاق چوب گسترده‌تر می‌شود، دسترسی‌های غیرمجاز به نقاط حساس بیشتر خواهد شد. در مورد این جاده، هیچ مجوزی از وزارت میراث فرهنگی، سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری صادر نشده است. این اقدام، علاوه‌بر نقض قوانین ملی، مغایر الزامات و تعهدات بین‌المللی مبنی بر لزوم اطلاع‌رسانی به کمیته میراث جهانی قبل از انجام هر پروژه‌ای است.